جنگ روایت‌ها در مذاکرات وین؛ دم خروس فرانسه بیرون زد
در شرایطی که مذاکرات رفع تحریم‌ها هنوز تا رسیدن به نقطه پایانی خود فاصله دارد و برخی از مهم‌ترین مسائل اختلافی هنوز روی میز باقی مانده‌اند، بایستی انتظار داشت که طرف‌های غربی در آینده هم به‌جای ارائه ابتکارهای عملی به عملیات روانی متوسل شوند.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ جمع‌بندی اظهارات مقام‌های حاضر در مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین طی روزهای اخیر از کاهش اختلافات میان طرف‌ها در حوزه‌های مختلف و حصول پیشرفت‌هایی در این گفت‌وگوها حکایت داشته است به‌گونه‌ای که حتی «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه از فضای مثبت و حرکت رو به جلو در این مذاکرات سخن گفته است.
وزیر امور خارجه فرانسه روز جمعه در گفت‌وگو با یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های خبری رادیو و تلویزیون فرانسه گفت: «در روزهای گذشته در چند مورد پیشرفت داشته‌ایم. در یک مسیر نسبتاً مثبت حرکت می‌کنیم اما زمان کوتاهی پیشِ‌رو داریم. من همچنان معتقدم که می‌توانیم به توافق برسیم.»
این اظهارنظر به‌ویژه از‌آن‌جهت که از سوی فرانسه مطرح شده حائز اهمیت است زیرا پاریس در چند دور اخیر گفت‌وگوها عملاً به‌عنوان نماینده رژیم صهیونیستی در گفت‌وگوها ظاهر شده بود و به همین دلیل به پلیس بد مذاکرات شهرت یافت. به‌یاد داریم بعد از اتمام مذاکرات هشتم آذرماه رئیس‌جمهور فرانسه نخستین و تنها مقامی بود که مدعی شد به‌دلیل عدم پیشرفت در مذاکرات، ممکن است در آینده کوتاه خبری از دور بعدی مذاکرات در کار نباشد!
مقایسه ارزیابی‌هایی که این روزها کشورهای غربی از روند مذاکرات ابراز می‌کنند با مواضعشان در نخستین روزهای شروع گفت‌وگوها دربردارنده کدهایی است که از آن می‌توان برای رفتارشناسی طرف‌های غربی در دیگر بزنگاه‌ها نیز استفاده کرد.
اظهارات وزیر خارجه فرانسه اذعان به صحت روایت طرف ایرانی از گفتگوهای وین، و همچنین، تلویحاً مهر تأییدی بر جدیت تیم ایرانی در مذاکرات است. نکته دیگر اینکه تغییر لحن طرف‌های غربی، این گزاره را تبیین می‌کند که این هیئت ایرانی بوده است که در روایت خود از مذاکرات صادقانه رفتار کرده است و تناقض روایتی در روزهای نخست گفت‌وگوها ناشی از تلاش طرف‌های غربی برای انکار واقعیات و ارائه روایتی غیرصادقانه از محتوای مذاکرات بوده است.
دور نخست مذاکرات رفع تحریم‌ها در دولت آیت‌الله رئیسی در روز هشتم در حالی آغاز شد که غربی‌ها از چند روز قبل از عزیمت به وین، پمپاژ اخبار منفی درباره هیئت مذاکره‌کننده ایران را در دستور کار قرار داده بودند. کلیدواژه‌هایی مانند «مطالبات زیاده‌خواهانه»، «وقت‌کشی» و «عدم جدیت»، مفاهیمی بودند که طرف‌های غربی از طریق مانور به‌روی سعی داشتند توپ را در زمین ایران بیندازند و فشار ناشی از شکست احتمالی گفت‌وگوها را روی دوش طرف ایرانی بگذارند.
عملیات‌های روانی ـ رسانه‌ای طرف‌های غربی تا حد زیادی ریشه در راهبردهای کلی آنها در قبال برجام دارد، به‌باور آنها، ایجاد فضای منفی، ایران را هم در داخل و هم در صحنه بین‌المللی برای امتیازدهی تحت فشار قرار خواهد داد. از طرف دیگر، غربی‌ها گمان می‌کنند که ایجاد چنین فضایی از باب فراهم کردن بسترهای توجیه برای اقدامات بین‌المللی علیه ایران در صورت عدم موفقیت مذاکرات نیز می‌تواند سودمندی داشته باشد.
مضاف بر این، این سیاست طرف‌های غربی ریشه در نگاه آنها به برجام هم دارد، واقعیت آن است غربی‌ها هرچند برجام را در کلام به‌عنوان یکی از مظاهر موفق چندجانبگی و دیپلماسی چندجانبه مورد ستایش قرار دهند در عمل، در تلاشند از آن مزایای یکجانبه برداشت کنند و به‌اصطلاح کمتر بدهند و بیشتر بگیرند.
در سوی دیگر میز مذاکره، جمهوری اسلامی ایران می‌گوید در تلاش است توافق برجام را از ریل یک توافق یک‌سویه و نامتوازن، چنان‌که در حدود 6 سال گذشته بوده است به مسیر یک توافق دوجانبه، متوازن و مبتنی بر برد ـ برد حرکت دهند.
