نظر حقوقدانان درباره قوت و ضعف "آقای قاضی" / میزان مطابقت سریال با واقعیت جاری در دادگاه‌ها چقدر است؟
سریال «آقای قاضی» مخالفان و موافقانی دارد؛ گروهی به حلقه‌های مفقوده سریال اشاره کرده‌اند و وکیلی هم اعتقاد دارد این مجموعه تلویزیونی هر چند تفاوت‌هایی با واقعیت جاری محاک دارد اما توانسته است گام آموزشِ حقوقی را خوب بردارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سریال «آقای قاضی» به عنوان درامی دادگاهی به کارگردانی سجاد مهرگان و تهیه‌کنندگی احمد شفیعی از 19 خردادماه روی آنتن شبکه دو سیما آمده و پنجشنبه‌ها و جمعه‌های هر هفته ساعت 22:30 پخش می‌شود. در همان روزهای ابتداییِ پخش، محسن ابراهیمی رئیس امور فرهنگی قوه قضائیه به تحسین این سریال پرداخت. او گفت "مردم با دیدنِ سریال «آقای قاضی» می‌توانند آموزش‌های حقوقی ببینند و تلنگر حقوقی داشته باشند."
او تأکید کرده بود که "سریال «آقای قاضی» یکی از بهترین و ماندگارترین آثار نمایشی ما در موضوع قضاوت و دادگاه در تاریخ معاصر ایران است، در طول تاریخ سریالی با سوژه‌ای که اختصاصی به این موضوع بپردازد و فضای دادگاه را به خوبی به تصویر بکشد، نداشتیم."
اما در ادامه برخی از حقوقدانان ایراداتی به این سریال وارد کردند و در مقابل برخی نیز به تعریف و تمجید از «آقای قاضی» پرداختند.
برخی از وکلا همچون محمدهادی جعفرپور از وکلای دادگستری شیراز نسبت به ساختار بدون مطالعه این سریال انتقاد کردند. او معتقد است سریال از عدم شناخت صلاحیت محاکم تا نحوه دادرسی و حتی شیوه گفت‌وگوی اصحاب پرونده با قاضی، برخوردار است.
برخی دیگر سریال را در فضایِ‌مجازی به تولید فانتزی در قالب طنز، محکوم کردند و نه ساخت مجموعه‌ای با هدف به تصویرکشیدن چالش‌های حقوقی- قضایی شهروندان!
جالب است جعفرپور وکیل داگستری در نقد خودش نسبت به این سریال از این عبارات استفاده کرد: «آقای قاضی» بیشتر به وهن جایگاه قضاوت نزدیک است تا انتقال صحیح اخلاق قضا! البته با نگاهی به سریال، حلقه‌های مفقوده دیگری به لحاظ حقوقی بیرون می‌آید؛ مثلاً زمانی که قاضی محکمه در تقابل با متهم بدون توجه به حداقل‌های قانونی از حکم و نظر خویش پرده برمی‌دارد و مثلاً به متهمی که پزشک است و در امر طبابت قصور کرده، می‌گوید اول که 6 ماه تا سه سال زندان داری! بعد متهم می‌گوید یعنی الان شما مرا به زندان معرفی می‌کنی؟ قاضی در پاسخ می‌گوید: من که حکم نمی‌دهم، حکم زندان را دادگاه انقلاب می‌دهد! دادگاه انقلاب آن هم برای جرم قصور پزشکی؟ یا در اپیزودی دیگر پیرمردی به اتفاق یک جوان بابت مسئله اجاره‌‌بها و هزینه انشعابات به همین قاضی مراجعه می‌کنند و آقای قاضی به پیرمرد می‌گوید: پدرجان شکایت شما چیست؟ و پیرمرد در پاسخ می‌گوید: پسرم شکایت لفظ درستی نیست بگو خواسته‌ام چیست؟
اما در میان این انتقادات، سمیرا مقدسی وکیل دادگستری و مشاور حقوقی همچون اظهارات محسن ابراهیمی رئیس امور فرهنگی قوه قضائیه اعتقاد دارد این سریال تلویزیونی توانسته گام آموزشی حقوقی را خوب بردارد.
او در یادداشتی که در اختیار خبرنگار تسنیم قرار داده، نوشته است:
«برخی از حقوقدان‌ها، از جمله خود من، وقتی که از معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه و چه ارگان‌های دیگر، درباره جرم‌های مرتکب شده توسط مردم آمارگیری می‌کنیم، متوجه می‌شویم که رکن اصلی کثرت پرونده‌های قضائی، به‌دلیل عدم اطلاعات مردم است یعنی جهل مردم به قانون، به اینکه نمی‌دانند چه اعمال و رفتاری در مقابل اتفاقی که برای‌شان افتاده است، داشته باشند، نمی‌دانند از چه حقوقی برخوردارند یا اینکه نمی‌دانند در مواجهه با قراردادها و زندگی روزمره‌شان چه تدبیری بیندیشند، باعث می‌شود که وقوع جرم و جنایت در کشور ما زیاد باشد.
