هشدار بحران آب در قلب ایران/ راهکارهای حل معضل کم‌آبی در استان سمنان چیست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، اخبار آب‌ و هوا را که دنبال کنید، متوجه می‌شوید که کشورمان دچار یک تغییر اقلیم شده است، اما ایران امروز در چه شرایط اقلیمی است؟ 

امروز بسیاری از نقاط ایران دارای اقلیمی گرم و خشک است. میزان نزولات جوی در این اقلیم بسیار پایین بوده و این بارش‌های اندک در این مناطق نیز به علت تبخیر زیاد از بین می‌رود و در واقع می‌توان گفت که مقدار بسیار کمی از این آب به‌صورت منابع آب زیرزمینی در سفره‌ها ذخیره می‌شود.

اما این تنها بخشی از ماجراست. مصرف و برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی برای مصارف گوناگون به‌ویژه بخش کشاورزی نیز سبب شده سطح آب در سفره‌های زیرزمینی بیش‌ از پیش پایین رفته و این موضوع نیز آینده کشور را با خطر جدی روبه‌رو کند. آینده‌ای که از چند دهه قبل آغاز‌ شده و ما نیز ادامه‌ دهنده آن هستیم تا برای فرزندانمان رقم بخورد.

متأسفانه باید گفت که اگر این روند ادامه یابد؛ در مدت‌ زمان نه‌ چندان دور ایران با بحران جدی کمبود آب مواجه می‌شود، کما اینکه در حال حاضر نیز منابع آبی کشور وضعیت نامناسبی داشته و بسیاری از تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور خشک‌ شده و یا در معرض خشک شدن قرار دارند.

 وضعیت در استان سمنان چگونه است؟

اما در این میان، وضعیت کم‌آبی استان سمنان بسیار خاص‌تر و بحرانی‌تر از بسیاری از استان‌های کشور است. استان سمنان به علت قرار گرفتن در حاشیه کویر و اقلیم خشک آن از دیرباز با کمبود منابع آبی مواجه بوده و این موضوع امروز به دغدغه نخست مسئولان و البته مردم این استان بدل شده است.

خشکسالی‌های متناوب سال‌های اخیر نیز مزیت بر علت شده تا این استان کویری بیش‌ازپیش بحران آب را تجربه کند.

«کمبود آب مانع و چالش اصلی پیشِ روی توسعه استان سمنان است» این جمله‌ای است که سمنانی‌ها بارها آن را شنیده‌اند و چندان با آن غریبه نیستند.

قرار داشتن در مرکز کشور و در مسیر کریدوری شرق-غرب و شمال-جنوب استان سمنان را به قلب تپنده ایران و چهارراه طلایی کشور بدل و زمینه را برای توسعه هر چه بیشتر این استان فراهم کرده است.

وجود دو فرودگاه سمنان و شاهرود که حالا هر دو فرودگاه‌های بین‌المللی کشور محسوب می‌شوند، مسیر ریلی تهران-مشهد و همسایگی با هشت استان کشور، از سمنان استانی استراتژیک و مهم در کشور ساخته و این روند با توسعه زیرساخت‌ها همچنان ادامه دارد.

اما در کنار همه این مزیت‌ها و امتیازاتی که استان سمنان آن را به‌صورت «کلکسیونی» در خود جمع کرده است؛ کمبود منابع آبی به‌عنوان چالشی بزرگ و اساسی فراروی توسعه این استان خودنمایی می‌کند.

کمبود بارش‌های سالانه و افزایش دما و در نتیجه افزایش میزان تبخیر آب‌های سطحی کار را به جایی رسانده که امروز تهدید خروج جمعیتی، "استان پهناور سمنان" را تهدید می‌کند.

البته ناگفته نماند موضوع کم‌ آبی امروز به مطالبه نخست بسیاری از مردم و نیز مسئولان بدل شده است و این مهم جای امیدواری دارد. امروز به‌درستی همه مسئولان و برنامه‌ریزان کشور به موضوع مهم کمبود آب در ایران پی برده و به این نتیجه رسیده‌اند که باید به سمت تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی حرکت کرد، اما آیا این نگاه و مطالبه‌گری مردم و مسئولان کافی است؟ اگر کافی نیست، پس نقش هر کدام از ما برای عبور از بحران کم‌آبی چیست؟

کمبود آب گر چه امسال باوجود بارش‌های اندک تاکنون برجسته‌تر شده است، اما باید توجه داشت که بحران کم‌آبی همواره در کمین توسعه کشور و استان کم آب ما است و باید برای مدیریت در مصرف آن برای همه سال‌های خشکسالی و ترسالی برنامه‌ریزی جدی کرد.

