بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی خاستگاه مذهب تشیع در جهان/ نقشی که شیخ در تاریخ تشیع ایفا کرد + تصاویر
گروه استانها - آرامگاه شیخ صفیالدین اردبیلی در کانون اصلی شهر تاریخی اردبیل در سال ۱۳۱۰ با شماره ۶۴ در فهرست آثار ملی کشور و در مرداد ماه سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار گرفت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازاردبیل، جایگاه مهد تشیع در استان اردبیل به خاطر مذهبی و مقدس بودن شخصیت شیخ صفیالدین کاملا محرز و مشخص شده است، به طوری که این مکان محل شهدای چالدران و شهیدگاه بوده و از طرفی به عنوان مکان مقدس امامزاده محسوب می‌شود که توانسته در بحث گسترش عالم تشیع بسیار نقش‌آفرین باشد.
شیخ‌صفی‌الدین در 650 هجری قمری در کلخوران پا به دنیا گذاشت و در عین اشتغال به مقدمات علوم رسمی، تمایلی به پارسایی و ریاضت یافت و به روزه‌داری و شب‌زنده‌داری روی آورد. گاه اوقاتش را در مقابر اولیا به سر می‌برد و گاه رؤیاها و مکاشفات صوفیانه می‌دید و گاه به کوه سبلان برای آنچه آن را «ملاقات مردان خدا» می‌خواند، می‌رفت و در آن حال، از آب و خاک آن کوه چیزی به تبرک همراه می‌آورد.
شیخ صفی از نسل پیامبر اسلام است، در سلسله النسب الصفویه که در زمان شاه سلیمان تهیه شد آمده‌است که نسل شیخ صفی الدین به قرار زیر است:«شیخ صفی الدین ابوالفتح اسحق ابن شیخ امین‌الدین جبرائیل بن قطب‌الدین ابن صالح ابن محمد الحافظ ابن عوض ابن فیروزشاه زرین کلاه ابن محمد ابن شرفشاه ابن محمد ابن حسن ابن سید محمد ابن ابراهیم ابن سید جعفر بن سید محمد ابن سید اسمعیل بن سید محمد بن سید احمد اعرابی بن سید قاسم بن سید ابو القاسم حمزه بن موسی الکاظم ابن جعفر الصادق ابن محمد الباقر ابن امام زین العابدین بن حسین ابن علی ابن ابی طالب».
صفیالدین اَردبیلی (650-735ق)، معروف به شیخ صفی اردبیلی، عارف و شاعر قرن هشتم هجری قمری، مرید و داماد شیخ زاهد گیلانی و نیای شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویان و درباره سیادت و تشیع صفی الدین، بین مورخان و محققان اختلافاتی وجود دارد، پادشاهان صفوی، بر سر قبر او بنای بسیار باشکوهی ساختند که اکنون به بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی معروف است و از بناهای باشکوه تاریخی ایران به‌شمار می‌رود.
به هر حال چنان که از قول مؤلف عالم‌آرای عباسی برمی‌آید، «مدتی به اکتساب فضایل و کمالات صوری پرداخت» و این کمالات او لامحاله، آن اندازه بود که قرآن را ازبرکرد، در فرایض و سنن وقوف تمام یافت، چنان که از لغات عربی و پارسی و ترکی و مغولی هم بهره‌مند گشت و به قول مؤلف روضات الجنان از اشعار و نکات و لطایف نیز محتظی شد.
در هشتصد و بیست و پنجمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، روز 4 مرداد به نام روز بزرگداشت شیخ صفیالدین اردبیلی سالروز استقرار سلسله صفویه در ایران و نقش این سلسله در گسترش مذهب تشیع و تشکیل ایران یکپارچه بود به نام روز بزرگداشت شیخ صفیالدین اردبیلی تعیین و ثبت آن در تقویم رسمی کشور تصویب شد.
با توجه به اهمیت روزافزون نقش ایران و تشیع در روابط بین‌الملل و نقش تصوف در مقابله با افراط‌گرایی دینی که در شرایط کنونی در عملکرد داعش بروز یافته معرفی مجدد شیخ صفیالدین اردبیلی پدر معنوی ایران مدرن و عارف برجسته جهان اسلام از منظر فلسفه سیاسی ضروری است.
مقامات و کرامات بسیاری به شیخ صفى‌الدین منسوب شده که بین خاص و عام مشهور است و در کتب متعدد از جمله «صفوه الصفا»اثر ابن‌بزاز اردبیلی تألیف قرن هشتم هجری(759 هـ.ق.)، «تذکره شیخ صفیالدین»، «روضات الجنات» و «طرایق‌الحقایق»(جلد دوم، صص322-325) مندرج است. شیخ صفیالدین اردبیلی و امام خمینی دو عارف بزرگ تاریخ‌ساز بودند که نقش مهمی در ساختن فرهنگ و تمدن شیعی و ایران امروز ایفا کردند.
