ضعف ایران در حفاظت و توسعه کیفی موزه‌ها/ وقتی افزایش تعداد موزه‌ها با ارتقاء کیفیت آن‌ها همراه نیست
رئیس ایکوم ایران گفت: گرچه از لحاظ افزایش تعداد موزه‌ها عملکرد قابل قبولی داشته‌ایم، اما متأسفانه در بعد کیفی هنوز درک صحیحی از اهمیت نقش موزه و سرمایه‌گذاری در آن به منظور تحقق ارتقاء فرهنگ عمومی و پاسداشت میراث گرانبهای فرهنگی نداشته‌ایم.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ نقش حیاتی موزه‌ها در جوامع بشری نقشی بدیع و ماندگار پدیده‌های فرهنگی است. موزه‌ها با حفظ و زنده نگه داشتن آثار فرهنگی به جا مانده از تمدن‌ها و پیشینیان می‌تواند در تقویت هویت ملی و فرهنگی جامعه نقش بسزایی ایفا کند. امروزه موزه‌ها و مراکز فرهنگی در ارتقای دانش بشری و نیز گسترش علم و پایدارسازی آموزش که به تعبیری آموزش مستمر است، یکی از نهادهای اجتماعی مؤثر به شمار می‌روند.
بنابراین ایران نیز هم‌گام با توسعه روز افزون موزه‌ها و ارتقای جایگاه آن در دنیا، توانسته رشد چشم‌گیری در تعداد کمی موزه‌ها داشته باشد، تا جایی که قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی تعداد موزه‌ها را قبل از انقلاب در کشور مجموعاً 45 عدد عنوان کرد و گفت: اما امروز در کشور چه در سطح موزه‌های دولتی و چه خصوصی به 750 موزه رسیده‌ایم.
در همین راستا سید احمد محیط طباطبایی؛ رئیس ایکوم ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی تسنیم، ضمن بیان تعریف کلاسیک و حال مفهوم موزه، در خصوص راه‌های ارتقاء کمی و کیفی جایگاه موزه‌ها در عرصه میراث فرهنگی کشور توضیحاتی ارائه کرد.
وی با اشاره به رشد چشمگیر موزه‌ها پس از انقلاب اسلامی گفت: این موضوع امری واضح و مبرهن است که تعداد موزه‌ها نسبت به حدود 50 سال پیش در سطح دنیا همواره رشد فزونی داشته که این قاعده در ایران نیز مستثنی نبوده است.
رئیس ایکوم ایران با ارائه تعریف سنتی از مفهوم موزه بیان کرد: در گذشته موزه به فضای بسته کلاسیکی اطلاق می‌شد که در آن آثار تاریخی، هنری، فرهنگی یا علمی برای بازدید عموم قرار داده می‌شود.
محیط طباطبایی ادامه داد: اما امروزه با تغییر نگرش جوامع نسبت به مفهوم و رسالت موزه، می‌توان در تعریف موزه آن را یک نهاد یا مؤسسه‌ای تلقی کرد که بخشی از میراث فرهنگی، تاریخی، طبیعی و هنری یک کشور که بیانگر تمدن و شناسنامه جوامع مختلف تاریخی است را مورد حفاظت قرار داده و آن را به سمع و نظر مخاطبان می‌رساند.
بنا به گفته وی، بر همین اساس و با این تعریف جدید در واقع می‌توان تمامی باغ‌های اکولوژی، آرشیوهای محیط زیست و حتی کتابخانه ملی ایران که همگی به نوعی بیانگر بخشی از فرهنگ و هویت جامعه است را نیز به عنوان موزه قلمداد کرد.
تعداد موزه‌ها نسبت به تمدن غنی ایران بسیار کم است
به اعتقاد رئیس ایکوم ایران، از طرفی دیگر ایران به دلیل برخورداری از تاریخ و تمدن کهن و همچنین فرهنگی غنی تنها با تعداد محدودی از کشورهای منطقه بین‌النهرین و حتی جهان که به نوعی آغازگر تمدن و مدنیت جهان هستند، قابل مقایسه است. در واقع چنین کشوری به دلیل داشتن سابقه‌ای پربار از لحاظ تاریخی و درعین بهره‌مندی از میراث فرهنگی فراوان به مثابه یک موزه بزرگ است که نمایان‌گر تمدن چندین هزارساله تاریخی است که در خود تجربه کرده است.
