رج به رج با مشکلات فرش‌بافان| گَرد فراموشی بر هنر هزار ساله لرستان/ ظرفیت بالای اشتغالزایی فرش دستباف لری + تصاویر
گروه استانها- فرش دستبافت لری که خلاقیت، اصالت و زیبایی در آن موج می‌زند و با فرهنگ و هنر ایرانی- لری عجین شده در سال‌های گذشته مورد بی مهری قرار گرفته است اما درصورت حمایت ویژه، اشتغال چشمگیری برای جوانان لرستان ایجاد می‌کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، در روزگاری نه چندان دور از تاریخ پرشکوه لرستان، شیرزنان هنرمند عشایر و روستایی با ریسیدن پشم گوسفندان خود و رنگ کردن آنها با رنگ‌های طبیعی و شاد، با سرپنجه هنرمند خود خالق فرش‌هایی می‌شدند که شکوه آنها اکنون نیز کمابیش زینت بخش برخی مکان‌ها و منازلی است که ابهت فرش لری را دریافته و علاقمند به آن هستند.
تاریخ گذشته‌های لرستان نشان می‌دهد که تقریبا اکثر زنان روستایی و عشایر استان ساعت‌های فراغت خود را به بافت فرش‌هایی مشغول می‌شدند که مواد مورد نیاز آن را تمام و کمال خود تولید می‌کردند.
فرش لری که بافت آن ترکیبی از رنگ‌های تیز، گرم و دلنشین است هنوز هم خریداران خاص خود را دارد و عمر برخی از فرش‌های موجود حتی به قرن‌ها پیش باز می گردد که نشان از اصیل بودن فرش لرستان دارد.
توسعه صنعت فرش ماشینی در گذر زمان سبب شد تا بافت فرش‌های هزار ساله لری در شور صنعتی شدن تولید فرش، آرام آرام به فراموشی سپرده شده و فرش‌های اصیل لری زخم خورده صنعت فرش ماشینی شوند و بافندگان و تولیدکنندگان این این فرش‌ها با عدم حمایت و توجه‌های لازم مواجه شوند.
ضرورت توجه به ظرفیت‌های تولید فرش لری و احیاء آن
به جرات می‌توان گفت که تولید فرش دستباف لرستان یکی از ظرفیت‌های عظیمی است که در سال‌های اخیر به انزوا کشیده شده و چندان توجهی به آن نشده است و احیاء مجدد و توجه به مشکلات پیش روی تولیدکنندگان و بازاریابی محصولات آن می‌تواند بار بزرگی از روی دوش بیکاری استان بردارد و در صورت حمایت‌های لازم حتی می‌تواند تا دو برابر ظرفیت موجود اشتغالزایی ایجاد کرده و درهای صادرات جهانی را به روی این محصول بی نظیر و چشم نواز باز کند.
آنگونه که شواهد نشان می‌دهد تاریخچه فرش لرستان به آغاز زندگی کوچ نشینی عشایر استان باز می‌گردد و این قدمت در آغاز به شکل زیراندازهای دستباف تحت عنوان گبه با ویژگی‌های درشت بافی و داشتن رنگ دانه‌های طبیعی و نخ دستباف بوده است.
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که در دیار لرستان پشم گوسفند، موی بز و پنبه مواد خام بافندگی بوده است اما چون پنبه در لرستان کشت نمی‌شده آن را از مناطق دیگری تهیه می‌کرده‌اند.
هرچند هنوز هم اندک افرادی برای متقاضیان و خریداران فرش لری به بافت فرش مشغول هستند اما از آن شکوه فرش لری این روزها تنها نامی باقی مانده و اگر تولید این فرش کم نظیر احیاء و مورد حمایت‌های لازم قرار نگیرد، بافندگان فرش استان بی انگیزه شده و در تنگناهای مشکلات توان ادامه تولید را از دست خواهند داد.
