گزارش| جلوه‌گری هنرهای دستی لرستان در بازارهای جهانی/ توسعه اشتغال با سرپنجه هنرمندان صنایع‌دستی
صنایع‌دستی گنجینه‌ای پنهان از سرپنجه هنرمندان در استان لرستان است که با تولیدات، صادرات و اشتغال‌زایی می‌تواند اقتصاد منطقه را متحول کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، هنرهای دست‌ساز یا صنایع دستی، هنرهایی است که طی سال های متمادی نسل به نسل و سینه‌به‌سینه حفظ شده‌است تا به مردمان روزگار امروز به یادگار برسد.
زمان دقیقی را نمی‌توان برای ساخت نخستین هنرهای دستی مشخص کرد، اما قطع به یقین بنا به نیازهای زندگی بشر ساخت صنایع‌دستی پرکاربرد نیز از همان زمان پیدایش بشر آغاز شده‌است؛ در طول زمان تکامل یافته و اشیاء ساده جای خود را به اشکال جدیدتر و زیباتر داده‌است.
صنایع‌دستی امروزه نه‌تنها برای برطرف کردن نیازها و خرید و فروش نیست، بلکه نماد تاریخ، فرهنگ، تمدن و نوع سبک زندگی اقوام مختلف کشور است. عدم تشابه تولیدات با یکدیگر، نیاز به سرمایه‌گذاری کم و ارزش افزوده بالا در مقایسه با سایر رشته‌های صنعتی، قابلیت توسعه رشته‌های مختلف صنایع‌دستی در مناطق مختلف شهری، روستایی و عشایری از ویژگی‌های منحصربه‌فرد تولیدات صنایع‌دستی است.
باستان‌شناسان در لرستان ساخت نخستین صنایع دستی را به ابتدایی‌ترین دست‌ساخته‌های سنگی پیدا شده از غارهای مسکونی پیش از تاریخ کنجی، یافته و پاسنگر خرم‌آباد که در حدود 40-35 هزار سال پیش توسط ساکنان این مناطق تولید شده‌است نسبت می‌دهند. این دست‌ساخته‌ها در گذر زمان دارای تنوع بسیار شد و بسته به نوع شهری، روستایی و عشایری طرفداران خاص خود را یافت.
کم‌هزینه‌بودن اشتغال در صنایع‌دستی نسبت به سایر صنایع
صنایع‌دستی لرستان به‌جهت تنوع در رنگ، جنس و نوع علاقه‌مندان بسیاری در سراسر این استان و حتی کشور دارد و کمتر علاقه‌مند به صنایع‌دستی را می‌توان یافت که دست‌ساخته‌های هنرمندان و صنعتگران لرستان زینت‌بخش گوشه‌ای از محل کار یا منزل مسکونی‌اش نباشد.
اغلب این دست‌ساخته‌ها با سرپنجه هنرمندانه بانوانی ساخته شده‌است که سعی داشته‌اند در تأمین نیازهای اقتصادی و معیشتی خانواده سهیم باشند، اما تعداد مردانی که در این رشته‌های مختلف به فعالیت و تولید مشغولند هم کم نیستند و این نشان از کم‌هزینه‌بودن اشتغال در این صنعت نسبت به سایر صنایع دارد.
چنانچه حمایت‌های لازم از رشته‌های فعال و دارای بازار فروش موجود در صنایع دستی انجام شود و هنرمندان لرستانی به رفع این مشکلات دلگرم شوند می‌توان به اشتغال و تولیدی پایدار در این رشته‌ها امیدوار بود.
ثریا فرهادپور یکی از بافندگان فرش لری است که حدود 25 سال از عمر خود را به بافت فرش گذرانده و اکنون دارای یک شرکت تعاونی فرش دستباف با 20 نفر بافنده در شهر خرم‌آباد است.
این بانوی لرستانی که اغلب اوقات در منزل نیز به‌صورت خانوادگی به بافت فرش مشغول است با گلایه از نبود بازاری برای فروش تولیدات بافندگان لرستان، می‌گوید: ما روزانه به بافت فرش مشغول هستیم، اما وقتی بازاری برای عرضه محصولات‌مان در این استان وجود ندارد و بیشتر تولیدات‌مان روی دست‌مان می‌ماند انگیزه ای برای ادامه نداریم.
گرانی سرسام‌آور مواد اولیه صنایع دستی
وی با اشاره به گرانی سرسام‌آور قیمت نخ، افزود: نخ ابریشم تا پیش از گرانی‌های اخیر را کیلویی 400 هزار تومان خریداری می‌کردیم در حالی که اکنون همان نخ را به قیمت دو میلیون 500 تا 600 هزار تومان و حتی بیشتر خریداری می‌کنیم که واقعاً به صرفه تولیدکنندگان نیست و برخی از آن‌ها توان خریداری مواد اولیه را ندارند.
