بی‌توجهی به "بهداشت حرفه‌ای" چگونه جان کارگران را به خطر می‌اندازد؟
مدیرعامل یک شرکت ارائه خدمات مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی ضمن اشاره به اهمیت "بهداشت حرفه‌ای" در حفظ سلامت شاغلان و کارگران، موانع پیش‌روی فعالان حوزه بهداشت حرفه‌ای را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ این روزها یکی از معضلات بزرگ کشورهای جهان، بروز حوادث شغلی و از کارافتادگی‌های ناشی از آن است. حوادث شغلی به حادثه‌هایی گفته می‌شود که حین انجام وظیفه برای کارگران رخ میدهد.
مخاطرات و عوامل زیان‌آور موجود در محیط‌های کاری، یکی از مسائلی است که سالانه باعث بروز بیماری‌های شغلی و مشکلاتی برای کارکنان مشاغل مختلف می‌شود. این بیماری‌ها علاوه بر تحمیل مشکلات اجتماعی، روانی و اقتصادی به شاغلین، موجب از دست رفتن نیروهای انسانی در کشور می‌شود. از آنجا که انسان سالم، رکن توسعه پایدار هر جامعه است، حفظ سلامت نیروهای انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ یکی از اجزای مهم حفاظت از سلامت شاغلین، شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای هستند اما به نظر می‌رسد در کشور ما به نقش مهم این شرکت‌ها چندان توجه نمی‌شود.
در همین راستا با "بابک امینی‌نیا؛ دانشجوی دکترای اقتصاد محیط زیست" و مدیرعامل یک شرکت ارائه خدمات مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی گفت‌وگو کردیم.
تسنیم: بهتر است در ابتدا تعریفی از بهداشت حرفه‌ای داشته باشیم؛ بهداشت حرفه‌ای به چه معناست؟
سازمان جهانی بهداشت، بهداشت حرفه‌ای را فعالیتی چندوجهی با این اهداف تعریف می‌کند؛ حفاظت و افزایش سلامت کارگران از راه جلوگیری و کنترل بیماری‌ها و حوادث شغلی، از بین بردن عوامل و شرایط شغلی خطرناک برای ایمنی و سلامتی در محل کار، توسعه کار سالم و ایمن در محیط کار و افزایش سلامت جسمی، روحی و اجتماعی کارگران، توسعه حرفه‌ای و اجتماعی در محل کار، توانمند ساختن کارگران برای زندگی اجتماعی و اقتصادی سازنده و کمک به توسعه پایدار به طور مثبت.
تسنیم: در ایران چه‌قدر به بهداشت حرفه‌ای توجه می‌شود؟
در حال حاضر کشور ما در زمینه قوانین بهداشت حرفه‌ای، جزو کشورهای پیشرو است حتی از ایران نیز الگوبرداری شده است؛ نگاهی به وضعیت برخی کشورهای خارجی نشان میدهد که توجه ایران به بهداشت حرفه‌ای بسیار بیشتر از برخی کشورهای آسیایی است. زیرساخت‌ها، قوانین و آموزش بهداشت حرفه‌ای نیز در ایران رشد چشمگیری داشته است اما چالش عمده بهداشت حرفه‌ای در ایران، اجرای این قوانین است. یک‌چهارم قانون کار کشور مربوط به ایمنی و بهداشت کارکنان است بنابراین قوانین بسیار خوبی داریم اما در اجرای آن با مشکل مواجهیم.
تسنیم: چند درصد قوانین در حوزه بهداشت حرفه‌ای در کشور اجرا می‌شود؟
متاسفانه آمار دقیقی از اجرای قانون نداریم؛ آخرین بار وزارت کار اعلام کرد که 4 درصد تولید ناخالص داخلی کشورها به دلیل بیماری‌های شغلی از بین می‌رود. این رقم بسیار بزرگ و چشمگیر است. از سوی دیگر آمار حوادث ناشی از کار که در سازمان تامین اجتماعی منتشر می شود می‌گوید سالانه حدود 13 هزار حادثه ناشی از کار در کشور رخ میدهد و حدود 1000 حادثه منجر به فوت کارکنان می‌شود. البته سازمان تامین اجتماعی بخشی از جامعه کارگری را شامل می‌شود و شامل همه نیست.
