آثار شیشه‌گری معاصر ایران عمدتا تکراری است/دست خالی هنرمندان صنایع دستی در ایده‌پردازی

هیاس حسینی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، ضمن تشریح برخی از موانع و مشکلات موجود بر سر راه توسعه و ارتقای کیفیت صنایع دستی، از برخی اهمال‌کاری‌ها و نارسایی‌های موجود در بدنه دولت در این ارتباط و عدم دغدغه‌مندی هنرمندان این حوزه انتقاد کرد و با توضیح اقدامات مؤثر سایرکشورهای پیشرو در این زمینه به ارائه را‌هکارهایی جهت برون‌رفت از این بن‌بست پرداخت.

وی گفت: در دوران ساسانی، سلجوقیان، جوزجان و نیشابور هنر شیشه‌گری ایران بسیار برجسته و ممتاز بود و همواره مورد استقبال بسیاری از کشورها قرار می‌گرفت، تا جایی که که موزه کورنینگ و متروپولیتن، که از برجسته‌ترین موزه‌های شیشه در دنیا هستند، کتاب‌هایی در خصوص هنر شیشه ایران در زمان ساسانیان و همچنین شیشه‌های نیشابور به رشته تحریر درآورده است.حتی در موزه‌های معروفی مانند موزه میهو ژاپن و متروپلیتن نیز آثاری از هنر شیشه ایران از دوران باستان تا قاجار را در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار داده شده است.

به گفته این پژوهشگر صنایع دستی، اما متأسفانه باید بگوییم در یکصد سال اخیر و تقریباً از سال 1300 تاکنون ما کمترین اثر و خلق را در زمینه هنر شیشه نسبت به گذشته داشته‌ایم و هنر شیشه در حقیقت همواره در دهه‌های اخیر با افت شدید کیفیت در مواد اولیه و طراحی همراه بوده است که علی‌رغم سابقه درخشان ایران، اکثر آثار طراحی شده و ساخته شده در دوره معاصر صرفاً تکرار کارهای گذشته بوده؛ به‌گونه‌ای که کمتر اثری فاخر در این هنر متناسب با مقتضیات و نیازهای زمانه مورد استقبال سایر کشورها و موزهای موجود در سراسر دنیا قرار گرفته است.

حسینی ادامه داد: به صورت کلی علت افت محصولات صنایع دستی در یکصد سال اخیر را می‌توان در چند عامل جست‌وجو کرد که در حقیقت این نقیصه نه‌تنها در هنر شیشه که در اکثر رشته‌های هنرهای سنتی و صنایع دستی قابل رؤیت است.

این هنرمند شیشه‌گری، مشکل و معضل اول در این زمینه را کیفیت پایین مواد اولیه دانسته که ناشی از عدم امکان واردات مواد اولیه مانند ابریشم، الیاف پشم و ... است که تولید این مواد اولیه را در کشور دچار مشکل کرده و یا باعث ارائه محصولات صنایع دستی با کیفیت پایین در بازار می‌شود. به طوری که در هنر سوزن‌دوزی به جای استفاده از نخ‌های ابریشمی از کاموا در اجرای این هنر روی پارچه استفاده می‌شود.

صنایع دستی خالی از هرگونه خلاقیت و ایده است و با زندگی امروزه تناسب ندارد

وی مشکل عمده و اساسی دیگر در این زمینه را عدم طراحی و ایده‌پردازی نسبت به شرایط زندگی امروزی توسط هنرمندان این حوزه در خلق آثار خود دانست و توضیح داد: محصولات این حوزه در حال حاضر کمترین سنخیت و ارتباطی با نیازهای امروز و سبک و سیاق زندگی روزمره افراد جامعه را دارد.