افزایش سرسام آور قیمت نخ ابریشم
با توجه به اینکه امروزه اشتغال یکی از مهمترین مسائل اساسی استان لرستان است و کمبود اشتغال و آمار بالای بیکاری بسیاری از جوانان استان را خانه نشین کرده، توجه به رفع مشکلات پیش پای بافندگان فرش لری می‌تواند نقش مهمی در جذب جوانان علاقمند به این هنر پرسود و درآمدزا داشته و بخشی از مشکل اشتغال و تولید استان در سایه احیای تولید فرش لری مرتفع شود.
ثریا فرهادپور یکی از بافندگان فرش لری است که حدود 25 سال از عمر خود را به بافت فرش گذرانده و اکنون دارای یک شرکت تعاونی فرش دستباف با 20 نفر بافنده است.این بانوی لرستانی که اغلب اوقات در منزل نیز به صورت خانوادگی به بافت فرش مشغول است با گلایه از نبود بازاری برای فروش تولیدات بافندگان استان، گفت: ما روزانه به بافت فرش مشغول بوده و اغلب ساعات بیکاری خود را به تولید فرش مشغول هستیم اما وقتی بازاری برای عرضه محصولاتمان در استان وجود ندارد و بیشتر تولیداتمان روی دستمان می‌ماند انگیزه ای برای ادامه نداریم.
وی با اشاره به گرانی سرسام آور قیمت نخ، افزود: تا پیش از گرانی‌های اخیر، نخ ابریشم را کیلویی 400 هزار تومان خریداری می‌کردیم در حالی که اکنون همان نخ را به قیمت دو میلیون 500 تا 600 هزار تومان خریداری می‌کنیم که واقعا به صرفه تولیدکنندگان نیست و برخی از آنها حتی توان خریداری مواد اولیه را ندارند.
افزایش مشوق‌ها برای ایجاد انگیزه در تولیدکنندگان
فرهادپور تصریح کرد: وقتی تولیدکنندگان هیچ حمایت مالی نمی‌شوند و حتی تسهیلات مورد نیاز خود را هم نمی‌توانند دریافت کنند چه انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت در وجود بافندگان باقی می‌ماند.
وی با بیان اینکه اغلب فرش‌ها و تابلو فرش‌های بافت شده توسط بافندگان روی دست آنها می‌مانند و ناچار می‌شوند نصف قیمت آنها را به فروش برسانند، افزود: به شخصه برای دریافت وام برای بازنماندن از ادامه فعالیت مراجعه کردم اما می‌گویند چون در سال‌های پیش یک فقره وام دریافت کرده‌ام دیگر نمی‌توانم از تسهیلات بافندگان بهره‌مند شوم در حالی که همه بافندگان با مشکل مالی مواجه هستند و باید مورد حمایت قرار گیرند اما برخی از آنها هنوز نتوانسته‌اند تسهیلاتی برای رونق کسب و کار خود دریافت کنند.
عارف حسنوند کارشناس فرش نیز با بیان اینکه تاریخ دقیقی در دست نیست که بتوان به آن استناد کرد که از چه زمانی اقوام لر در لرستان به بافت فرش مشغول شده‌اند، اظهار داشت: به یقین نزدیک‌تر است که قدمت فرش لرستان به زمان رام کردن کردن احشام برمی‌گردد زیرا چادرنشینان لرستان از پشم گوسفندان و رنگ دانه‌های طبیعی که در دسترس داشته‌اند به بافت فرش مشغول شده‌اند.
وی افزود: وقتی مفرغ‌های لرستان بررسی می‌شود ابزاری به نام سک وجود داشته که دال بر بافندگی فرش و گلیم است که از اسنادی محسوب می‌شود که نشانگر قدمت تاریخ بافت فرش در لرستان است.