فرهادپور گلایه می‌کند: وقتی تولیدکنندگان هیچ حمایت مالی نمی‌شوند و حتی تسهیلات مورد نیاز خود را هم نمی‌توانند دریافت کنند چه انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت در وجود بافندگان باقی می‌ماند؟
یکی از بانوان گلیم‌باف الشتری نیز که به تولید گلیم در کارگاه کوچک خانگی خود مشغول است با انتقاد از عدم حمایت‌های بیمه‌ای و تسهیلاتی مورد نیاز هنرمندان تولیدکننده صنایع دستی به تسنیم گفت: پوشش بیمه‌ای و تسهیلات پرداختی به تولیدکنندگان صنایع دستی محدود است و اغلب هنرمندان شاغل در رشته‌های مختلف هنوز تحت پوشش بیمه صنایع دستی قرار نگرفته‌اند.
وی افزود: تسهیلاتی که به تولیدکنندگان صنایع دستی پرداخت می‌شود به تعدادی انگشت‌شمار تعلق می‌گیرد و رقم پرداختی نیز آن‌قدر پایین است که کفاف توسعه کسب‌وکار صنعتگران دارای کارگاه تولیدی را نمی‌دهد.
کمبود بازارچه صنایع دستی در لرستان
این بانوی گلیم‌باف با انتقاد از کمبود بازارچه صنایع دستی برای فروش تولیدات هنرمندان صنایع دستی، عنوان کرد: کمبود بازارچه صنایع دستی باعث شده‌است تا هنرمندان تولیدات خود را برای ضررنکردن به واسطه‌ها بفروشند که همین امر باعث می‌شود سود حاصل از فروش تولیدات نصیب واسطه‌ها شود و تولیدکنندگان همچنان با مشکلات مالی دست‌وپنجه نرم کنند.
حجت‌الله یارمحمدی معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به فعالیت قریب 7 هزار و نفر 500 نفر در رشته‌های مختلف صنایع دستی لرستان، اظهار داشت: بیش از 52 رشته مختلف صنایع‌دستی و حرفه سنتی در این استان در سه بخش شهری، روستایی و عشایری شناسایی شده که حدود 35 رشته از آن‌ها در حال حاضر فعال است.
وی با اشاره به علت غیرفعال بودن بسیاری از رشته‌های صنایع‌دستی لرستان افزود: تولیدات برخی از این رشته‌ها در گذشته متقاضی داشته‌اند و اکنون با صنعتی‌شدن، بعضی از تولیدات دستی متوقف شده‌است و گروه دیگری از تولیدات نیز متقاضی خرید ندارند، لذا هنرمندان برای ادامه کار به مشاغل دیگری روی آورده‌اند.
رتبه سوم لرستان در تولید صنایع‌دستی در کشور
یارمحمدی با اشاره به تعدد رشته‌های دست‌بافت لرستان عنوان کرد: درصد بالایی از تولیدات این استان به رشته‌های مختلف دست‌بافت همچون گلیم، حرمی و جاجیم و رشته‌های دیگری چون رسته صنایع چوبی همچون منبت، معرق، مشبک، رسته صنایع دستی فلزی از جمله ورشوسازی، قلمزنی، مسگری، آهنگری و رسته‌های ترکیبی چون زیورالات ستنی، تراش سنگ‌های قیمتی و چند رشته دیگر اختصاص دارد.
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان با اشاره به جایگاه صنایع‌دستی این استان در کشور گفت: لرستان براساس آخرین ارزیابی‌های انجام‌شده جایگاه سوم صنایع‌دستی کشور را به خود اختصاص داده که نسبت به سال‌های قبل از آن جهش بسیار خوبی را تجربه کرده‌است.
وی با بیان اینکه تولیدات هر رشته صنایع‌دستی ماهیت متفاوتی دارد، تصریح کرد: هر کدام از تولیدات براساس ماهیت کار، میزان تولید و فروش مختلف است و نمی‌توان عدد دقیقی در مورد میزان تولید و یا فروش کل محصولات صنایع‌دستی لرستان ارائه داد.
