یادداشت تسنیم| اتصال گفتمان اقتصاد مقاومتی به پارادایم «دانش‌بنیان» با رونمایی از «مدل دانشی تولید» در گام دوم انقلاب
در حالی که تولید به‌عنوان محور اصلی گفتمان اقتصاد مقاومتی در یک دهه مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفته است، در شعار سال ۱۴۰۱ از رویکردی پیشروتر از تولید که توان پاسخگویی به مشکلات کشور را داشته باشد، رونمایی شد.
گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم ـ رهبر معظم انقلاب اسلامی شعار امسال را تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین نام‌گذاری کرده‌اند، تا کنون اقتصادانان، کارشناسان و صاحب‌نظران مختلفی در این خصوص مباحثی را مطرح کرده‌اند، تأکید رهبر انقلاب در یک دهه گذشته روی موضوع تولید عملاً باب یک فضای گفتمانی در اقتصاد ایران را باز کرده است.
برخی معتقدند، انقلاب اسلامی در بحث سیاسی و نوع حکومتداری، یا در موضوع مباحث اجتماعی صاحب ایده‌های منحصر به فرد خود بود، اما در موضوع چالشی اقتصاد عملاً یک الگوی مشخص ارائه نشده بود و شاید از همین جهت اقتصاد ایران در سطح وزارت‌خانه‌ها و دستگاههای اجرایی، عملاً از همان زیرساختها و چارچوبهای اقتصاد نفتی مربوط به دوره پهلوی تبعیت می‌کرد، این درحالی است که در یک دهه اخیر شاهد مطرح شدن گفتمان اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر انقلاب به‌عنوان خط‌کش و معیاری برای تعیین جهت‌گیری کلان اقتصاد ایران هستیم، بر این اساس از همان زمان که مقام معظم رهبری از گفتمان اقتصاد مقاومتی و چارچوبهای آن رونمایی کردند، عملاً فضای اقتصادی کشور تحت تأثیر این چارچوبهای تازه قرار گرفته است.
همان‌طور که اشاره شد، محور اصلی نام‌گذاری‌های شعار سال در یک دهه اخیر عمدتاً معطوف به بحث تولید بوده است، به‌عنوان مثال، سال 1390؛ سال جهاد اقتصادی ـ سال 91؛ سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی ـ سال 92؛ حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی ـ سال 93؛ اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی ـ سال 94؛ دولت و ملت، همدلی و همزبانی ـ سال 95؛ اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل ـ سال 96؛ اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال ـ سال 97؛ حمایت از کالای ایرانی ـ سال 98؛ رونق تولید ـ سال 99؛ جهش تولید و در نهایت سال 1400 با عنوان سال تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها نام‌گذاری شد، و مشخص است که علاوه بر تأکید بر موضوع اقتصاد، محور اصلی نام‌گذاری سالها از سوی رهبر انقلاب، در یک دهه اخیر به‌طور کلی بحث حمایت از تولید بوده است.
تجمیع دوگانه حمایت از تولید و پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان در سیاستهای اقتصاد مقاومتی
بعد از یک دهه گفتمان‌سازی در جهت اولویت‌دهی سیاستهای کلان کشور در راستای بحث حمایت از تولید به‌عنوان محور گفتمان اقتصاد مقاومتی حالا در نخستین سال دهه جدید رهبر انقلاب از مدل و رویکردی جدید از تولید رونمایی کرده‌اند که به‌نظر می‌رسد این روند در راستای تشریح جزئیات و گامهای عملیاتی همان کلان گفتمان اقتصاد مقاومتی باشد.
اگر نگاهی به سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی داشته باشیم، در بندهای نخست این سیاستها به‌صورت مشخص به موضوع تولید و اقتصاد دانش‌بنیان پرداخته شده است، به عنوان مثال، بحث؛ "تأمین شرایط و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به‌منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط."
یا در جای دیگر تأکید شده است؛ "پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به‌منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه."
همچنین در بند دیگر به؛ "محور قراردادن رشد بهره‌وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویتِ رقابت‌پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و به‌کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع در جغرافیای مزیت‌های مناطق کشور" پرداخته شده است.
اگر بندهای سیاستهای اقتصاد مقاومتی را (به‌خصوص قسمتهایی که دربردارنده موضوعات اصلی مثل تولید و پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان هستند) کنار عناوین شعار سال قرار دهیم نکات مهمی احصا خواهد شد؛
نکته اول، همان‌طور که در ابتدای بحث تأکید شد، بسیاری از زیرساختهای نظری اقتصاد ایران مبتنی بر گذاره‌های اقتصاد نفتی به‌جای‌مانده از دوران سلطنت پهلوی است و برای تغییر این رویکردها که طی دهه‌های مختلف انباشت شده است، چاره‌ای جز گفتمان‌سازی و تببین چارچوبهای نظری جدید وجود ندارد.
نکته دوم، از سوی دیگر رهبر انقلاب بعد از یک دهه گفتمان‌سازی حمایت از تولید که قبل‌تر، چارچوبهای آن را در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی اعلام کرده بودند، حالا به‌دنبال مدلی از تولید هستند که به‌معنی واقعی کلمه پاسخ‌گوی نیازهای مردم و چالشهای مختلف کشور باشد.
توجه داشته باشیم که تولید در پازل اقتصاد نفتی طی 50 ـ 60 سال گذشته عملاً فرصت توسعه واقعی و پایدار را از ایران سلب کرده است.
نکته سوم، اگر بپذیریم که هر تولیدی امروز برای کشور مطلوب نیست و بایستی چارچوبهای گفتمانی نیز تغییر کرده باشد، به‌نظر می‌رسد حالا و در گام دوم انقلاب اسلامی زمان آن رسیده باشد که مدلهای بومی متناسب با شرایط و ظرفیهای کشور با سرعت بیشتری فاصله ایجادشده میان اقتصاد ایران و اقتصادهای توسعه‌یافته‌تر را جبران کند.
در پایان تأکید می‌شود، بعد از یک دهه گفتمان‌سازی در حوزه اقتصاد مقاومتی و اولویت‌دهی به موضوع تولید، با رونمایی از کارگفت جدید تولید دانش‌بنیان آن هم در مقطعی که گام دوم انقلاب نام گرفته است، می‌توانیم چشم‌اندازی روشن‌تر را برای تحقق هدف «ایران قوی» ترسیم کنیم.
انتهای پیام/+