گزارشی از تغییر معماری حرم امام رضا(ع) در مرکز اسناد آستان قدس/ از توپ بستن گنبد مطهر تا توسعه و نوسازی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس ، به نقل از آستان‌نیوز ، تصاویر و صداهای ضبط شده بر روی فیلم، نوارهای صوتی و ویدئویی،گذشته ما را زنده و رویدادها، صحنه‌ها و موقعیت‌هایی را در ذهن ما ثبت می‌کنند که در صورت نبود این ابزار رسانه‌ای، این خاطرات در حافظه محدود بشری جای می‌ماند و به مرور زمان با تغییر نسل‌ها از بین می‌ رفت. 

از صفحات گرامافون تا لوح‌های فشرده

با وجود جایگاه ارزشی این اسناد، وجود مکانی برای آرشیو مستندات صوتی و تصویری حرم مطهر رضوی امری ضروری بود تا تصویرها و فیلم‌هایی از اتفاقات و رویدادهای تاریخی آستان مبارک از جمله  به توپ بستن گنبد مطهر تا مراحل مختلف توسعه و نوسازی فضای پیرامون این مکان نورانی در آن جمع آوری شود.

آرشیو اسناد دیداری و شنیداری مرکز اسناد آستان قدس رضوی که قریب به 20 سال از فعالیت آن به طور رسمی می‌گذرد طی این مدت، عکس‌ها و فیلم‌های تاریخی ارزشمندی از اماکن متبرک رضوی و بخش های مختلف این سرزمین را از منابع سازمانی جمع آوری و یا از سوی واقفان فرهنگی دریافت کرده است. 

در این مجموعه منابع دیداری و شنیداری کلاسیک اعم از فیلم‌های پروژکتوری، صفحات گرامافون و نوارهای ریلی صوتی تا منابع جدید دیداری و شنیداری در قالب انواع کاست ویدئویی، نوار کاست صدا و لوح فشرده جمع آوری و برای نگهداری آن در شرایط مطلوب و استاندارد تلاش شده است. 

صداها و تصویرها از قاجار تا حال

مرکز اسناد آستان قدس رضوی دارای گنجینه‌ای عظیم از اسناد دیداری و شنیداری است که به لحاظ تنوع مواد دیداری و شنیداری از سازمان اسناد ملی پیشی گرفته است.

محمد مهدی مرتضوی‌فر مسئول امور دیداری و شنیداری مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی، به آرشیو بیش از 40 هزار عکس آنالوگ و 100 هزار عکس دیجیتال از ابتدای ورود عکاسی به ایران در دوره قاجار تا دوره معاصر در بخش اسناد دیداری و شنیداری این مجموعه اشاره دارد که قدیمی‌ترین آن در سال 1237 شمسی توسط جیانوزی عکاس ایتالیایی از حرم مطهر امام رضا (ع) گرفته شده است. 

وی می‌افزاید: در این مجموعه علاوه بر عکس‌ها، بیش از 25هزار نوار بتاکم، یوماتیک، وی اچ اس، دی وی کم ونوار کاست نگهداری می‌شود که بسیار ارزشمند هستند. 

در بخش اسناد دیداری و شنیداری بیش از پنج هزار عکس و فیلم ارزشمند از تغییرات معماری حرم مطهر از اواخر دوره قاجار تا دوره معاصر همزمان با تغییرات گسترده بافت پیرامونی حرم، تخریب بناها و مغازه‌های قدیمی متصل به حرم، ساخت طرح فلکه، گسترش بناها و ایجاد صحن‌های جدید در بعد از انقلاب موجود است که مجموع این منابع این مرکز را به بزرگترین آرشیو دیداری و شنیداری  کشور تبدیل کرده است.

این عکس‌ها محدود به حرم مطهر امام رضا (ع) نبوده و موضوعات دیگری از جمله، تصاویر نفیسی از مشهد در دوران انقلاب اسلامی، تغییرات بافت پیرامونی حرم مطهر، محلات قدیمی و اماکن مشهد و حتی شهرهای خراسان را شامل می‌شود.

بهره‌مندی یکهزار پژوهشگر و مستندساز از آرشیو اسناد دیداری و شنیداری

مرتضوی‌فر به همکاری این مرکز با بیش از یکهزار نفر از پژوهشگران و مستندسازان کشور اشاره دارد که ماحصل آن انتشار چند کتاب در حوزه عکس و همچنین تولید فیلم مستند «میراثی از سناباد»، مستند «صدسال با کتاب ‌فروشی‌های مشهد» و مستند «تاریخ تئاتر مشهد» بوده است.

وی از کتاب عکس مشهد قدیم با عنوان «ارض اقدس»،« مدارس علمیه مشهد» ، مستند«تجلی» و «بر مناره‌های آگاهی» به عنوان دیگر دستاوردهای پژوهشی بهره‌مند شده از این میراث مستند نام برد. 

جذب بیش از 40 هزار عکس و فیلم طی یک سال

بخش اسناد دیداری و شنیداری مدیریت اسناد و مطبوعات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در سال 1400 بیش از 40 هزار عکس و فیلم به صورت اهدایی دریافت کرد.

9800 فایل دیجیتال عکس و فیلم معماری حرم، 12 هزار فرم عکس از بافت پیرامونی حرم مطهر،20 هزار عکس و فیلم از سوی تهیه کننده «مستند میراثی از سناباد»، 5 هزار و 500 فریم عکس آقای حسامی‌نژاد عکاس اماکن مذهبی، 700 فایل فیلم و عکس از مستند تجلی، یک هزار فریم عکس از تاریخ شفاهی، 5 هزار عکس از روابط عمومی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و دریافت بیش از 2 هزار عکس نفیس از حرم مطهر، مشهد و ایران در بررسی آرشیوهای مهم عکس در دنیا تنها بخشی از مواردی بوده است که سال گذشته به این آرشیو افزوده شده است. 

در حقیقت رسالت بخش اسناد دیداری و شنیداری مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی گردآوری منابع دیداری شنیداری است که به ‌صورت پراکنده و غیرمنسجم بین سازمان‌ها و مؤسسات مختلف مجموعه بزرگ آستان قدس رضوی توزیع شده‌اند.

همچنین صیانت از منابع و مصاحبه‌های تولیدی آرشیو تاریخ شفاهی مرکز اسناد، مستند‌کردن و جاودانه‌ ساختن فعالیت‌ها و اقدامات آستان قدس رضوی برای بهره‌برداری نسل امروز و آینده، از دیگر اهداف این بخش به‌شمار می‌رود.

محققان و پژوهشگران حوزه‌های مختلف می‌توانند با مراجعه به ساختمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی واقع در بست طبرسی، از منابع بخش اسناد دیداری و شنیداری مرکز اسناد آستان قدس رضوی بهره‌مند شوند.

انتهای پیام/281/ن