گذری بر بزرگ‌ترین اثر حدیثی آیت‌الله ری‌شهری؛ از زندان ساواک تا تأسیس دانشگاه قرآن و حدیث
آیت الله ری‌شهری دربارۀ پیشینۀ تألیف «میزان‌الحکمه» می‌گوید زمانی که در زندان ساواک در مشهد بودم، چند جلد کتاب بحارالانوار در اختیارم بود که احادیثی که برایم جاذبه بیشتر داشت، یادداشت می کردم.
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم، آیت الله محمدی ری شهری سال 1325 در شهر ری متولد شد. تا حدود 14 سالگی دوره دبستان را در این شهر گذراند و بعد از این دوره، یک سال در حوزه علمیه برهان تحصیل کرد. در سال 1340 به قم رفته و تا حدود سال 1344 در این شهر مشغول به تحصیل شد. سپس به خاطر مشکلاتی که ساواک ایجاد کرده بود، به نجف اشرف رفت. 13 ماه آنجا بود و با آیت‌الله مشکینی ارتباط پیدا کرد که همین ارتباط، زمینه ازدواج با دختر بزرگوارشان را فراهم کرد.
ایشان از مبارزان انقلابی شمرده میشود و مدتی را در زندان ساواک در مشهد به سر برد. با پیروزی انقلاب به تهران رفت و مشغول کارهای قضایی، اجرایی، سیاسی و ... شد؛ اما مدتی بعد فعالیتهای سیاسی را رها و مشغول فعالیتهای حدیثی شد تا حدی که این کار منجر به تأسیس مرکز تحقیقات دارالحدیث و بعد دارالحدیث و سپس دانشگاه و پژوهشگاه حدیث در شهر ری شد. وی یکی از انگیزههای اصلی خود از حدیث پژوهی را غربت حدیث در حوزههای علمیه گفته بود.
یکی از یادگارهای ارزشمند ایشان در زمینۀ حدیثی، تألیف کتاب میزان‌الحکمه بود. این کتاب، یک دانشنامه حدیثی شمرده میشود که شامل 564 عنوان، 4 هزار و دویست و شصت باب و 23 هزار و سی حدیث است که در 14 جلد تدوین شده است. این کتاب حاوی احادیثی است که مضمون اخلاقی یا اجتماعی دارند و یا مرتبط با مسائل فکری و اعتقادی‌اند. مؤلف در تنظیم این اثر از مصادر روایی شیعه و اهل سنت سود جسته و پیش از بیان روایات معصومان در هر موضوع، نخست آیات مربوط به آن را آورده است. ترتیب کتاب بر اساس مدخلهای عربی و به صورت الفبایی است. متن عربی آیات و روایات با اعراب‌گذاری در سمت راست صفحه و ترجمه آنها در صفحه روبه‌رو آمده است.
اما تألیف این کتاب دارای پیشینۀ جالب توجهی است، طوری که مسیر حرکت این عالم بزرگوار را به سوی دانشهای حدیثی تغییر داد. خود ایشان دربارۀ ماجرای تألیف کتاب و اثرگذاری آن در تأسیس یکی از بزرگ‌ترین دانشگاههای حدیثی می‌گوید «در نجف که بودم، ایامی بود که بعضی از کتب حدیثی به دستم می رسید، از آنجا که جاذبهای خاص برایم داشت، یادداشتبرداری می کردم و باز هم نمیدانستم به کجا منتهی میشود. بعد که به ایران برگشتم، انگیزه من برای کارهای حدیثی، مقداری تقویت شد. زمانی که در زندان ساواک در مشهد بودم (و آیت الله مشکینی هم آنجا تبعید بود) چند جلد کتاب بحارالانوار در اختیارم بود که احادیثی که برایم جاذبه بیشتر داشت، یادداشت می کردم. بعد که به قم آمدیم از سال 1347 تنظیم کردن یادداشتها را به صورت الفبایی شروع کردم؛ باز هم نمیدانستم این کار به کجا منتهی میشود؛ تا جایی که یادداشت ها زیاد شد و به جایی رسید که لازم بود به صورت یک مجموعه درآید. بدون اینکه اسم «میزان الحکمه» به ذهنم بیاید آنها را جمع بندی می کردم و برای هر موضوع از احادیث اهل بیت (علیهم السلام) پرونده ای درست کرده، به صورت خانواده حدیثی در کنار هم قرار می دادم. دیدم کاری خوب از آب درآمد و به تدریج به فکر افتادم که می تواند به صورت یک کتاب در آید. اسم کتاب را هم از تفسیر علامه طباطبایی(ره) اقتباس کردیم؛ با توجه به این که ایشان تفسیر قرآن به قرآن را «المیزان» نام نهاده بود، به ذهنم آمد که نام تفسیر حدیث به حدیث را «میزان الحکمه» بگذارم که با عنایت خدا، خیلی زود این اسم جا افتاد. تکمیل این کار به تأسیس مرکز تحقیقات دارالحدیث و بعد دارالحدیث و سپس دانشگاه و پژوهشگاه حدیث رسید.»
موضوع‌بندی متون اسلامی، اعم از قرآن و حدیث در این مجموعه به صورت کاربردی و منطبق با نیازهای روز در زمینه‌های مختلف اعتقادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و...است. اگرچه به اسناد روایات پرداخته نشده، اما با بهره‌گیری از تحلیل محتوایی احادیث و چینش احادیث مشابه و هم‌مضمون با قرآن و عقل و دیگر احادیث معتبر، تا حدود زیادی احادیث نامعتبر کنار گذارده شده است. علاوه بر جمع‌آوری احادیث، هر جا نیاز به تصحیح متون بوده، انجام شده و نیز واژه‌های دشوار در پاورقی توضیح داده شده‌اند. هم‌چنین گاهی جهت درک بهتر حدیث، افزودن کلمه یا توضیحی مناسب تشخیص داده شده است. جهت رعایت امانت، این قبیل توضیحات در کروشه آمده است.
جهت مطالعۀ آنلاین این مجموعه حدیثی میتوانید از اینجا اقدام کنید.
انتهای پیام/