این پژوهشگر صنایع دستی با بیان این مطلب که در گذشته آموزش‌های آکادمیک در سطح دانشگاهی و عالی در زمینه طراحی و معماری وجود نداشت، بیان کرد: همواره هنرمندان در محافل مختلف به تبادل اطلاعات می‌پرداختند و یا اینکه هنرمندان بومی با الهام گرفتن از عوامل مؤثر و ایده‌زا نظیر شاهنامه و یا مراسمی مانند تعزیه سعی در پروراندن قوه تخیل خود می‌کردند تا بتوانند از این طریق متناسب با اقتضا و نیاز روز فرهنگ و جامعه به طراحی و خلق یک اثر بپردازند. در حقیقت محصولات فرهنگی جوابگوی نیازهای روز جامعه را تأمین می‌کرد.

حسینی با اشاره به پیشرفت صنعت، ارتقای کیفیت و همچنین افزایش سرعت تولید محصولات در یکصد سال اخیر تصریح کرد: به دلیل پیشرفت شتابان علم و تکنولوژی در چند دهه اخیر امروزه استفاده از صنایع دستی به عنوان ابزار کاربردی و فیزیکی در زندگی روزمره افراد بسیار کمرنگ شده است.

این هنرمند شیشه‌گری توضیح داد: در همین راستا هنرمند صنایع دستی امروز می‌کوشد با تعریف مفهوم جدیدی از خود ضمن اتکا به طراحی و ایده‌پردازی‌های نو مفهوم انتزاعی جدیدی را برای مخاطبان خود خلق کند تا بتواند در پرتو آن جایگاه خود را در زندگی امروزه جامعه حفظ کند. بنابراین لازم است هنرمند صنایع دستی ضمن رفتارشناسی و نیازسنجی مخاطبان خود، آثار صنایع دستی را مطابق با شرایط و موقعیت زندگی امروزی طراحی کند.

به اعتقاد وی، در دنیای مدرن امروزی، به علت فراگیر بودن فضای مجازی و تغییر مد و استایل به صورت مکرر و تنوع فرهنگی‌ بسیار متأثر از کشورهای دیگر، سلیقه افراد نیز مرتباً در خصوص پوشش و حتی چیدمان منزل عوض شده و تحت تأثیر قرار می‌گیرد که بر همین اساس طبعاً سلیقه و انتخاب انسان عصر کنونی نیز حتی نسبت به پنج سال گذشته دچار تغییر و تحولات زیادی شده است.

این پژوهشگر صنایع دستی همچنین اظهار کرد: به همین خاطر بسیاری از کشورهای پیشرو در زمینه تولید محصولات صنایع دستی ضمن هم‌گام شدن با تغییرات سبک زندگی جامعه خود، در واقع به صورت موازی و هم راستا با ارزش‌های جدید به وجود آمده دست به تولید محصولات صنایع دستی می‌زنند.

حسینی گفت: این امر در کشور ما مورد بی‌توجهی و غفلت هنرمندان و مدیران واقع شده و در سایه این بی‌توجهی با تولید محصولاتی که متعلق به سالیان گذشته بوده و در حقیقت خالی از هرگونه ایده و خلاقیت جدید که متناسب با شرایط کنونی جامعه نیست, شاهد رکود و کسادی روزافزون این بازار در سطح داخلی و خارجی هستیم.

این هنرمند شیشه‌گری تصریح کرد: امروزه کشورهایی مانند ترکیه با سیاست‌گذاری لازم از طریق اقدامات فرهنگی مقتضی نظیر ساخت سریال، پخش موسیقی و. ‌.. اقدام به تعریف اهداف مدنظر خود بر اساس نتیجه حاصل از روان‌شناسی انجام شده بر روی بازار کشور هدف خود می‌کنند.

