اپراتورهای مخابراتی در تحقق "شبکه ملی اطلاعات" چه نقشی دارند؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ وقتی صحبت از شبکه ملی اطلاعات می­‌شود عمده توجه­‌ها به موضوعات سخت‌افزاری مانند کشیدن کابل ، فیبر نوری، نصب سوئیچ­‌های مخابراتی، موضوعات پهنای باند، نصب دیواره­‌های آتش و امثال آن معطوف می‌شود.

هر چند شبکه ملی اطلاعات قطعاً بر پایه زیرساخت­‌های سخت افزاری فعالیت می­‌کند اما اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی برای آن، بدون شکل­گیری یک نظام پویا (نه صرفا یک زیرساخت فنّی) محقق نخواهد شد همچنین این شکل­گیری قطعا در طول زمان اتفاق خواهد افتاد و نیاز است تا این نظام مرحله به مرحله به تکامل رسیده و به موازات آن, در خصوص نیازمندی­‌ها و شرایط جدیدِ محیطی، پویایی و ظرفیت لازم را برای تطابق داشته باشد.

این نظام که با تسامح به آن شبکه ملّی اطلاعات گفته می­‌شود، حداقل در سه لایه مختلف باید بررسی، طراحی و شکل­‌دهی شود. این سه لایه عبارتند از: لایه سیاست­‌ها و راهبردها، لایه عملیاتی و خدمات و لایه زیرساختی که قطعا برای موفقیت استقرار این نظام باید به موازات به هر سه لایه پرداخته شود.

نکته‌­ مهم آن است که این 3 لایه باید با یکدیگر به صورت هماهنگ و هم‌­افزا عمل کنند تا نتیجه مطلوب حاصل شود.

متأسفانه در 10 سال گذشته اقدامات انجام شده با عنوان شبکه ملی اطلاعات، به طور عمده با تقلیل مسئله از سطح طراحی و پیاده­‌سازی یک "نظام" به یک "پروژه" و آن­ هم بُعد صرفاً فنّی و به خصوص بخش سخت­‌افزاری آن بوده است!

به همین دلیل است که در عمل از اهداف اصلی دور و قافیه بیش از پیش باخته­ شده است. از آن­جا که در این نوشته امکان پرداختن به مختصات هر سه لایه نیست، تمرکز این نوشته بیشتر برای ایجاد تلنگر در ذهن مخاطب و سیاست­‌گذاران حوزه فضای مجازی کشور برای توسعه لایه زیرساختی معطوف شده است.  

در لایه زیرساختی علاوه بر زیرساخت­‌های فنّی (مانند مراکز داده، شبکه­‌ توزیع محتوا، خدمات ابری، شبکه انتقال و دسترسی داده در کشور) باید سایر زیرساخت­‌ها مانند زیرساخت­‌های منابع انسانی، زیرساخت­‌های قوانین و مقررات، زیرساخت­‌های نهادی و زیرساخت­‌های فرهنگی را در نظر گرفته و برای آن اقدامات هماهنگ و در زمان مناسب آن انجام شود.

این نگاه، نافی اهمیّت زیرساخت­‌های فنی در شکل­گیری شبکه ملی اطلاعات نیست ولی باید توجه داشت که اگر نگاه در این خصوص مانند سال­‌های قبل باشد، به طور قطع این بار هم به منزل مقصود نخواهد رسید. همانطور که امروز علیرغم توسعه پهنای ­باند در ایران، در نظر نگرفتن الزامات محتوایی، منابع انسانی، فرهنگی و سواد رسانه­‌های باعث شده آسیب­‌های جدی به کشور وارد و در کنار آن اهداف شبکه نیز محقق نشود.

در توسعه و شکل­‌دهی لایه زیرساختی، نقش­‌آفرینی دولت و حاکمیت، نباید مانع و یا جایگزین نقش سایر بازیگران شود. نگاهی به تجربه سایر کشورها نشان می­‌دهد که یکی از اصلی­‌ترین نقش‌­آفرینان در این لایه و  تقویت این اکوسیستم، شرکت‌های اپراتور و سهام‌داران آن­‌ها هستند.

حضور این شرکت‌­ها نه تنها به عنوان طلایه­‌دار بهره­‌برداری از کاربرد فنّاوری­‌های نوین، بلکه به عنوان یکی از بزرگ­ترین گروه­‌های سرمایه­‌گذار در توسعه فنّاوری دیده می­‌شود. مانند عملکرد مستقیم  T-systems در گروه Deutsche، به صورت غیرمستقیم مانند حضور مجموعه Telefonica در Firefox و یا از طریق مشارکت مانند مشارکت مجموعه Vodafone با Cisco برای سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری­‌های جدید.

همین رویکرد در پرورش و هدایت منابع انسانی وجود دارد. نگاهی به برنامه­ه‌ایی مانند  Think Big و Talentum در هلدینگ سرمایه­‌گذاری Telefonica، برنامه Nova+ در گروه سرمایه­‌گذاری Orange، ساختارهای T-Lab و hubraum هلدینگ سرمایه‌گذاری Deutsche Telekom، ساختار Vodafone-Xone در هلدینگ سرمایه­‌گذاری Vodafone همگی نمونه‌های کوچکی از نقش‌­آفرینی بسیار پررنگ اپراتورهای مخابراتی و شرکت­‌های سرمایه­‌گذار آن­‌ها در حوزه پرورش و توسعه منابع انسانی به عنوان اصلی­‌ترین زیرساخت منابع انسانی هستند.

در مورد زیرساخت­های نهادی می‌­توان به حضور پررنگ اپراتورها در ترکیب و ساختار نهادهای توسعه­‌گر مانند VGE، Vodafone Venture، T-Venture، Orange Fab، Wayra، T-systems، Orange Digital Venture و Amigo اشاره کرد؛ این نهادها تنها بخشی از تکمیل­‌کنندگان زنجیره توسعه و سرمایه­‌گذاری کسب و کارهای دیجیتال هستند.

همانطور که در ابتدای نوشته اشاره شد، هدف از این نوشتار، تلنگر زدن به ذهن سیاست­‌گذاران و تصمیم­‌گیران حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات و اقتصاد دیجیتال است. موارد بالا تنها مثال­‌هایی هستند برای آن­که نشان ­دهد نقش­‌آفرینی بخش­‌های غیردولتی در فضای فناوری اطلاعات و ارتباطات، اگر از اهمیت بیشتر از بخش­‌های دولتی و حاکمیتی برخوردار نباشد، قطعاً کمتر هم نیست.

این یادداشت تلاشی بود تا مدیران و تصمیم­‌گیران بخش­‌های دولتی و خصوصی، بتوانند به موضوعات مطرح شده از زاویه دیگری نیز نگاه کرده و با کارشناسی منطبق با مختصات کشور، تجربیات را بازنگری و متناسب­‌سازی کنند؛ سؤال مهم آن است که آیا نگاهی جامع‌­نگر و بلندمدت، در بین دولتمردان و مدیران ارشد اپراتورها و شرکت­‌های سهامداری آن­‌ها قرار دارد یا خیر؟

"امین کلاهدوزان"

انتهای پیام/