شیخ صفیالدین اردبیلی پدر معنوی حکومت صفویه و ایران مدرن به عنوان مرکز تشیع در جهان است، طریقت صفویه از جهت تمدن‌سازی چندین کار مهم انجام داد: اولاً ایران را برای همیشه از یوغ نظریه خلافت آزاد کرد و راه خود را از نظریه خلاف اهل تسنن که در حکومتهای اموی، عباسی و عثمانی مطرح شده بود، جدا کرد. ثانیاً ایران مستقل را تأسیس کرد. دوره صفویه مهم‌ترین دوران تاریخیایران اسلامی به شمار می‌آید، چرا که نهصد سال پس از انقراض ساسانیان، یک فرمانروایی متمرکز ایرانی بر سراسر ایران آن روزگار حاکمیت یافت.
پس از اسلام چندین فرمانروایی ایرانی مانندصفاریان، سامانیان، آلبویه و سربداران به حکومت رسیدند، اما هیچ‌کدام نتوانستند تمام ایران را تحت پوشش خود درآورده، ملت ایران را تحت یک لوای متحد در آورند. ثالثاً صفویه تشیع اثنیعشری در ایران احیاء و تثبیت کردند و بدین ترتیب مرکزیتی پهناور و مقتدر برای شیعیان جهان ایجاد شد. پس از صفویه؛ شیعیان علاوه بر نجات از تقیه و آوارگی دارای یک جغرافیای سیاسی – مذهبی مستقل و قدرتمند شدند که حامی شیعیان جهان در نقاط مختلف جهان شد.
مسیر صفویه مهم‌ترین جنبش عرفانی ایران در تاریخ ایران اسلامی است که تأثیر سازنده، شگرف و ماندگاری بر جای گذاشته است، طریقت صفویه علاوه بر تأسیس حکومت و جامعه شیعه اثنیعشری در ایران؛ موجب آغاز یک نهضت عظیم فرهنگی – هنری شیعی در جهان شد که آثار ارزشمند آن تاکنون استمرار دارد و علامه محمدتقی مجلسی و ملامحسن فیضکاشانی «بحارالانوار» و «وافی» دو دایره‌المعارف روایی شیعه را تدوین کردند.
شیخ صفى‌الدین در «صفوهالصفا» عارفى متشرع و معتدل، رهبری بزرگمنش، مهربان، اجتماعى و صاحب نفوذ بین اقشار و طبقات مختلف جامعه اعم از فقیر و غنی، سلطانو رعیت، شهرى و روستایى و عالِم و عوام معرفى شده است. شیخ صفیالدین مریدان خود را به پیروى از شریعت، طریقت،اخلاص، رعایت اخلاقخوش، نیکوکارى، مردمدارى و تعاون اجتماعی فرا مىخواند. شهرت و محبوبیت عظیم و بىنظیر شیخ که در دوره جانشینان او نیز ادامه و توسعه یافت، منجر به برپایى دولت مقتدر صفوى و استقلال ایران براساس سه اصل تشیـع، تصوف و ملیت گردید.
اهمیت دیگر شیخ صفیالدین مکتب تفسیری او در تأویل قرآن کریم است. شیخ نکات عمیقی در تفسیر برخى آیات قرآن بیان کرده است.شیخ در تفسیر آیات قرآنی از روش تفسیر قرآن به قرآن، اجتهاد تأویلی و مستندات روایی استفاده کرده و از وحی، عقل، نقل، دل، و هنر برای تفسیر آیات کریم قرآن کریم بهره برده است.
تفسیر عرفانی احادیث نیز از سایر اهمیت‌های شیخ صفی است چرا که شیخ از جنبه نظری و عملی با تعامل سازنده بین طریقت با دستگاه علما و نهادهای سیاسی، طریق متعادلی بنیان نهاد که این تعامل سازنده منجر به تشکیل حکومت صفویه و تثبیت تشیع در ایران و استقلال و یکپارچگی ایران شد و با توجه به این که شیخ از پرچمداران نظریه تقریب مذاهب اسلامی است، خود و جانشینانش در تقویت و تقویم و تعمیق آن گامهای مهمی برداشتند.
در حقیقت شیخ صفیالدین اردبیلی پدر معنوی حکومت صفویه و ایران مدرن به عنوان مرکز تشیع در جهان است؛ طریقت صفویه از جهت تمدن‌سازی چندین کار مهم انجام داد: اولاً ایران را برای همیشه از یوغ نظریه خلافت آزاد کرد و راه خود را از نظریه خلاف اهل تسنن که در حکومتهای اموی، عباسی و عثمانی مطرح شده بود، جدا کرد و ثانیاً ایران مستقل را تأسیس کرد که این اقدامات نشان از جایگاه و قداست اردبیل در تاریخ تشیع را نشان می‌دهد.
انتهای پیام/132/ش