«بررسی جایگاه شعار سال در ارتباط با اصول اقتصاد مقاومتی»/تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی، شاخه‌ای متصل به اقتصاد مقاومتی

به گزارش خبرگزاری تسنیم، طی این سال‌ها رهبر انقلاب به‌عنوان مبتکر و محقق اقتصاد مقاومتی به مسئله‌هایی تاکید فرمودند که لازمه تحقق آن‌ها از نظر دانش اقتصاد، مسئله «انتقال بخشی» است. ایشان در این سال‌ها با تأکید بر مجموعه‌ای از صنایع فوق پیشرفته مثل «نانوتکنولوژی)» ، «بیوتکنولوژی» ، «هوافضا» و «هسته‌ای» بر این نکته توجه دارند که اشتغال و رشد اقتصادی در دهه‌های آینده، بیشتر بر دوش فناوری‌های نوین خواهد بود. اکنون باید ملاحظه کرد که تولید دانش‌بنیان که در ارتباط مستقیم با اقتصاد دانش‌بنیان است در کدام حلقه از اقتصاد مقاومتی قرار گرفته است.

اقتصاد مقاومتی و شاخص‌های آن

«اقتصاد مقاومتی» اصطلاحی است که در سال 1389 برای اولین بار توسط مقام معظم رهبری به منظور سامان‌دهی نظام اقتصادی کشور متناسب با شرایط جاری داخلی و بین‌المللی و با مبنا قرار دادن اصول انقلاب مطرح شد. اقتصاد مقاومتی، نظام اقتصادی است که در آن متولی نظام معضلات و مسائل مهم و فرصت‌های موجود اقتصاد را شناسایی و با معیارهایی عینی و مشخص آنها را اولویت‌بندی می‌نماید. سپس با کاهش هوشمندانه ناکارایی‌ها و ناکارآمدی‌ها، استفاده بهینه از توسعه محصولات، خدمات و بازارهای جدید و مردمی کردن اقتصاد در هر یک از این اولویتها، در میان مدت آسیب پذیری در برابر تهدیدات را حداقل نموده و تاب آوری در برابر شوکها و فشارها را حداکثر می‌نماید. ترجیح راهکارهای پایدارتر و عادلانه‌تر زمینه را جهت تحقق قوام حداکثری اقتصاد، عدالت و رشد اقتصادی پایدار در بلندمدت فراهم خواهد نمود.

مهم‌ترین شاخص‌های مفهومی و منظومه فکری مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی، شامل حدود ده عنوان مطلب اقتصادی است که عبارت‌اند از: اقتصاددانش بنیان، مردمی بودن اقتصاد، مقاوم بودن در مقابل تهدیدها و فشارها، توان تحریم شکنی، برون‌گرایی و گسترش ارتباطات جهانی و بین‌المللی، درون‌زایی، کاهش اتکا به بودجه و تراز تجاری به نفت، فرصت‌ساز بودن اقتصاد مقاومتی و مدیریت مصرف و بهره‌وری حداکثری و توزیع عادلانه درآمد و ثروت که مربوط به موضوع عدل است.

پیشینه ورود دانش در تولید و اثر بر اقتصاد

نگاهی به روند تکامل اقتصادهای کشورهای گوناگون نشان می‌دهد که در جوامع ابتدایی کل نهادة تولید نیروی کار بوده است. پس از آن به‌کارگیری زمین، موجب گذار به جامعة ماقبل توسعه‌یافتگی با داده‌های نیروی کار و زمین می‌شود. در مرحله بعدی سرمایه به داده‌های اولیه اضافه می‌شود و جوامع درحال‌توسعه پدید می‌آیند. توسعه و گسترش کارآفرینان و اطلاعات در این مرحله، جوامع درحال‌توسعه را تبدیل به جوامع صنعتی می‌کند و اضافه‌شدن فناوری و مخارج تحقیق و توسعه به داده‌های اولیه تولید در جوامع صنعتی، آن‌ها را به جوامع توسعه‌یافته اقتصادی تبدیل می‌کند. براین‌اساس، آخرین مرحله جهش به‌سوی جوامع پیشرفته صنعتی ورود دانش به عرصه تولید، توزیع و مصرف است. در این مرحله دانش عامل اصلی رشد است و عمده ارزش افزوده‌ای تولید جامعه ناشی از دانش است.