ذهنی بافت بودن ویژگی منحصر به فرد فرش لری
وی با بیان اینکه در خرم‌آباد و پلدختر بافندگان از طرح‌های نجف‌وندی و فراشی (با اشکال ابزار کار زندگی عشایری نظیر حچل که نقش میخ را در نگه داشتن چادر روستایی بازی می‌کند) استفاده می‌کنند، گفت: بافندگان فرش بروجرد از طرح‌های چهار بره و کله گلی (با نقش‌هایی از حیوانات و طبیعت) و بافندگان فرش در کوهدشت از طرح طرهانی ( با نقشه‌هایی از منطقه طرهان کوهدشت شامل گل‌ها و گیاهان مشهور این منطقه) استفاده می‌کنند.
حسنوند با اشاره به بافندگان فرش ازنا، الیگودرز و دورود، بیان کرد: در این مناطق معمولا از طرح ذلقی (با نقش‌هایی از لچک و ترنج که چهار گوشه فرش را گل و وسط آن را چمن می‌بافتند) و بافندگان فرش در سلسله و دلفان از طرح دو پوهه ( با نقش و نگار دسته گلی در وسط فرش و تک گل‌هایی در چهار گوشه) استفاده می‌کرده‌اند.
این کارشناس فرش یکی از مهمترین ویژگی‌های فرش بومی لرستان را کثرت گره‌ها در هر سانتیمتر مربع دانست و عنوان کرد: از دیگر ویژگی‌های فرش لرستان می‌توان به تک پود بودن آن اشاره کرد و در واقع همین ویژگی سبب می‌شود که این فرش‌ها در مدت کوتاهی بافته شوند.
وی با بیان اینکه نخ، رنگ و حتی چوب مورد استفاده برای دار قالی لری مختص به منطقه لرستان است، تصریح کرد: نقشه فرش‌های لری عمدتا ذهنی بافت بوده و جغرافیای خاص و ویژگی‌های زندگی مردم این دیار، دامپروری، طبیعت بکر و صحنه‌های شکار را در بر می‌گیرد.
تولید 90 درصد فرش‌های لرستان از روی نقشه سایر استانها
حسنوند با اشاره به استفاده از رنگدانه‌های طبیعی در بافت فرش لری، گفت: برای بافت فرش لری از رنگدانه‌های بلوط، پوست گردو، مو ( انگور) و پوست انار استفاده می‌شود و تولید این رنگدانه‌ها نیاز به صرف هزینه‌های زیاد ندارد.
این کارشناس فرش با بیان اینکه فرش لری ریشه‌ای به وسعت تاریخ مردم این سرزمین دارد، افزود: در گذشته در همه خانه‌های لرستانی به ویژه روستاییان و عشایر دار قالی وجود داشت و زنان خانه‌دار بخشی از وقت خود را صرف بافت قالی می‌کردند.
وی با بیان اینکه اکنون بافندگان فرش لرستان از نقشه‌های دیگر استان ها برای بافت استفاده می‌کنند، گفت: نبود نقشه فرش خاص این استان سبب شده که حدود 90 درصد فرش‌های لرستان از روی نقشه فرش دیگر استانها بافته شود.
حسنوند عنوان کرد: خوشبختانه در سال 99 ما توانستیم نقشه 10 طرح فرش لری را که سابقه آنها در مناطق مختلف بوده توسط انجمن طراحان و نقاشان استان احیاء کنیم که در حال ثبت مالکیت معنوی آنها هستیم و در سال آینده با عرضه در بازار هدف به مرحله تولید می‌رسند.
بازاریابی مهمترین مشکل پیش روی فرش بافان لرستان
این کارشناس فرش علل بی رونقی صنعت فرش لرستان را ناشی از ثبت نشدن نقشه خاصی برای فرش منطقه، نبود بازارچه فروش و عدم توجه به مشکلات بافندگان فرش می‌داند و معتقد است که اگر مسئولان فکری به حال رفع این مشکلات نکنند در سال‌های آتی باید شاهد نمایش آثار به جا مانده از این فرش‌ها در موزه‌ها باشیم.
