بندبازی اردوغان در بحران اوکراین و روسیه به کجا می‌رسد؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سفر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به اوکراین، اقدامی بود که تمایل آنکارا برای تاثیرگذاری بر معادلات بزرگ منطقه ای را به نمایش گذاشت.

اما سوال اینجاست: آیا اردوغان از سر اشتیاق به میانجی گری و در ویترین گذاشتن قدرت دیپلماسی ترکیه به اوکراین رفت، یا پای منافع بزرگ در میان است؟ در پاسخ باید گفت: بدون شک، شرایط جدیدی که در منطقه روی داد و منجر به رویارویی روسیه و اوکراین شده و پای کنشگرانی همچون اروپا و آمریکا را به میان آورده، بخش مهمی از منافع ترکیه را نیز به خطر می اندازد و آغاز یک جنگ جدید، می تواند ترکیه را در بسیاری جهات، در شرایط دشواری قرار دهد. در نتیجه با توجه به اهمیت حیاتی حفظ و توسعه روابط بین ترکیه و روسیه، به نظر نمی رسد که گام های اردوغان در اوکراین و دریای سیاه، نوعی قمار و اقدام مخاطره آمیز باشد.

رجب طیب اردوغان، پیش از عزیمت به اوکراین، اعلام کرده بود که برای میانجی گری بین روسیه و اوکراین، از همه امکانات و ابزارها بهره می گیرد و ظاهراً روسیه نیز روی خوش به این پیشنهاد نشان داده و با سفر قریب الوقوع ولادیمیر پوتین به آنکارا، ابعاد نهایی دستاورد این میانجی گری، روشن خواهد شد.

آمادگی برای میزبانی از پوتین و زلنسکی

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه طی نشست خبری مشترک با ولادیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی خود در کاخ مارینسکی در کی‌یف گفت: بار دیگر تداوم حمایت از حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین از جمله کریمه را تکرار می‌کنم. همانطور که قبلاً هم تاکید کردم ترکیه حاضر است به مسئولیت خود برای پایان دادن به بحران بین روسیه و اوکراین، دو کشور دوست در منطقه دریای سیاه عمل کند. ما می‌توانیم به منظور حل تنش روسیه و اوکراین، میزبان نشستی در سطح رهبران و یا گفتمان در سطح فنی باشیم. ترکیه در تلاش برای کاهش تنش است. ما بر این باوریم که می توان به صورت مسالمت‌آمیز و دیپلماتیک در چارچوب توافقات مینسک و بر حفظ اساس تمامیت ارضی اوکراین و قوانین بین المللی به این بحران پایان داد.»

تولید پهپاد ترکیه در اوکراین

ولادیمیر زلنسکی  رئیس جمهور اوکراین در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با اردوغان، به روزنامه نگاران گفت:«مراتب تشکر خود از جناب‌ آقای اردوغان به خاطر ابتکار عمل در ایفای نقش میانجی‌گری بین اوکراین و روسیه برای پایان دادن به جنگ را ابراز می‌دارم.»

زلنسکی با اشاره به پیشینه 30 ساله روابط دیپلماتیک دو کشور گفت: ما امروز همکاری‌هایمان را به اوج رساندیم. از این بابت، به همه هموطنانمان تبریک می‌گویم. یکی از محورهای مهم این دیدار، بررسی همکاری در حوزه‌های دفاعی و هوانوردی بود. هدف ما راه‌اندازی پروژه‌های دفاعی و سرمایه گذاری مشترک و تبادل تجربیات و فناوری است. با قراردادی که امروز امضا شد، تولید پهپاد بایکار ماکینا در اوکراین توسعه خواهد یافت. این یک رویداد تاریخی است.

جمهوری آذربایجان، اولین کشوری است که در آن، کارخانه تولید مشترک پهپاد ترکیه احداث شده و حالا در اوکراین نیز چنین اتفاقی در حال وقوع است. خبرها و گزارش های متفرقه ای نیز گویای این است که پاکستانی ها در تولید پهپاد خود، از ترکیه کمک گرفته اند، اما مشخص نیست که این همیاری به تولید مشترک بینجامد یا خیر.

پای 10 میلیارد دلار در میان است

رئیس جمهور اردوغان با بیان اینکه در این دیدارها همه جنبه های روابط دوجانبه را مورد بحث و بررسی قرار دادند، گفت: حجم تجارت دو کشور در سال 2021 میلادی با افزایش 60 درصدی به 7.5 میلیارد دلار رسید و حالا این دو کشور در مسیر افزایش حجم مبادلات به رقم 10 میلیارد دلار هستند.

البته این فقط بخشی از ماجرای منافع اقتصادی ترکیه در اوکراین است و ده ها پیمانکار ترکیه ای نیز در اوکراین فعالیت می کنند و چند گروه سرمایه گذاری ترک نیز در کی یف و مناطق دیگر، سرمایه گذاری کرده اند. بنابراین، اوکراین برای ترکیه یک بازار خوب و پرسود است. علاوه بر اینها، سفر 2 میلیون توریست اوکراینی در سال 2021 میلادی به ترکیه، مدیران گردشگری ترکیه را به این جمع بندی رسانده که در سال 2022 میلادی با توجه به برچیده شدن محدودیت ها و موانع کرونایی، این آمار به 3 میلیون نفر نزدیک خواهد شد.