محیط طباطبایی همچنین تصریح کرد: در حقیقت در پرتو اتکاء به این نگرش می‌توان گفت، هریک از مکان‌های متعدد تاریخی و باستانی موجود در ایران مانند عمارت عالی‌قاپو، مسجد شیخ لطف‌الله و ... در واقع خود یک موزه‌ای کوچک در دل این موزه بزرگ هستند که روایت تاریخی خود را به رخ هر بازدیدکننده‌ای می‌کشاند.
وی با بیان این مطلب که خوشبختانه در سال‌های اخیر تغییر نگرش کلی جامعه و دولت به مقوله موزه، موجب افزایش کمی و کیفی جایگاه موزه‌ها در سراسر کشور شده است، اظهار کرد: وضع و تصویب «آیین‌نـامـه مـدیـریت، سـامـانـدهـی، نظـارت و حمـایت از مـالـکان و دارنـدگان امـوال فرهنگـی تاریخـی منقول مجاز» در سال 1384 و «آیین‌نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دولتی» در سال 1382 مصداقی از تغییر رویکرد کلی حاکمیت به عنوان بخشی مهم از جامعه نسبت به موزه است و تا حدودی به تحقق اصل اساسی لزوم حمایت و پشتیبانی دولت در راستای توسعه و رونق موزه‌ها کمک می‌کند.
رئیس ایکوم ایران با بیان این مطلب که امروزه کشور ما از نظر کمیت و کیفیت موزه‌های خصوصی نسبت به سایر کشورها ضعیف‌تر است، اذعان کرد: گرچه در این زمینه شاهد روند رو به رشد و بهبودی هستیم اما قطعاً این میزان از موزه در کشور ما در مقایسه با حجم بسیار بالای میراث به جای مانده از گذشتگان و فرهنگ غنی ایرانی بسیار ناچیز به شمار می‌رود.
کارنامه ضعیف ایران در ارتقاء بعد کیفی موزه‌ها
محیط طباطبایی با تأکید بر این موضوع که تعداد موزه‌های موجود در یک کشور یکی از شاخصه‌های سنجش میزان توسعه‌یافتگی آن کشور محسوب می‌شود، توضیح داد: در واقع نوع نگرش جامعه به جایگاه موزه و نحوه رفتار و برخورد دولت و مردم با موزه‌ها نشان‌دهنده فرهنگ غالب یک جامعه است و در حقیقت بیانگر این مطلب است که موزه و فرهنگ آن جامعه چه جایگاهی را در ایجاد ساختارهای اجتماعی به خود اختصاص داده است.
وی معتقد است که گرچه از لحاظ افزایش کمی و افزایش تعداد موزه‌ها به نسبت عملکرد قابل قبولی داشته‌ایم، اما متأسفانه باید گفت در بعد کیفی هنوز درک صحیحی از اهمیت نقش موزه و لزوم حفاظت و سرمایه‌گذاری در آن به منظور تحقق هدف ارتقاء فرهنگ عمومی و پاسداشت میراث گرانبهای فرهنگی و تاریخی گذشته خود نداشته‌ایم و به همین دلیل باید گفت کارنامه عملکرد ما در این بعد بسیار ضعیف است.
رئیس ایکوم ایران ریشه این طرز تفکر و نگرش به مقوله موزه را جزئی از نحوه نگرش کلی به مفهوم فرهنگ در جامعه دانست خاطر نشان کرد: هرگاه کتاب، رسانه و سایر اجزای مهم و تأثیرگذار ارزش‌های فرهنگی توانست جایگاه واقعی خود را در زندگی عمومی مردم و برنامه‌ریزی‌های کلان دولتی پیدا کند، در آن زمان به طور حتم می‌توانیم شاهد پیشرفت متقارن و متوازن کمی و کیفی موزه‌ها به صورت توأمان باشیم.
انتهای پیام/