از موضع مذاکره‌کنندگان ایران، به‌طورکلی این‌طور برمی‌آید هنگامی که تهران می‌گوید در مذاکرات وین به‌دنبال دستیابی به یک «توافق خوب» است منظور این نیست که به‌دنبال ایجاد تغییرات در توافق قبلی و یا رسیدن به توافقی جدید با آورده‌های بیشتر از متن برجام است بلکه، به‌کلامی ساده، دنبال تغییر رفتار طرف‌های مقابل و ملزم کردن آنها به اجرای تعهداتشان به‌صورت کامل است.
همین تقابل در اهداف میان طرف ایرانی و غربی را می‌توان دلیل مختلف بودن جمع‌بندی‌های دو طرف از وضعیت مذاکرات در برهه‌های مختلف مذاکرات وین دانست، با این تفاوت که روایت‌های ایران به‌دور از هیاهوها و جنجال‌های رسانه‌ای به ارائه واقعیت‌ها می‌پردازد، در حالی که طرف مقابل به‌صورت هدفمند در تلاش است به‌جای ارائه واقعیت‌ها، برداشت افکار عمومی را مدیریت کند.
از جمله جدیدترین حوزه‌هایی که می‌توان این رویکرد غربی‌ها برای «مدیریت برداشت‌ها» را مشاهده کرد، بحث «ضیق وقت» در مذاکرات است؛ به این صورت که همواره این گزاره پررنگ می‌شود که این تنها تیم ایران است که عامل کندی مذاکرات است و حرکت رو‌به‌جلو در گفت‌وگوها تنها وابسته به انجام اقداماتی از سوی ایران است. ضلع غربی مذاکرات وین، بر همین اساس، برای پیشرفت مذاکرات جدول زمانی و ضرب‌الاجل تعیین می‌کنند.
با این حال، آنچه در روایت غربی به آن اشاره‌ای نمی‌شود این است که کندی سرعت مذاکرات بیشتر از آنکه به عملکرد طرف ایرانی بستگی داشته باشد، تابع عمل طرف‌های مقابل به تعهدات معطل‌مانده‌شان در برجام است و ثانیاً به‌نظر می‌رسد حتی از قبل توسط آمریکایی‌‌ها و شریکان اروپایی‌اش طراحی شده باشد، چرا که «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه کنونی آمریکا در جلسه استماع مجلس سنا که احتمال می‌رفت بایدن مطابق با وعده‌هایش بازگشتی زودهنگام به برجام داشته باشد به سناتورها گفت که آمریکا با بازگشت به برجام فاصله زیادی دارد.
طرف آمریکایی و اروپایی اکنون این ادعا را مطرح می‌کنند که سرعت حرکت مذاکرات کندتر از سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران است و در صورت ادامه این روند، در یک مقطع زمانی برجام دیگر دربردارنده همان «منافع منع‌اشاعه‌ای» در سال 2015 نخواهد بود. حال باید سؤالی از طرف‌های غربی پرسید که این است؛ زمانی که بلینکن در جلسه سنا می‌گفت که "آمریکا به این زودی‌ها قصد ندارد وارد برجام شود" توجهی به این اصطلاحاً فرسایش «منافع منع اشاعه‌ای» نداشت؟ اگر آمریکا بر اساس تصمیم خود، بازگشت به برجام را مطوّل کرده دلیل تعیین ضرب‌الاجل برای ایران بابت تصمیمی که منشأ آن ایران نبوده چیست و اگر آن موقع نگران کاهش «منافع منع اشاعه‌ای» نبوده است چرا الآن در جریان مذاکرات، آن هم در شرایطی که فعالیت‌های هسته‌ای ایران همچنان تحت نظارت‌های پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد، هر گاه و بیگاه از این موضوع نگران می‌شود؟
چنین موضع‌گیری‌های متناقض و نامنسجمی از سوی ضلع غربی مذاکرات وین بیش از پیش نشان می‌دهند که طرف مقابل، به‌واقع غیر از توسل به بازی‌های روانی و رسانه‌ای برای مدیریت افکار عمومی و فضاسازی حول مذاکرات، هیچ ابتکاری عملیاتی و ملموس در اختیار ندارد و موفقیت در مذاکرات وین، در گروی نادیده گرفتن این نوع عملیات روانی و اجتناب از اعتباربخشی به آنهاست.
در شرایطی که گفت‌وگوها هنوز تا رسیدن به نقطه پایانی خود فاصله دارند و برخی از مهم‌ترین مسائل اختلافی هنوز روی میز باقی مانده‌اند، بایستی باز هم انتظار داشت که طرف مقابل به‌جای ارائه ابتکارهای عملی به «خبردرمانی» و عملیات‌های روانی متوسل شود. موفقیت در رفع واقعی و مؤثر تحریم‌ها و متبلور شدن آثار آن برای ملت ایران، دست‌کم تا حدی در گروی شناخت این رفتار طرف مقابل و خنثی‌‌سازی آن است.
انتهای پیام/+