البته باید به این واقعیت مهم نیز اشاره کرد که اوکراین برای ترکیه، فقط کانونی برای حفظ منافع مستقیم دوجانبه نیست. اوکراین، نقطه عطف و کانون مهمی است که اگر به میدانی برای تنش و درگیری بین روسیه و غرب تبدیل شود، ترکیه از چند جهت متضرر می شود:

الف) از دست رفتن منافع اقتصادی عظیم در تجارت با اوکراین.

ب) نا امن شدن فعالیت ترکیه برای استخراج گاز در دریای سیاه.

ج) ناامن شدن فضا برای انتقال گاز روسیه به اروپا و محروم شدن ترکیه از درآمد ترانزیتی گاز.

ترکیه و تاتارهای کریمه

موضوع تاتارهای کریمه، یکی از مهم ترین عوامل تقویت و توسعه روابط بین ترکیه و اوکراین است. به جرات می توان گفت که جسورانه ترین اقدام ترکیه در برابر روسیه در سالیان اخیر، این بوده که با وجود توسعه روابط سیاسی – اقتصادی و دفاعی با روسیه، همواره اعلام کرده که کریمه را متعلق به اوکراین می داند و از تاتارها حمایت می کند.

در سفر اخیر نیز این موضوع به میان آمد. اردوغان اعلام کرد که تاتارهای کریمه را پل دوستی تاریخی بین آنکارا و کی یف می داند و در دیدار با زلنسکی، پروژه های مشترک برای تاتارها را به تفصیل بررسی کردند.

بندبازی ترکیه بین اوکراین، روسیه و ناتو

اوکراین یکی از کشورهایی است که سالهاست آرزو دارد به عضویت ناتو درآید، اما سران ناتو از ترس روسیه، دست نگه داشته اند. اما این فقط اوکراین نیست که چنین خواسته ای دارد. بلکه گرجستان نیز زنبیل گذاشته و اگر ترس از واکنش های روسیه نبود، ناتو برای تکمیل پرونده عضویت اوکراین و گرجستان، آنی تعلل نمی کرد.

همزمان با سفر اردوغان به اوکراین، آندری دودا رئیس‌جمهور لهستان و سالومه زورابیشویلی رئیس‌جمهور گرجستان دیدار کردند و در بیانیه‌ای مشترک درباره تنش میان روسیه و اوکراین اعلام کردند که در همبستگی کامل با کی‌یف بوده و از آن حمایت می‌کنند.

دودا که برای انجام گفت‌وگو به پکن، پایتخت چین می‌رفت، در تفلیس پایتخت گرجستان توقف و با همتای گرجستانی خود دیدار کرد. رهبران دو کشور پس از این دیدار در فرودگاه تفلیس، کنفرانس مطبوعاتی مشترکی را درباره تحولات روسیه و اوکراین برگزار کردند.

زورابیشویلی در این کنفرانس مطبوعاتی گفت: «امروز ما فرصت تبادل اطلاعات در مورد وضعیت بسیار دشواری که در قالب تجاوز روسیه به اوکراین بیان می‌شود را داشتیم. در این شرایط بسیار پرتنش مایلم همبستگی کامل خود را با دوستان‌مان در اوکراین اعلام کنم. این نه فقط در مورد اوکراین بوده، زیرا تهدیدهای فعلی در واقع تهدیدی برای امنیت کل اروپا است و امنیت اروپا امنیت ما نیز خواهد بود. اقدامات تهاجمی، تهدیدها، حملات سایبری یا افزایش مستقیم نیروهای نظامی در مرز اوکراین، بسیج نیروهای نظامی در دریای سیاه، همه چیز نشانه تحریک سیاست فعلی روسیه است.»

رئیس‌جمهور لهستان نیز با بیان اینکه با رهبران مختلف جهان در خصوص اوکراین دیدار داشته است، گفت: «البته این موضوع فقط مربوط به اروپا نیست، موضوع مهمی برای کل جهان است.»

دودا با اشاره به این که لهستان و گرجستان به اوکراین نزدیک هستند و به همین دلیل تحولات اوکراین را از نزدیک دنبال می‌کنند، گفت: «آن چه در خاک اوکراین می‌گذرد برای ما بسیار مهم است. ما همبستگی خود را با اوکراین  اعلام می‌کنیم.»

توجه به حساسیت های خاص پرونده عضویت گرجستان و اوکراین در ناتو، چنین تصویری را به نمایش می گذارد: ترکیه به عنوان یک عضو مهم ناتو که اتفاقاً با دلیل و مسبب اصلی تشکیل ناتو یعنی با روسیه رابطه نزدیکی دارد، رفاقت و دوستی گرم و پرهیجانی را پیش می برد و می تواند نقش یک اهرم تعادلی را بازی کند. اما ایفای این نقش، بسیار حساس و پر از استرس است. چرا که ترکیه ناچار است در عین حالی که دوستی خود را با گرجستان، اوکراین و ناتو پیش می برد، مراقب باشد که روسیه را بر سر خشم نیاورد و با دقتی بندبازانه و با حساب و کتاب، قدم بردارد.

انتهای پیام/