جزئیات همایش ملی "بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور" از زبان دبیرعلمی همایش

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در نظر دارد تا در سال 1401 همایشی علمی با عنوان «بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور» را در سطح ملی برگزار کند.

آن چه در ادامه می‌آید توضیحات سیدحسین فخر زراع، دبیر علمی همایش است که به نقّادی ساختار؛ وضعیت مطلوب و چگونگی بازسازی ساختار فرهنگی می‌پردازد:

دگرگونی و تحول در حوزه فرهنگ و ساختار فرهنگی، از موارد مهمی است که ضرورت شدید آن همواره در ادوار انقلاب اسلامی توسط اقشار فرهیخته و نیز حاکمیت جامعه احساس شده است. این مسئله اگرچه جزء دغدغه‌های همیشگی در طول چند دهه انقلاب اسلامی بوده و طی سیاست‌ها و برنامه‌هایی مانند مهندسی فرهنگی، پیوست‌های فرهنگی و غیره  دنبال شده است اما با توجه به وضعیت کنونی که مسائل فرهنگی صورت‌بندی‌های پیچیده‌تری به خود گرفته و با تاکید رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار اعضای دولت سیزدهم با ایشان همراه شده، شکل ضروری‌تری یافته است.

به دنبال این تاکیدات، در شورای علمی گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی، اجرای همایشی در سطح ملی با عنوان «بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور» به تصویب رسید و نهایتا شورای پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزاری آن را به این گروه واگذار کرد.

محورهای چهارگانه همایش

محورهای همایش در چند جلسه شورای علمی گروه فرهنگ پژوهی بحث و عناوین متعددی پیشنهاد شد اما به جهت پردامنه بودن این عناوین، نهایتا چهار محور اصلی به تصویب رسید تا گروه‌های مختلف علمی پژوهشگاه و فرهیختگان خارج از پژوهشگاه با توجه به تخصص و گرایش علمی خود مباحث مرتبط با ساختار فرهنگی جامعه را ذیل این چهار محور و در قالب نشست‌ها یا کرسی‌های علمی ترویجی ساماندهی کرده و مقالات خود را ارائه دهند. این چهار محور عبارتند از:

«هویت ساختار انقلابی فرهنگ» که موضوعات ذیل این محور به مباحث نظری و کلیات ساختار فرهنگی می‌پردازد؛

«نقَادی ساختار فرهنگی کنونی» که مباحث ذیل آن وضعیت موجود فرهنگی کشور را مورد بررسی قرار داده و چالش‌ها و آسیب‌هایی که متوجه آن است را تحلیل می‌کند؛

«وضعیت مطلوب ساختار فرهنگی کشور» که شرایط ایده‌آل فرهنگی کشور را در چشم‌اندازی واقع‌بینانه مورد لحاظ قرار می‌دهد و به ترسیم شرایط آرمانی قابل دسترس، با توجه به آموزه‌های اسلامی می‌پردازد؛

«چگونگی بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور» که مباحثی که ذیل این محور سامان‌دهی می‌شود مربوط به سازکارها و فرایندهایی است که جامعه در وضعیت کنونی و با توجه به ظرفیت‌های موجود و چشم‌اندازهای ترسیم شده به سوی وضعیت مطلوب حرکت می‌کند.

برگزاری 11 پیش نشست‌علمی در راستای همایش

تاکنون یازده نشست علمی و دو کرسی علمی ترویجی توسط گروه فرهنگ پژوهی با همکاری گروه‌های پژوهشگاه  برگزار شده است. در مجموعه این نشست‌ها تا به‌ حال 19 ارائه توسط فرهیختگان علمی با عنوان‌هایی چون «بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور حول خانواده، مسجد و مدرسه»،  «مشارکت مردمی در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ» و «معنای بازسازی انقلابی در ساختار فرهنگی» انجام شده که باتوجه به عنوان همایش، نشست‌های علمی دیگری تا مباحث به کفایت نظری برسد با این موضوع انجام خواهد شد.

ذکر این نکته لازم است که پس از انجام کلیه نشست‌های همایش، ایده‌های مطرح شده در قالب مجموعه‌ای ویراسته‌ و منظم در اختیار جامعه علمی قرار خواهد گرفت و انشالله در سال 1401 همایش مورد نظر با حضور کلیه اعضای داخلی و خارجی پژوهشگاه با برنامه‌ریزی‌های مشخصی که متعاقبا اعلام می‌شود، برگزار خواهد شد.

مقرر شده دستگاه‌های مختلفی از جمله: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در برگزاری همایش مشارکت و همکاری نمایند.

موضوع و محتوای همایش

از جمله مسائل بسیار اساسی که در زمینه فرهنگ، نظام فرهنگی و بازسازی ساختار فرهنگی لازم است به آن توجه کافی بشود الزاماتی است که این نظام دارد و خلاءهایی است که باید ترمیم گردد.

نظام یکی از انتزاعی­‌ترین مفاهیم است که اولا و بالذات به عناصر قابل مشاهده تعلق ندارد، اما به تدریج که از جهان انتزاع خارج شده و به سوی جهان انضمامی حرکت می‌­کند متعلق به مفهومی عینی و ملموس می­‌شود که یک حوزه­ای از رفتار را شکل می­‌دهد.