سریال «آقای قاضی» درباره تمام اتفاقات پیش آمده ریشه‌یابی کرده است و حرف مشترک تمام دلسوزان حقوقی، چه در قوه قضائیه و چه خارج از آن را به منصه ظهور می‌گذارد بدین شکل که روی نقطه ضعف مردم یعنی عدم اطلاع آن‌ها تمرکز می‌کند و در کنار آن به آموزش می‌پردازد؛ کاراکتر «آقای قاضی» که نقش بیان و آموزش حقوقی را در سریال دارد، در کنار مساله‌یابی، راه‌حل دارد و با دیالوگ‌هایش به مردم آموزش می‌دهد، مثلاً می‌گوید که چرا قرارداد ننوشتید؟ چرا چک رد و بدل نکردید؟ چرا به یکدیگر اعتماد کردید؟ جمله‌های این کاراکتر به زبان سنگین حقوقی نیست که تأثیرگذاری آن را بیشتر و آموزش را برای همه افراد جامعه آسان می‌کند.
«آقای قاضی» نقطه عطف برنامه‌های آموزشی- حقوقی‌است و فکر می‌کنم اولین برنامه‌ای است که به صورت دیالوگ به آموزش مسائل حقوقی می‌پردازد، البته پیش از آن برنامه‌های آموزشی- حقوقی دیگری در شبکه سه یا پنج داشتیم که با سؤال و جواب پیش می‌رفت و مسائل حقوقی در آن بیان می‌شد اما چون سؤال و جواب جنبه آموزش مستقیم دارد، اثرگذاری موردنظر را روی مخاطب نخواهد داشت، برخلاف آن برنامه‌ها مخاطب حین دیدن «آقای قاضی» حواسش به سریال است و نمی‌خواهد چیزی یاد بگیرد و حتی مبنای فیلم نیز بر اساس آموزش مستقیم به مخاطبان نیست بلکه ما به‌صورت غیرمستقیم از آن یاد می‌گیریم، این بهترین رکن سریال «آقای قاضی» است.
بیننده، شخصیت «آقای قاضی» را شجاع، قوی، با علم بالا، دلسوز، پیگیر و هر آنچه را که تماشاگر از شخصیت یک قاضی انتظار دارد، در این سریال شاهد است، این مساله باعث می‌شود نوجوان‌ها و جوان‌هایی که هنوز وارد رشته خاصی نشده‌اند به سمت شغل قضاوت کشیده شوند.
در حال حاضر افراد ناب و نخبه حقوقی به‌دلیل سنگینی بار این شغل، چه از نظر دنیوی با بار پرونده‌ها و چه از نظر اخروی یعنی حق‌الناس، به سمت رشته قضاوت نمی‌روند و این برنامه باعث می‌شود که افراد در ضمیر ناخودآگاه‌شان به آن علاقه‌مند شوند و شغل قضاوت را برای آینده خود انتخاب کنند، همان‌طور که تقریباً 20 سال پیش که سریال «خانه سبز» پخش می‌شد، بسیاری از جوان‌ها و نوجوانان آن زمان با دیدن یک خانم و آقای وکیل که نقش اصلی سریال را بازی می‌کردند و وکیل‌های حق‌طلبی بودند به شغل وکالت علاقه‌مند و به سمت آن کشیده شدند.
البته باید گفت که شخصیت «آقای قاضی» با واقعیت کمی تفاوت دارد و انتقاد برخی از وکلا و حقوقدان‌ها به «آقای قاضی» برهمین اساس است؛ ما قضات خوبی داریم که همه از خصوصیات اخلاقی «آقای قاضی» برخوردارند اما چون آنقدر سرشان شلوغ است و زمان زیادی ندارند، نمی‌توانند با مراجعه‌کنندگان بحث و جدل کنند و مسائل حقوقی را به مردم آموزش دهند پس شخصیت آن‌ها در واقعیت بدین شکل بروز نمی‌کند.
همچنین آن‌طور که صحنه دادگاه را در سریال «آقای قاضی» می‌بینیم با واقعیت تناقض دارد. اما سریال است نمی‌تواند دقیقاً حقیقت را بازنمایی کند بلکه با هنر، فکر و خلاقیتی که دارد می‌خواهد پشت برنامه نمایشی، حرفی بزند. سریال‌سازی همین است، می‌تواند قسمت‌هایی از واقعیت را نشان ندهد اما اصل قضیه یعنی آموزش حقوق و پیشگیری را به خوبی نمایش داده است.
دادستان کل کشور چندی پیش اعلام کرد که 40 یا 50 درصد از مناصب قضائی خالی است، این مساله به دلیل نبود نخبگان نیست بلکه نبود بودجه کافی برای جذب قاضی نیز بر آن تأثیر می‌گذارد، او همچنین اعلام کرد که 200 تا 300 پرونده در سال به هر قاضی سپرده می‌شود که به نظر من نیمی از این پرونده‌ها به دلیل بی‌اطلاعی مردم تشکیل می‌شوند، سریال «آقای قاضی» گام اول آموزش حقوقی را در صداوسیما برداشته است و می‌تواند 200 یا 300 پرونده موجود را کاهش دهد.»
باید دید تلویزیون در ادامه روندِ ساخت کارهای مربوط به مسائل حقوقی چگونه عمل می‌کند تا هرآنچه در معرضِ نگاه مخاطب قرار بگیرد، با مطالعه، اشراف درست و دقیق نسبت به مسائل دادگاهی و قضایی ساخته شوند. به نظر می‌رسد در کنارِ قرار گرفتن مشاوران خوبِ‌حقوقی لازم است سازندگان اشرافِ بهتری نسبت به فضایی که داستان را روایت می‌کنند، داشته باشند.
انتهای پیام/