تسنیم: کدام حوادث شغلی بیشتر در ایران رخ میدهد؟
بیشترین آمار حوادث ناشی از کار مربوط به حوادث ساختمانی و بیشترین حادثه نیز سقوط از ارتفاع است.
تسنیم: عمده‌ترین چالش کشور ما در پیشگیری از حوادث شغلی چیست؟
ماده 93 قانون کار صراحتا می‌گوید برای کارگاه‌های بالای 25 نفر یک مسئول ایمنی و یک مسئول بهداشت حرفه‌ای از سوی کارفرما باید معرفی شود. اگر بخواهیم این ماده قانونی را در کشور اجرا کنیم جلوی بسیاری از حوادث شغلی گرفته می‌شود اما در یک بررسی که در یک شهرک صنعتی در تهران از حدود 2500 کارگاه صورت گرفت؛ مشخص شد فقط 150 کارگاه زیر نظارت بوده است. در واقع عدم استفاده از نیروهای متخصص در حوزه بهداشت حرفه‌ای، منجر به این وضعیت شده است.
تسنیم: عدم به‌کارگیری نیروهای بهداشت حرفه‌ای در کارگاه‌ها چه پیامدهایی برای کشور و کارگران دارد؟
یکی از عمده زیان‌های سازمان تامین اجتماعی که منجر به ورشکستگی این سازمان می‌شود، غرامت‌های مربوط به بیماری‌های ناشی از کار، بازنشستگی‌های زودتر از موعد به دلیل از کارافتادگی و سخت و زیان‌آور بودن مشاغل است. یعنی در واقع در کارگاه‌هایی که عوامل سخت و زیان‌آور زیادی دارند و نظارت خوبی بر آن‌ها صورت نمی‌گیرد، کارگر با سابقه کار کمتری بازنشسته می‌شود و این مسئله، هزینه سنگینی روی دوش سازمان تامین اجتماعی می‌گذارد. برای مثال کارگر به جای 30 سال، پس از 20 سال کار کردن، به دلیل مواجهه با عوامل سخت و زیان‌آور در محیط کار، بازنشسته می‌شود و بنابراین به‌جای آن‌که سازمان تامین اجتماعی 10 سال بیشتر حق بیمه دریافت کند، مجبور است 10 سال زودتر، حقوق بازنشستگی پرداخت کند. مسئله مهم‌تر این است که ما نیروی کار را در اثر این حوادث از دست می‌دهیم. یعنی تلاش و هزینه زیادی برای مهارت‌آموزی یک کارگر می‌شود اما در نهایت به دلیل حوادث شغلی نمی‌توانیم از مهارت این فرد استفاده کافی را ببریم. از سوی دیگر باید مسائل اخلاقی در زمینه حفظ سلامتی کارگران را در نظر گرفت.
تسنیم: یکی از راهکارها برای ارتقای سلامت کارگران و کاهش مخاطرات شغلی، فعالیت شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای است. درباره نحوه فعالیت این شرکت‌ها توضیح بدهید.
شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای موضوع ماده 92 قانون کارند. بر این اساس، کارفرماها موظفند سالانه سلامتی کارکنان خود را بررسی و پایش کنند. شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای بر اساس آیین نامه‌های موجود از معاونت بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی زیر نظر وزارت بهداشت، مجوز می‌گیرند و صنایع و مراکز اداری و بیمارستان‌ها و ... موظف هستند که سلامت کارکنان خود را سالانه یک‌بار پایش کنند. کارشناسان بهداشت حرفه‌ای به این صنایع مراجعه و عوامل زیان آور محیطی در آن کارگاه‌ها را شناسایی می‌کنند. این عوامل شامل عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیکی و بیولوژیکی است. این عوامل پایش و نمونه‌برداری‌ها انجام می‌شود. هر عامل زیان آور، یک حد مجاز دارد و شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای حدود و اندازه این عوامل را اندازه‌گیری می‌کنند و متوجه می شوند که عوامل فیزیکی، شیمایی و ... در محیط آن کارگاه یا کارخانه، بالاتر از حد مجاز است یا پایین‌تر از آن. بر همین اساس، اگر آن عامل زیان آور بالاتر از استاندارد باشد، کارشناس بهداشت حرفه‌ای به مسئله ورود می‌کند و اقدامات کنترلی انجام میدهد.