امروز همه معتقدند که استفاده بهینه از منابع آبی موجود یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است چرا که بر اساس گفته‌های کارشناسان، جنگ آینده بر سر آب و منابع آبی است و بنابراین باید هم‌اکنون اندیشید و با مصرف درست و صحیح منابع خدادادی را به آیندگان سپرد.

به عقیده کارشناسان، بیشترین مصرف و هدر رفت آب در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد و بر این اساس ضرورت دارد تا در این بخش ضمن اصلاح الگوی کشت به سمت سیستم‌های نوین آبیاری حرکت کرد و از حداقل میزان آب بیشترین راندمان را داشت.

گرچه در استان سمنان به‌ویژه در سال‌های اخیر شاهد موفقیت‌های کم‌نظیری در این زمینه با مشارکت کشاورزان و سازمان جهاد کشاورزی این استان بوده‌ایم، اما این موضوعی است که امروز در کشور ما توجه چندانی به آن نشده و لازم است تا مدیران امروز و آینده کشور برای آن برنامه‌ریزی ویژه داشته باشند.

بدون شک چالش آب در استان خشکی مثل استان سمنان نمود خیلی زیادی دارد و این مهم ضرورت مدیرت مصرف آب را در همه بخش‌ها نشان می‌دهد و از این‌ رو بهتر است از اتلاف آب در استان جلوگیری شود.

اما آیا تنها مدیریت مصرف آب برای مواجهه با بحران کم‌آبی کافی است؟ بدون شک پاسخ این پرسش منفی است؛ چرا که کم‌آبی امروز گلوی توسعه استان سمنان را می‌فشارد و حتی در صورت افزایش بهره‌وری در مصارف گوناگون نیز تنها می‌تواند مسکنی برای وضع موجود باشد نه راه درمان آن.

بنابراین بر اساس مطالعات انجام‌ شده تأمین آب از منابع جدید تنها راه‌حل بلندمدت حل چالش بزرگ توسعه‌ای در استان پرظرفیت سمنان است.

این موضوعی است که گروه‌های مؤثر اجتماعی و سیاسی فعال در این استان کویری، بارها آن را به گوش مسئولان در سال‌های گذشته رسانده‌اند؛ به‌طوری‌که مطالبه آب به‌عنوان چالش مهم پیش روی توسعه استان سمنان اکنون به‌عنوان مهم‌ترین دستور کار فعالان دلسوز اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی این استان بدل شده است.

مهدی پاک‌طینت یکی از فعالان سیاسی و عضو کمیته اقتصادی شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی در استان سمنان است با اشاره به وقوع بحران آب در کشور، این وضعیت را در استان سمنان بسیار دردناک‌تر و چالشی‌تر عنوان و تصریح می‌کند که شاید در آینده نه‌چندان دور، موضوع کم‌آبی، روی روند توسعه این استان تأثیر منفی بگذارد.

وی با تأکید بر اینکه خشکسالی‌های پیاپی و لزوم تأمین آب، دغدغه مهم این روزهای سرمایه‌گذاران در استان سمنان است معتقد است که در کنار برنامه‌ریزی برای مدیریت مصرف، تأمین آب نیز باید مدنظر برنامه‌ریزان این حوزه در این استان قرار گیرد.

 کم‌آبی "مانع روانی" توسعه استان سمنان است

منصور کشاورزیان یکی از کارشناسان حوزه آب و مدیرعامل سابق شرکت آب و فاضلاب روستایی و دیگر عضو کنونی کمیته اقتصادی شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی استان سمنان است که درباره "بحران آب" به‌عنوان چالش مهم پیش روی توسعه این استان هشدار داده است.

وی در نشست مشترک با نماینده مردم حوزه انتخابیه مرکز استان سمنان و مدیرعامل آب منطقه‌ای این استان، دغدغه کم‌آبی را مانع روانی توسعه در استان سمنان دانسته و معتقد است که این موضوع در سه شهرستان مرکزی این استان با شدت بیشتری خود را نشان داده است.

این مدیر سابق حوزه آب با اشاره به مطرح‌شدن دغدغه تأمین آب برای استان سمنان در سال‌های گذشته تأکید می‌کند که برنامه‌ریزی‌های مسئولان در این زمینه همواره مقطعی و برای افق کوتاه‌مدت بوده و درواقع رفع کوتاه‌مدت تنش‌های آبی با استفاده از روش‌های گاهی غیرکارشناسی مانند حفر چاه‌های جدید مدنظر آنان قرار گرفته و اجرایی شده است.