دشواربودن پروسه صادرات برای تولیدکنندگان صنایع‌دستی
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان با اشاره به اینکه بیشترین میزان فروش و صادرات تولیدات صنایع دستی این استان از طریق ارتباط شخصی تولیدکنندگان با خریداران به‌صورت مستقیم فراهم می‌شود، عنوان کرد: برخی از تولیدکنندگان توانسته‌اند با برقراری ارتباط مناسب با خریداران خارج از کشور و انجام صادرات به‌صورت چمدانی، تولیدات خود را به کشورهای اروپایی و کشورهای حاشیه خلیج فارش صادر کنند.
وی افزود: صدور محصول توسط شخص هنرمند و با کارگاه‌های کوچک چندان راحت نیست و به‌تبع آن در مورد میزان درآمد حاصل از فروش محصولات صادرشده به قطعیت نمی‌توان اظهارنظر کرد.
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان با اشاره به کمبود بازارچه محلی عرضه صنایع دستی در این استان به‌عنوان مهم‌ترین مشکل تولیدکنندگان صنایع دستی لرستان گفت: یک بازارچه در خرم‌آباد و یک نمایشگاه محدود دائمی در بروجرد در حال حاضر با پیگیری‌های انجام‌شده برای فروش تولیدات صنایع‌دستی ایجاد شده‌است، اما جوابگوی نیاز تولیدکنندگان کل لرستان نیست و نیاز است که بازارچه متمرکز و مناسبی در این‌خصوص ایجاد شود.
یارمحمدی با اشاره به ارائه آموزش به متقاضیان یادگیری هنرهای دستی، بیان کرد: اعتبار مورد نیاز برای برگزاری دوره‌های آموزشی از محل اعتبارات وزارت میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی فراهم می‌شود، بنابراین آموزش‌ها محدود و اغلب مقطعی برگزار می‌شود.
متناسب‌نبودن تعهد تولیدکنندگان کارگاهی با سقف تسهیلات اعطایی
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان با اشاره به نحوه پرداخت تسهیلات به تولیدکنندگان به‌عنوان یکی دیگر از مشکلات تولیدکنندگان صنایع‌دستی تصریح کرد: تولیدکنندگانی که به‌صورت کارگاهی فعالیت دارند باید در مقابل دریافت تسهیلات، تعهد ایجاد اشتغال داشته باشند و کارگران خود را بیمه کنند، اما میزان تعهد را متناسب با تسهیلات اعطایی نمی‌دانند.
وی با اشاره به رقم تسهیلات، افزود: تسهیلات پرداختی کفاف تأمین هزینه‌های تولیدکنندگان را نمی‌دهد و تغییر سریع برخی قیمت‌ها به یکباره پیش‌بینی‌های تولیدکنندگان را به‌هم می‌زند و هدف‌گذاری انجام‌شده برای تولید محصول را دستخوش شرایط و غیر قابل دسترسی می‌کند.
یارمحمدی با اشاره به برنامه‌های سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای حمایت از هنرمندان صنایع‌دستی گفت: حمایت‌های دولتی در چند زمینه انجام می‌شود، در تسهیلات پرداختی و بیمه هنرمندان که سهمیه مشخص و محدودی دارد و متقاضیان بیمه اغلب بیش از سهمیه درنظر گرفته‌شده است.
فعالیت 7500 هنرمند مجوزدار در لرستان
معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی، گفت: برگزاری دوره‌های آموزشی شاغلان صنایع دستی، اعزام هنرمندان به نمایشگاه‌های مختلف کشور و تا حدودی خارج کشور، معافیت کارگاه‌های صنایع‌دستی از برخی پرداخت‌های متعارف ازجمله حمایت‌های وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از هنرمندان این عرصه است.
وی تصریح کرد: اگر همه مشکلات پیش پای تولیدکنندگان صنایع‌دستی با توجه به فراوانی نیروی کار و منابع در دسترس موجود در لرستان رفع و حمایت کامل از آن‌ها انجام شود، می‌توان به اشتغال و افزایش تولیدی بیش از دوبرابر در این حوزه امیدوار بود به‌شرط اینکه تولیدکنندگان در تأمین مواد و به‌کارگیری کارگر در واحدهای کارگاهی خود با مشکل مواجه نباشند و بازاریابی مناسبی برای صادرات محصولات آن‌ها انجام شود.
سیدامین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه 7 هزار و 500 هنرمند با مجوز اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این استان فعالیت می‌کنند، اظهار داشت: 52 رشته بومی و غیربومی رایج رشته صنایع‌دستی در 3 هزار و 500 کارگاه کوچک، بزرگ، انفرادی و مشاغل خانگی لرستان تولید می‌شود.