این مفهوم در حوزۀ «فرهنگ» پیچیدگی­‌ها و استلزامات متفاوت‌­تری از نظامات مختلف دیگر دارد. نظام فرهنگی می­‌کوشد نسبت­‌های نظام‌­های دیگر و نیز نسبت­‌های همسان عامل­‌های سازندۀ خود را تثبیت نماید به‌طوری که در تحلیل­‌ها از صورتی متعارف آغاز کند و آن را با تعمیم‌­هایی پیوند دهد.

مطالباتی که در حوزۀ فرهنگ وجود دارد شکلی عمیق‌­تر، پیچیده‌­تر و گسترده‌­تر از نظامات مختلف دیگر می­‌یابد. در نظام فرهنگی ارزش­‌ها و هنجارها به ایجاد همبستگی­ و وفاداری به نظام و نظارت بر آن دخیل بوده به‌طوری که ثبات نظام­‌های دیگر را باعث می­‌شود، اما آنچه بااهمیت است این که در حال حاضر ساختار یا نظام فرهنگی جامعۀ ما با خلأها و کاستی­‌های زیادی مواجه است که ایجادکنندۀ دغدغه‌­هایی در بخش فرهنگ می‌­باشد.

از آنجا که پویایی و پختگی فرهنگ موجب رشد و انکشاف در حوزه‌­ها و نظام‌های دیگر نیز بوده و هویت و موجودیت آن‌ها را کفایت و حمایت می‌­کند، دگروارگی و اسطوره‌­زدایی در نظام‌پردازی فرهنگی، مهم­ترین مسئلۀ جامعۀ ما می‌­باشد.

در این راستا پاسخ به چند مسئله بسیار بااهمیت است که این همایش سعی دارد به پاسخ مناسبی دست یابد:

این که منظور از نظام­وارگی چیست/ نقاط آغاز این دگروارگی کجاست/ نظام فرهنگی در این فرآیند، از آموزه‌­ها و منابع دینی تأسیسی است یا امضایی/ این دگروارگی محتوای فرهنگ چقدر می­‌تواند روابط مشاهده شدۀ عینیت­ یافته را دگرگون سازد/ در تحول نظام فرهنگی و عموما نظام‌­های دیگر نیازمند چه عنصر یا عناصر اساسی هستیم و در این تحول به چه تعداد از این عنصر مفقوده نیازمندیم؛ این‌ها از جمله سوالات مهمی است که در این زمینه وجود دارد و باید دغدغه‌های موجود در باره آن‌ها پاسخ داده شود.

در نظام فرهنگی و همچنین در نظام‌های دیگر ما با پاسخ‌های نامتناسب با مسائل جاری فرهنگی‌مان مواجهیم. آن چه در نظام فرهنگی ما وجود دارد یا پاسخ به دغدغه‌هایی نیست که در ساختار فرهنگی ما وجود دارد و یا متناسب با مسائلی نیست که وجود دارد و تا زمانی که این وضعیت تغییر پیدا نکند، ما همچنان مشغول بازی در میدان رقیب هستیم.

در این راستا باید مسئله‌ای که ما به طور واقعی با آن مواجهیم را شناسایی کنیم و مصادیق مسائل فرهنگی و مبانی گفتمانی آن را مشخص نموده و آسیب‌های این وضعیت درمان شود.

در شرایط فرهنگی حاضر در بسیاری از موارد ما در فضای پارادایمی توسعه‌یافته از فرهنگ‌های مسلط بیگانه تنفس می‌کنیم و انتظار تحول فرهنگی در این وضعیت تا زمانی که سرمشق‌ها و الگوهای فکری و اندیشه‌ای تغییر نیابد انتظاری قابل دسترس نیست.

شناخت فضای پارادایمی ساختار فرهنگی کشور

فرهنگ اسلامی با داشتن ذخیره‌های معنایی، ظرفیت ایجاد کردن یک فضای پارادایمی را دارد که به الگویی مسلط و چهارچوب فکری و فرهنگی در زمینه هنجارها، نمادها، مصنوعات و مخلوقات تبدیل شود. به‌نظر می‌رسد با توصیف، تبیین و ترمیم این مسائل، محتوای فرهنگ دینی ما خواهد توانست به ایجاد یک پارادایم جدید و برتر منجر شود.

این که برای تحول و دگروارگی نظام فرهنگی نیازمند چه عنصر یا عناصری هستیم و در کدام ناحیه دچار ضعف می‌باشیم از مسائل مهمی است که باید به خوبی تبیین گردد.

به‌نظر می­‌رسد در حوزه فرهنگ ما جهان‌بینی، مبانی نظری، صورت‌بندی عقلانیتی و اصول و قواعد فکری اساسی عمیقی داریم، اما به رغم وجود این عناصر نتوانسته‌ایم در عرصه فرهنگی به ایجاد نظریه‌های منسجم و پویا دست یابیم و در حقیقت با ضعف یا فقدان نظریه مواجهیم و بایسته است اندیشمندان متعهد و قشر متخصص جامعه توان فکری و اندیشه‌ای خود را در این زمینه به خوبی مجهز کرده تا اشاعه آن را در نظام‌ رفتاری جامعه شاهد باشیم.

انتهای پیام/