کشاورزیان می‌افزاید: همین مسئله سبب شده است که دغدغه تأمین آب به‌ویژه برای مصارف شرب، هیچ‌گاه به‌صورت ریشه‌ای در استان سمنان رفع نشده و هر ساله یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شهروندان بیشتر شهرهای این استان وضعیت تأمین آب شرب به‌ویژه در تابستان است.

وی با اشاره به مطرح‌شدن موضوع مدیریت مصرف و مدیریت تقاضا از سوی مسئولان برای حل بخشی از تنش آبی در کشور و استان سمنان تأکید می‌کند که تأکید بیشتر به موضوع مدیریت مصرف آب، مسئولان را در زمینه "مدیریت تأمین آب" دچار انفعال کرده و تاکنون عملکردها در این زمینه حداقل در استان سمنان ضعیف بوده است.

سمنان تشنه است؛ پروژه‌های آبی در قلب ایران به سرانجام برسد

رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب در استان سمنان نیز "کم‌آبی" را یکی از ریشه‌های مشکلات در این استان دانسته و معتقد است که باید پروژه‌های حوزه تأمین آب استان سمنان هر چه زودتر به سرانجام برسد.

علیرضا عموزاده با تأکید بر اینکه امروز استان سمنان تشنه آب بوده و این موضوع بر کسی پوشیده نیست؛ اجرای پروژه‌های آبی را تنها راه برون‌رفت این استان از تنش آبی در میان‌مدت و بلندمدت می‌داند.

سطح آب سفره‌های زیرزمینی در استان سمنان همواره در حال کاهش است

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان با اشاره به آخرین وضعیت بارش‌های سالانه و میزان استحصال آب در این استان تصریح می‌کند که سطح آب سفره‌های زیرزمینی در استان سمنان هر ساله بنا به دلایل متعدد در حال کاهش بوده و در واقع سفره‌های آب زیرزمینی در این استان هم‌اکنون نیز با یک کسری شدید در مخزن مواجه‌اند.

محسن عسکری با اشاره به کاهش 43 درصدی بارش‌ها در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل در استان سمنان عقیده دارد که با توجه به این کمبود بارش‌ها، بیشتر بار تأمین آب شرب در استان سمنان به‌ویژه در شهرستان‌های سمنان، مهدی‌شهر و سرخه روی دوش منابع زیرزمینی بوده و این آب از طریق استفاده از چاه تأمین می‌شود.

وی میزان، نوع و مدت‌زمان بارش‌ها را از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی دانسته و می‌افزاید: گرمای یک درجه‌ای هوا در استان سمنان از چند سال گذشته، بر کاهش بارش‌ها و کاهش مضاعف سطح آب سفره‌های زیرزمینی در این استان تأثیر مستقیم گذاشته است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان جابجایی فصول، تغییر رژیم بارش‌ها از برف به باران، کاهش تعداد بارش‌های طولانی‌مدت در کنار افزایش بارش‌های رگباری و کوتاه‌مدت را از اثرات تغییر اقلیم رخ داده در این استان عنوان کرد و اضافه می‌کند که در سال‌های اخیر تعداد بارش‌های با مدت کمتر از 10 دقیقه در استان سمنان افزایش داشته و با نخستین آفتاب پس‌ از این نوع بارش‌ها همه آب باران در سطح زمین نیز تبخیر می‌شود.

عسکری می‌گوید این مسئله‌ سبب شده است تا روان‌آب در این استان کاهش یابد و این موضوع یکی از دلایل عدم احیای ذخایر آب زیرزمینی در استان کویری سمنان است.

وی کشاورزی را در عدم احیای منابع آبی زیرزمینی در استان سمنان بسیار مؤثر دانسته و می‌افزاید: مشکلات و تأثیرات ناشی از خرده مالکی اراضی کشاورزی و عدم توجه به فصول در کشت محصولات کشاورزی در کنار کم‌توجهی به آیش اراضی این حوزه سبب شده است تا سفره‌های آب زیرزمینی فرصت چندانی برای احیا نداشته و روزبه‌روز تضعیف شوند. این مهم بحث تأمین آب شرب در استان سمنان به‌ویژه سه شهرستان مرکزی این استان را از نظر کیفی و کمی تحت تأثیر قرار داده و با مشکل مواجه کرده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان اجرای پروژه‌های آبی علمی و مطالعه‌ شده با رعایت همه چارچوب‌ها و ضوابط علمی و قانونی در کنار توجه به اصل مهم بهره‌وری را یگانه راه نجات سفره‌های آب زیرزمینی این استان از بحران‌های آتی می‌داند.