هنرمندان صنایع دستی دغدغه ایده‌پردازی و خلق آثار نوین را ندارند

وی همچنین یکی دیگر از موانع پیش روی توسعه صنایع دستی را عدم دغدغه‌مندی و مطالبه‌گری هنرمندان فعال در این حوزه عنوان کرد و اذعان کرد: متأسفانه تنها دغدغه و مطالبه هنرمندان این رشته، محدود به موارد معیشتی نظیر لزوم اختصاص بیمه، اعطای غرفه رایگان و ... است؛ در حالی که فعالان این حوزه باید ضمن ایده‌پردازی و خلق آثار نوین منطبق با فرهنگ و مقتضیات زندگی امروزی در پرتو مدیریت صحیح و آگاهانه خود، بستر لازم جهت توسعه و رونق صنایع دستی را با مطالبه‌گری به حق از دستگاهای ذی‌صلاح فراهم کند.

این پژوهشگر صنایع دستی معتقد است که همچنان فعالان این حوزه بدون شناخت از نیازهای روز جامعه و عدم درک صحیح از سبک و سیاق الزامات زندگی مخصوص به هر شهری اقدام به ارائه محصولات فرهنگی بدون در نظر گرفتن جایگاه خاص آن می‌کنند که از عدم استقبال عمومی رنج برده و مردم نسبت به تولید آن دارای انتقاد بوده و یا گلایمند هستند. برای مثال گیوه کرمانشاه و یا سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان که کمترین سنخیتی با نوع زندگی کارمندی و پوشش مردم تهران دارد برای فروش به تهران آورده می‌شود و در مقابل معرق‌کاری چوبی تهران که قیمت نهایی آن برای مصرف‌کننده بسیار بالا است و هیچ تناسبی با قدرت خرید و وضعیت اقتصادی مردم سیستان و بلوچستان ندارد را برای فروش به این استان می‌بریم.

دوگانگی فضای آکادمیک و سنتی در حوزه صنایع دستی

حسینی یکی دیگر از مشکلات موجود بر سر راه توسعه صنایع دستی را رشد قارچ‌گونه دانشگاه‌های صنایع دستی بعد از دهه 80 عنوان کرد و گفت: در چند دهه اخیر دانشجویان بدون کسب تجربه که یکی از اصول حیاتی در اجرای فن هنری است، به یک باره بدون داشتن هیچگونه پیش‌زمینه‌ای وارد محیط دانشگاهی می‌شوند.

این هنرمند شیشه‌گری یادآور شد: فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها در حقیقت به دلیل داشتن تجربه صِرف در فضای آکادمیک و عدم کسب مهارت‌های لازم در زمینه شناسایی مواد اولیه، فقط تا حدودی با طراحی در فضای معاصر آشنا هستند و به همین علت تمایلی به همکاری در فضاهای سنتی و ایفای نقش هنری خود در این فضاها ندارند و لذا عمدتاً مشاهده می‌شود که این افراد ضمن فاصله گرفتن از بازار صنایع دستی، مشغول کار و فروش آثار خود در گالری و یا فضای مجازی می‌شوند.

وی حضور حداقلی فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های مذکور در نمایشگاه‌های صنایع دستی و عدم تمایل آنان برای شرکت در رویدادهای از این دست مؤید همین امر دانست.

این پژوهشگر صنایع دستی این در حالی عنوان کرد که در کشورهای پیشرو در این زمینه بازیگران صنایع دستی به مثابه کادر اتاق عمل، هرکدام به فراخور تجربه و علم خود وظایف مشخصی را بر عهده دارند، در حالی که در ایران این وظایف به درستی مشخص نشده و مورد تصریح واقع نشده است که این موضوع خود به خوبی حاکی از عدم اهتمام لازم مدیران مربوطه در ایجاد بستر و امکانات لازم به منظور توسعه و رونق صنایع دستی با استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و فضای سنتی است.

حسینی در پایان خاطرنشان کرد: در واقع باید گفت عدم مدیریت صحیح باعث شده است که فضای صنایع دستی به چرخه معیوبی تبدیل شود که بازیگران آن دچار چندگانگی و موازی‌کاری می‌شوند.

انتهای پیام/