سرنوشت غم‌انگیز نخستین تجارت‌خانه فرش قزوین / سرای تاریخی "حاج رضا" زباله‌‌دانی شد
گروه استانها- سرای تاریخی حاج رضا که روزی مرکز صادرات فرش قزوین به اروپا بود، این روزها با بی‌توجهی مسئولان به محل جمع‌آوری و تفکیک زباله بدل شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازقزوین،سرای تاریخی حاج‌رضای قزوین توسط یکی از خاندانهای مهم این شهر در دوران قاجار یعنی خاندان امینی‌ها و شخصی به نام «محمدرضا امینی» ساخته شده است. این سرا یادآور دوران رونق اقتصادی بازار قزوین به ویژه در حیطه تجارت فرش است؛ چرا که این سرای قاجاری همانند بسیاری از سراهای همجوار خود در تجارت فرش به اروپا و روسیه فعال بوده است و از بهترین و زیباترین کاروانسراهای درون شهری قزوین محسوب می‌شود. با این حال این آثار تاریخی زیبا که بخش‌هایی از آن به دلیل عدم مرمت تخریب شده، به جایگاهی برای جمع‌آوری و تفکیک زباله توسط زباله‌گردها بدل شده است.
بهره‌برداری غیراصولی از سرای حاج‌رضا
سرای حاج‌رضا در نقطه مهمی از مجموعه بزرگ بازار قرار دارد، مجموعه‌ای که به همراهی بازار و کاروانسراهای مجاور آن بی‌شک قطب بزرگ تاریخی و هویتی شهر قزوین محسوب می‌شود. به طور کلی بهره‌برداری غیراصولی ناهنجاری‌های زیادی را به کالبد و سیمای ظاهری این بنا تحمیل کرده است.
یک کارشناس ارشد مرمت و احیای بناهای تاریخی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با ذکر اینکه در چند دهه اخیر این سرای باارزش به محل دفع زباله و تجمع افراد ناموجه تبدیل شده است، اظهار داشت: متأسفانه جایی در سرای حاج‌رضا نیست که از آسیب‌های انسانی و طبیعی مانند زلزله و رطوبت مصون مانده باشد. همین مشکلات سبب شده که ارائه هر گونه پیشنهاد کاربری منوط به عرضه طرحی برای حفاظت و جلوگیری از تخریب بیشتر بنای مذکور باشد.
مهدخت کیایی اضافه کرد: از آنجایی که بیشتر حجره‌ها به ویژه در اطراف حیاط به کاربری‌های تولیدی اختصاص دارد، ضایعات کالا و زباله در تمامی بخش‌ها و گوشه‌های سرا پراکنده است. ضمن اینکه بیشترین مقدار انباشت زباله در میانه حیاط، ایوان طبقه اول و دهانه حجره‌هایی که فعالیت کمتری دارند، به چشم می‌خورد.
وی ادامه داد: اختصاص یافتن برخی از حجره‌ها به کاربری‌هایی ناهمگون با فضا و کارکرد اصلی سرا علاوه بر ایجاد ناهنجاری‌های دیداری باعث شده که حجره‌ها کارکرد اولیه و مناسب خود را نداشته باشند. همچنین در ضلع شمالی سرا فضای شترخان(محل توقف کاروانیان و بارانداز کالا) قرار داشته که از راه بدنه شمالی به حیاط سرا ارتباط داشته و در حال حاضر این ارتباط قطع شده است.
کیایی کاربری‌های فرهنگی، گردشگری و تفریحی را منطقی‌ترین کاربری‌های ممکن برای سرای حاج‌رضا و در تناسب کامل با نیازهای ساکنان محل و بافت تاریخی آن دانست.
تغییر کاربری؛ شرط اصلی احیای بنا
از سوی دیگر، معاون اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان قزوین با ذکر اینکه سرای حاج‌رضا در مالکیت کامل اداره کل اوقاف استان است، عنوان کرد: با توجه به اینکه به اینکه کسبه، مستاجران و بهره بردارهای بنا حدود 50 تا 60 سال در سرای حاج‌رضا حضور داشته‌اند، از حقوقی مانند سرقفلی و حق کسب و پیشه برخوردارند و اگر قرار به خرید این بنا برای احیای آن باشد، باید ابتدا این حقوق را به کسبه فعلی پرداخت کنیم.
حجت‌الاسلام رضا نوروزی در جواب این سؤال که چرا سرای حاج‌رضا به محل گردآوری و تفکیک پسماند و زباله بدل شده است، گفت: بعضی از حجره داران بخش‌های مربوط به خود را به محل تفکیک زباله و برخی دیگر هم حجره‌های خود را به انباری مبدل کرده‌اند که دلیل آن تعریف نشدن کاربری مشخص برای استفاده از این بناست.
وی تغییر کاربری بنای حاج‌رضا را شرط اصلی احیای آن دانست و ادامه داد: اگر کمیسیون ماده 5 استان که وظیفه تغییر و تخصیص کاربری‌ها را به عهده دارد، کاربری این بنا را به تجاری یا فرهنگی تبدیل کند، قطعاً امکان تبدیل آن به خانه اصناف یا یک مجموعه گردشگری زیبا مانند سرای سعدالسلطنه وجود دارد.
اوقاف تنها مالک سرا نیست
همچنین وکیل یکی از مالکان بنا در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با تأکید بر اینکه سرای حاج‌رضا در مالکیت کامل اوقاف نیست، گفت: بخش عمده این بنا در مالکیت اوقاف و قسمتی از آن هم در مالکیت اشخاص مختلف است. به عنوان نمونه بخشی از این سرا متعلق به ورثه صادق باریک‌بین و علی باریک‌بین است که وکالت حقوقی آنها را به عهده دارم.
فاطمه باریک‌بین با بیان اینکه مشغول پیگیری حقوقی سهم موکلان خود از این بناست، افزود: در حالی که در این سرا به جز اوقاف مالکان دیگر هم حجره، دکان و مغازه دارند، اما مستأجران و بهره‌برداران فقط به اداره اوقاف اجاره حجره‌های خود را می‌دهند و مابقی مالکان از گرفتن اجاره خود سالهاست که محروم شده‌اند.
وی با اشاره به وجود حدود 100 مغازه(حجره) در سرای حاج‌رضا ادامه داد: به خاطر وجود این تعداد مغازه سرای حاج‌رضا از موقعیت اقتصادی و تجاری خوبی برخوردار است. ضمن اینکه اداره اوقاف و دیگر نهادهای مسئول می‌توانند نسبت به بازسازی و احیای این بنای زیبا اقدام کنند و در این مورد نباید نگران بحث‌های مالکیتی سرا باشند.
به گزارش تسنیم، 4 سال پیش پیشنهادی از سوی مدیران میراث فرهنگی قزوین برای تبدیل سرای حاج‌رضا به خانه اصناف قزوین ارائه شد که با توجه به ماهیت این سرا می‌توانست نقش مهمی در احیای این بنا ایفا کند. با این حال این پیشنهاد از سوی مالک و متولی سرا جدی گرفته نشد و به نظر می‌رسد برای مرمت و احیای این بنا باید از ظرفیت سرمایه‌گذار بخش خصوصی استفاده کرد و با استفاده از مدل احیای سرای سعدالسطنه سرای حاج‌رضا را هم احیا و به نقطه بارز گردشگری استان مبدا کرد.
انتهای پیام/ی