پیگیری حقابه هامون و سد "ایلیسو" 

نماینده مردم شهرستان‌های سمنان، مهدی‌شهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به اینکه بحران آب نه‌تنها در ایران، بلکه مردم را در بسیاری از نقاط دنیا با مشکلات زیادی مواجه کرده است عقیده دارد که موضوع آب دغدغه مهم نمایندگان مجلس شورای اسلامی است.

عباس گلرو با اشاره به حضور وزیر امور خارجه در خانه ملت برای موضوعات حقابه هامون و "سد ایلیسو" ترکیه تصریح می‌کند که پیگیری برای موضوعات اختصاص حقابه هامون به کشورمان و توقف سد "ایلیسو" در ترکیه خواسته نمایندگان مجلس یازدهم از امیر عبداللهیان بود.

وی "مدیریت منابع موجود آبی" و "تأمین آب از منابع جدید" را دو راهکار مهم عبور از وضعیت بحرانی فعلی در استان سمنان دانسته و معتقد است که باید برای مدیریت منابع آبی در سطح کشور فکری اساسی شود.

عضو مجمع نمایندگان استان سمنان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اختصاص بخش عمده‌ای از آب استحصالی کشور به حوزه کشاورزی، نسبت به بهره‌وری پایین مصرف آب در این بخش انتقاد کرده و می‌افزاید: حرکت به‌سوی دانش‌بنیان شدن بخش کشاورزی و استفاده از پساب از جمله راه‌هایی است که باید برای مدیریت مصرف آب در کشور و استان سمنان موردتوجه جدی قرار گیرد.

گلرو با اشاره به نام‌گذاری امسال از سوی مقام معظم رهبری به نام سال "تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین" معتقد است که نام‌گذاری امسال فرصت بسیار مغتنمی است تا شرکت‌های دانش‌بنیان کشور برای حل مشکلات پیش رو که یکی از مهم‌ترین آن موضوع عبور از بحران آب است؛ گام بردارند.

وی با اشاره به افتتاح سومین دهکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی کشور در استان سمنان، از این مهم به‌عنوان ظرفیتی ارزشمند برای افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی این استان یادکرده و اضافه می‌کند که شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی استان سمنان باید از ظرفیت و بستر موجود کمال استفاده را ببرند.

نماینده مردم شهرستان‌های سمنان، مهدی‌شهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه مردم استان سمنان "تشنه آب" هستند؛ از اجرای طرح‌ها و پروژه‌های علمی و قانونی حوزه آب به‌عنوان یکی دیگر از راه‌حل‌های حل مشکل کم‌آبی در کشور و این استان یادکرده و می‌افزاید: در این راه باید اقدامات تبیینی و اقناعی صورت پذیرد.

به‌ هر روی کاهش نزولات جوی زنگ خطر کم‌آبی را برای استان‌های کویری به‌ویژه سمنان به صدا درآورده است. امسال نیز مانند سال‌های اخیر با توجه به کاهش نزولات جوی و با رسیدن فصل گرما، استان سمنان تنش و بحران کم‌آبی را تجربه می‌کند و فعلاً مسئولان این امر راه‌حلی جز حفر چاه‌های با عمق بیش از 300 متر و کاهش فشار آب در لوله‌ها برای تأمین آب شرب مردم در این استان ندارند.

بر کسی پوشیده نیست که این اقدامات کاملاً مقطعی بوده و تنها مُسکنی است برای التیام درد مزمن کم‌آبی در قلب ایران. مُسکنی که گویا سال‌به‌سال در حال کم اثرتر شدن است.

بنابراین انتظار مردم این است که مسئولان از هر طریق که امکانش را داشته باشد؛ علاج تشنگی مردم استان سمنان را برای بلندمدت مدنظر قرار داده و در کنار توصیه‌های همیشگی به مدیریت مصرف، موضوع مدیریت تأمین را نیز به جدیت دنبال کنند.

در این میان نقش فعالان اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در تسریع اجرای این برنامه‌ها بسیار مهم است.

گزارش از محمدرضا خزر

انتهای پیام/363/ی