 دانش، عامل اصلی تولید، رفاه و موتور رشد اقتصادی است. درواقع، دانش به یک حلقه و جزء اصلی از تمامی قوانین پیرامونی ما در اقتصاد مدرن تبدیل‌شده و بسیار سخت است که تصور کنیم می‌توانیم استانداردهای زندگی را افزایش دهیم و زندگی طولانی‌تر و سالم‌تری داشته باشید بدون آنکه پیشرفت قابل‌توجهی در دانش و کاربرد آن در کالاها و خدمات داشته باشیم. شایان ذکر است که رشد میزان فناوری با رشد اقتصادی رابطه مستقیم دارد. سرمایه‌گذاری بر روی فناوری‌های جدید، بازدهی بالقوه برای تمام کالاها و خدمات را افزایش می‌دهد؛ زیرا بدون شک فناوری‌های جدید کارآمدتر از فناوری‌های قدیمی هستند.

شاخص دانش‌بنیان در اقتصاد مقاومتی

یکی از ویژگی‌هایی از اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری خیلی تاکید به آن دارند، این است که اقتصاد مقاومتی دانش‌بنیان است؛ اقتصادی است که با علم سروکار داشته و ویژگی‌های زیر را دارد:

• پیش‌آهنگی دانش
• طراحی و سامان‌دهی چرخه دانش - ثروت
• تاکید بر تولیدات دانش‌بنیان
• تولید ثروت از علم
• تجاری‌سازی علم و فناوری
• تأکید بر فناوری‌های برتر

مطلب فوق نشان دهنده این موضوع است که تولید دانش بنیان زیر مجموعه ای از اقتصاد دانش بنیان است که خود از شاخص ها و محور های اصلی اقتصاد مقاومتی می باشد. در تاکید ورود علم به صنعت مقام معظم رهبری می‌فرمایند: پیشرفت مادی کشور در درجه اول، متوقف بر دو عنصر اصلی است: یک عنصر علم و دیگری عنصر تولید. اگر علم نباشد، تولید هم صدمه می‌بیند. کشور با علم پیش می‌رود. اگر علم باشد، اما بر اساس این علم او بر بنیاد دانش، تولید، تحول و تکامل و افزایش پیدا نکند، باز کشور درجا می‌زند… باید به علم و تولید اهمیت بدهیم. باید در مراکز علم، در مراکز تحقیق، با شکل‌های نو و مدرن پیگیری شود.

تولید دانش بنیان و شاخص‌های اقتصاد مقاومتی

با عنایت به تحریم‌های ظالمانه علیه اقتصاد و رفاه اجتماعی مردم ایران، شاید بتوان گفت تنها مسیر پیشرو تبدیل تهدیدها به فرصت می‌باشد. اکنون حرکت در مسیر تولید نیازمند محرک‌های داخلی و اتکا به توان شرکت‌های دانش‌بنیان و جوانان متعهد و متخصص ایرانی است. این شرکت‌ها با جوانان در طول چهل سال تحریم‌های ظالمانه توانسته‌اند روح ما می‌توانیم را زنده کنند.

استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها باعث افزایش تولید و ارتقاء سطح درون‌زایی که خود شاخص اصلی اقتصاد مقاومتی است می‌شود از سوی دیگر ارزش‌آفرینی ایجادشده در راستای توجه به دانش‌بنیان‌ها علاوه بر رفع نیازهای داخلی، توان پاسخ به نیاز خارج را هم پیدا خواهد کرد و در مسیر درون‌زایی و برون‌گرایی نیز تحقق خواهد یافت.

پس از اثبات توان ارزش‌آفرینی با اتکا به نیروی داخلی و افزایش حضور در بازارهای بین‌المللی اقتصاد ایران توان مقابله با تهدید و فشار پیدا خواهد کرد و توان تولیدی به‌عنوان روح اقتصاد به عاملی تحریم شکن تبدیل خواهد شد ازاین‌رو می‌توان عنوان کرد که تولید و دانش‌بنیان و افزایش سطح نیروی کار در این حوزه، خود متولدشده از کالبد اقتصاد مقاومتی هستند که اجرای آن‌ها می‌تواند تضمین‌کننده اجرای دیگر شاخص‌های اقتصاد مقاومتی باشد.

می‌توان بیان داشت که در هرسال شاخه جدیدی از درخت پربار اقتصاد مقاومتی باید به بار بنشیند تا درنهایت کشور از میوه این درخت چندساله بتواند بهره‌مند گردند. اگر تولید باتوجه‌به دانش روز و در حمایت از دانش داخلی انجام گردد، علاوه بر افزایش توان رقابت تولیدکنندگان رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی را به ارمغان خواهد آورد.

محمد کاوه باغبادرانی، پژوهشگر دفتر مطالعات راهبردی رونق تولید، دانشگاه امام صادق^{علیه‌السلام}