"قلعه سریزد"؛ بزرگ‌ترین و کهن‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان
"قلعه سریزد" از بزرگ‌ترین و زیبا‌ترین قلعه‌های دفاعی مربوط به دوران ساسانیان است که چندان کاربری نظامی نداشته و بیشتر در حکم گاو‌صندوقی برای اموال مردم در برابر هجوم دشمنان و همچنین به عنوان ذخیره‌سازی غلات و مواد غذایی استفاده میکردند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ 5 سال پیش مصادف با 9 جولای 2017 ( 18 تیر سال 1396) شهر تاریخی یزد پس از موافقت کمیته میراث جهانی یونسکو، عنوان بیست‌و‌دومین میراث جهانی کشور را به خود اختصاص داد. همین عنوان خود بیانگر قدمت تاریخی و هنری عظیم این شهر در پرتو وجود بناها و آثار منحصربه‌فردی است که این شهر را به عنوان نخستین شهر خشتی جهان و دومین شهر تاریخی دنیا بعد از ونیز ایتالیا معرفی می‌کند.
در این میان ارگی تماشایی بازمانده از دل تاریخ در مجاورت جاده یزد ـ کرمان قرار دارد که خود گواهی صادق بر تمدن و فرهنگ والای این دیار کهن است.
"قلعه سریزد" از بزرگ‌ترین و زیبا‌ترین قلعه‌های دفاعی در کویر مرکزی ایران است که در روستای سریزد از توابع شهرستان مهریز استان یزد واقع شده و مربوط به دوره ساسانیان است.
نکته جالب در مورد این قلعه آن است که چندان کاربری نظامی نداشته و بیشتر در حکم گاو‌صندوقی برای اموال مردم در برابر هجوم دشمنان به شمار می‌رفت و از آن به عنوان ذخیره‌سازی غلات و مواد غذایی استفاده میکردند.
علاوه بر غلات، روستاییان در مواقع هجوم و غارت، پول، طلا و زیورآلات خود را هم در این قلعه نگهداری میکردند. در داخل قلعه اتاق‌ها و حجره‌های فراوانی وجود داشت که هر کدام دارای درب و کلید مجزا بود و مردم از آن برای نگهداری و ذخیره‌سازی اشیاء گران‌بها نظیر طلا، جواهرات و حتی غلات استفاده میکردند؛ به همین دلیل است که این قلعه را کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان می‌دانند.
با وجود گذشت قرن‌های متمادی، این قلعه کماکان بخش قابل توجهی از زیبایی و عظمت خود را حفظ کرده است. همین امر باعث شده تا مسئولین وقت این اثر را در تاریخ 27 خرداد 1354 با شماره ثبت 1084 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت برسانند.
قلعه زیبای سریزد، بیش از 8 هزار متر‌مربع مساحت دارد. هسته اولیه آن مربوط به دوران ساسانی است و در دوره صفویه در سه طبقه مرمت و بازسازی شده است. هر سه طبقه از خشت و گل ساخته شده و مصالح مورد استفاده در آن نیز آجر و گچ بوده است.
معماری ویژه قلعه آن را در ردیف قلعه‌های با ارزش ایران قرار داده به‌طوری‌که صاحب‌نظران آن را از نظر جلوه‌های معماری حتی جالب‌تر از ارگ بم می‌دانند.
در معماری قلعه تزئیناتی نظیر کادربندی و شومینه‌سازی دیده می‌شود. در دو طرف راهروها، حجره‌هایی قرار گرفته‌اند که تعدادشان در مجموع به 468 عدد می‌رسد. هر کدام از حجره‌ها دارای درب و کلیدی مجزا برای ذخیره‌سازی اشیاء گران‌بهای روستاییان بوده است.
پلان قلعه تاریخی سریزد به شکل مستطیل است که براساس سبک معماری دوره ساسانی ساخته شده است. در واقع پلان آن شامل دروازه تـاشو ورودی، دیواره‌های خشتی، دژ دولایه، بارو، شش برج کوچک دفاعی، راهروها، طاق‌های ضربی، خانه‌ها، اتـاق‌ها و پستوهـا است.
طبیعی است که برای تأمین امنیت کهن‌ترین صندوق امانات جهان، تمهیدات امنیتی ویژه‌ای اندیشیده باشند. چند لایه دفاعی برای امنیت این قلعه در نظر گرفته شده بود.
نخست آن که اطراف این بنا را خندقی به عرض تقریبی 6 متر و عمق بین سه تا چهار‌متر محصور کرده که اولین لایه دفاعی قلعه به‌شمار می‌آمد. ساختمان قلعه هم دارای دو حصار متحدالمرکز تو در تو با برج و بارو‌هایی بلند و تسخیر‌‌ناپذیر است.
حصار بیرونی با ارتقاع 6 متر شامل سه برج مدور و یک برج مکعب شکل و حصار داخلی با ارتقاع 9 متر شامل شش برج مدور است. همچنین قلعه دارای دو درب اصلی و پشتیبان بوده است. درب اصلی به صورت متحرک بوده و به وسیله طناب و قرقره‌هایی از سمت پایین به بالا باز و بسته می‌شده است. زمانی که درب اصلی به‌وسیله دشمن شکسته می‌شد و دشمن به درون قلعه راه می‌یافت، درب پشتیبان قلعه بسته می‌شد.
فضای اصلی و مرکزی قلعه شامل انبار‌ها، خانه‌ها و اتاق‌های مسکونی قلعه‌نشینان بوده است. درب ورودی قلعه در سمت شمال آن قرار داشته که بر روی خندق مقابل آن پل متحرکی نصب بوده است که شب هنگام به کمک طناب و قرقره بلند می‌شد و در پشت دروازه قرار می‌گرفته است. با برداشتن پل متحرک از روی خندق، ارتباط داخل و خارج قلعه از یکدیگر قطع می‌شد.
پس از عبور از روی خندق و دروازه اصلی، محوطه‌ای وجود دارد که با پلکان بسیار باریک خشتی، به طبقه بالای قلعه می‌رسد و از آنجا می‌توان وارد ده‌ها حجره خشتی شد. فضاهای داخلی این قلعه در دو طبقه و بعضاً سه طبقه شامل بخش‌های مسکونی، خدماتی و … با نظم و چیدمان خاصی بنا شده است. از آخرین طبقه قلعه سریزد می‌شود فضای اطراف و سقف‌های گنبدی حجره‌ها را مشاهده کرد که بسیار حیرت‌انگیز و بی‌نظیر به‌نظر می‌رسد.
این قلعه در فاصله پنج کیلومتری شمال جاده یزد ـ کرمان و در پهنه کشت‌خان مجاور روستای سریزد قرار گرفته است. این روستا در حال حاضر از توابع دهستان خورمیز از بخش مرکزی مهریز است و 40 کیلومتر از شهر یزد فاصله دارد. سریزد از روستا‌های تاریخی استان و دارای بافتی قدیمی و خانه‌های بسیار زیبا با بادگیرهای دل‌پسند است.
انتهای پیام/