آذربخش سبزواری رئیس اتحادیه فرش لرستان نیز با بیان اینکه در استان لرستان حدود 16 هزار نفر بافنده زن و مرد به بافت فرش مشغول هستند، اظهار داشت: حدود 5 هزار نفر از این بافندگان تحت پوشش بیمه هستند و 1500 نفر نیز گواهینامه مهارت فنی دارند اما تحت پوشش بیمه نیستند.
وی با اشاره به غنای معنوی فرش لری، افزود: تار و پود فرش لری و نقش‌های آن حکایت از غم و اندوه و یا شادی بافنده داشته و گویی با آدمی سخن می‌گوید.
سبزواری با اشاره به عدم حمایت‌های لازم از بافندگان فرش، عنوان کرد: متاسفانه تسهیلات مناسبی در اختیار بافندگان فرش برای توسعه کسب و کار قرار نمی‌گیرد و در شرایط اقتصادی موجود حمایت‌های مناسبی نمی‌شوند و همین امر سبب دلسردی و بی انگیزگی آنان می‌شود.
نصیب دلالان شدن سود حاصل از فروش فرش
رئیس اتحادیه فرش لرستان با اشاره به نبود بازارچه فرش در لرستان، تصریح کرد: متاسفانه نبود بازار فروش سبب شده که تولیدکنندگان نتوانند فرش‌های خود را به قیمت مناسب به فروش برسانند و قسمت بیشتر سود حاصل از بافت فرش نصیب دلالان و واسطه می‌شود.
محمد مهدی ایلامی رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان نیز با بیان اینکه در استان لرستان حدود 120 کارگاه قالی بافی دارای مجوز با 1200 نفر قالیباف فعال است، اظهار داشت: حدود 10 هزار نفر قالیباف نیز در استان دارای کارت مهارت هستند.
وی با اشاره به بیمه قالیبافان فعال، افزود: هم اکنون بیش از 5 هزار نفر از فرش بافان استان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دارند و 13 هزار نفر هم برای بیمه روستائیان و عشایر معرفی شده‌اند که پیگیری‌های لازم برای بیمه این افراد در حال انجام است.
ایلامی با بیان اینکه نقشه فرش لری تهیه شده است عنوان کرد: این نقشه در اختیار کارگاه‌ها قرار گرفته و توسط بافندگان توانمند استان اجرا می‌شود.
افزایش قیمت مواد اولیه تولید فرش
وی بازار فروش را مهمترین مشکل قالیبافان لرستان عنوان و تصریح کرد: بافندگان لرستان فرش‌های تولیدی را رج به رج با نقش و نگارهای مختلف می‌بافند اما در هنگام فروش با مشکلات بازاریابی روبرو می‌شوند که پیگیری‌های لازم برای رفع این مشکلات در دستور کار قرار دارد.
وی گفت: سال گذشته 100 فقره تسهیلات به ارزش یک میلیارد تومان به بافندگان فرش استان پرداخت شد و 55 کارگاه به مرکز ملی فرش معرفی شدند تا بتوانند تسهیلات مورد نیاز را به عنوان سرمایه در گردش دریافت کنند.
ایلامی بیان کرد: طی سال‌های اخیر قیمت مواد اولیه تولید فرش افزایش بسیاری داشته اما تلاش می‌شود با حمایت‌های لازم بتوان این هنر دیرینه را در استان حفظ کرد.
امروزه فرش لری را می‌توان سند هویت مردمان دیار لرستان دانست و احیای آن در شرایط اقتصادی امروز می‌تواند نقش مهمی در جهت افزایش تولید و اشتغال و رفع مشکل بیکاری جوانان استان داشته باشد از این نظر لازم است که مسئولان با ارائه حمایت‌های لازم و رفع مشکلات پیش روی بافندگان فرش لری و ایجاد بازارچه‌ای جهت فروش محصولات تولیدی بافندگان، گام‌های موثری را در احیای فرش لری و افزایش ظرفیت اشتغال و تولید استان و باز شدن درهای صادرات جهانی به روی این محصول کم نظیر و پرسود بردارند.
انتهای پیام/641/ش