تسنیم: منظور از اقدامات کنترلی چیست؟
برای مثال در یک واحد آبکاری، "میست اسید" بالاتر از حد مجاز است، کارشناس آن را به صنعت و وزارت بهداشت گزارش می‌کند. کارشناس صنعت آن را کنترل می‌کند و وزارت بهداشت بازرس خود را به آن محل می‌فرستد. سپس تلاش می‌شود آن عامل زیان‌آور حذف شود یا با ارائه وسائل حفاظت فردی، از کارگر در مقابل این عامل زیان‌آور حفاظت شود. در واقع شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای بازوی فنی و علمی وزارت بهداشت هستند زیرا عوامل را شناسایی و به وزارتخانه گزارش می‌کنند. ماهیت کار شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای، شناسایی عوامل خطرناک و زیان‌آور در محیط‌های کاری است و با این بررسی‌ها و اصلاحات صورت گرفته، آمار بیماری های شغلی می‌تواند کاهش یابد.
تسنیم: موانع و چالش‌های پیش‌روی شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای چیست؟
بزرگترین مشکلی که پیش روی افراد فارغ التحصیل این رشته برای تاسیس شرکت‌ها وجود دارد این است که بازار کار محدودی دارد یعنی نسبت به کارگاه‌های موجود، تعداد کمی از کارفرماها اقدام به همکاری با شرکت‌ها می‌کنند و سلامت کارگران خود را از نظر بیماری‌های شغلی پایش می‌کنند. بنابراین درصد پوشش کارگاه‌ها و صنایع و ... پایین است. دوم آن‌که تاسیس شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای، به سرمایه اولیه بالایی نیاز دارد. از سوی دیگر به دلیل شرایط تحریم، قیمت دستگاه‌های استفاده شده در این شرکت‌ها نیز افزایش یافته است اما بزرگترین مشکل در حوزه شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای، عدم ثبات قوانین و آیین نامه‌هاست. این مسئله شرکت‌ها را بسیار آزار میدهد و منجر به این شده که بسیاری از ادامه کار منصرف شوند.
تسنیم: مثالی از این قوانین دست و پاگیر بزنید.
تا پیش از این، برای تاسیس شرکت‌های بهداشت حرفه‌ای سطح‌بندی وجود نداشت؛ از سال 92 بحث سطح‌بندی شرکت‌ها مطرح شد و این مسئله مشکلاتی دربرداشت برای مثال گفته شد حتما دفتر کار باید اداری یا تجاری باشد و در سطح 1 حداقل تجهیزات نیاز است و فقط می‌تواند در حوزه شهرستان ارائه خدمت کند، سطح 2 در حوزه دانشگاه و سطح 3 در حوزه کشور اجازه فعالیت دارد. این مسائل باعث کاهش انگیزه ارائه‌دهندگان خدمت در این شرکت‌ها شد زیرا تطبیق دادن شرایط شرکت‌ها با این قوانین، سخت است.
جدیدا نیز آیین‌نامه‌ای در وزارت بهداشت تدوین شده که بر اساس آن، سطح‌بندی از 3 سطح به 5 سطح رسیده و قرار است به اشخاص حقیقی نیز مجوز داده شود. یعنی اشخاص حقیقی می‌توانند دستگاه اجاره و ارائه خدمت کنند. این مسئله امکان نظارت وزارت بهداشت را کاهش میدهد، نکته عجیب دیگر در آیین‌نامه‌ی جدید این است که کارگاه‌ها نیز می‌توانند مجوز بگیرند و بر این اساس اگر این آیین‌نامه ابلاغ شود کارفرماها خودشان می‌توانند بر وضعیت بیماری‌های شغلی کارگاه خودشان نظارت کنند! این امر تعارض منافع ایجاد می‌کند و باعث می‌شود عوامل سخت و زیان‌آور و بیماری‌های شغلی به درستی در محیط کار شناسایی و گزارش نشود.
انتهای پیام/