صادرات غیرمتمرکز صنایع‌دستی لرستان به کشورهای مختلف
وی با بیان اینکه یک بازارچه دائمی در خرم‌آباد و سه بازارچه موقت و خودگردان با همکاری بخش خصوصی در شهرهای بروجرد، دورود و الیگودرز تولیدات صنایع‌دستی لرستان را عرضه می‌کنند، افزود: صنایع‌دستی عشایر لرستان را سیاه‌چادر، قالی و گلیم، ماشته، هور، هور اسبو و صنایع دستی روستایی را قالی، گلیم، رنگرزی و جاجیم‌بافی تشکیل می‌دهد.
قاسمی با اشاره به اینکه بیش از 12 هزار نفر به‌صورت مشاغل خانگی نیز در حوزه تولیدات صنایع‌دستی فعال هستند، تصریح کرد: گیوه‌بافی و گیوه‌دوزی، حرمی‌بافی، ماشته‌بافی، خراطی، منبت، معرق و چوب، سوزن‌دوزی، آجیده‌دوزی، قلمزنی، علم‌سازی، قفل‌سازی سنتی، نمدمالی، زرگری و ساخت زیورآلات سنتی، دوخت البسه محلی، ساخت سازهای سنتی، طراحی سنتی، تذهیب و تشعیر، رنگرزی سنتی، نقاشی روی شیشه و ورشوسازی برخی از صنایع دستی شهری لرستان محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه 55 هزار دلار سال 98 به‌صورت فروش چمدانی و از طریق گمرک نیز 6 هزار دلار صادرات محصولات صنایع‌دستی لرستان را به کشورهای مختلف داشته‌ایم، عنوان کرد: از تاریخ 27 اسفندماه 1400 تا چهاردهم فروردین‌ماه 1401 در مجموع با فروش 30 میلیارد ریال محصولات صنایع‌دستی در سطح شهرهای این استان مواجه بودیم.
برندسازی خوشه‌های گلیم و جاجیم و ماشته لرستان
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان با بیان اینکه صنایع‌دستی این استان در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل گرفته‌است، گفت: در زمینه دست‌بافت‌ها در لرستان سالیانه 20 تا 30 هزار متر مربع و همچنین در حوزه سایر محصولات صنایع‌دستی نیز سالیانه بیش از یک تن تولید می‌شود.
قاسمی با بیان اینکه در گام اول، با کمک مشاور طرح قصد برندسازی محصولات خوشه گلیم، جاجیم و ماشته را در سطح لرستان داریم، عنوان کرد: این خوشه سال 1393 با هدف ساماندهی و تکمیل زنجیره ارزش دست‌بافته‌های این استان با همکاری شرکت شهرک‌های صنعتی لرستان ایجاد شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان گفت: امکان استفاده از تسهیلات با سود 12 درصد در ایام شیوع ویروس کرونا با توجه به آسیب‌دیدن بسیاری از مشاغل در حوزه صنایع‌دستی و گردشگری فراهم شد.
استقبال چشمگیر گردشگران از صنایع‌دستی لرستان
به گفته وی هنرمندان صنایع‌دستی لرستان در ایام نوروز به‌دنبال استقبال چشمگیر مسافران نوروزی محصولات خود را در 11 رشته شامل پوشاک سنتی و البسه محلی لری، ماشته‌بافی، گلیم‌بافی، نقاشی روی چوب، کپوبافی، تولیدات چرمی دست‌دوز، خراطی چوب، گره‌چینی پیکر تراشی، مس چکشی، جاجیم‌بافی، قلمزنی و نمدمالی عرضه کردند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری لرستان مهم‌ترین مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی این استان را مسئله عدم حمایت‌های اجتماعی، عدم پرداخت تسهیلات مناسب، عدم پشتیبانی و حمایت‌ها تحت عنوان بیمه‌های تأمین اجتماعی و بازاریابی مناسب محصولات تولیدی جهت صادرات عنوان کرد.
وی گفت: در صورت فراهم بودن شرایط و رفع مشکلات پیش روی تولیدکنندگان استان می‌توان به افزایش دوبرابری تولید و اشتغال در این بخش امیدوار بود.
اشتغال و تولیدی پایدار رفع مشکلات پیش‌پای صنایع‌دستی لرستان
با رفع مشکلات پیش روی تولیدکنندگان صنایع‌دستی لرستان و تأمین مواداولیه و کارگر موردنیاز کارگاه‌ها و سرمایه در گردش، افزایش سهمیه بیمه هنرمندان، متناسب‌کردن ظرفیت تعهد بیمه کارگاه‌ها با تسهیلات اعطایی و افزایش رقم تسهیلات اعطایی به‌دلیل نوسانات قیمت مواد اولیه با توجه به فراونی منابع و نیروی کار در دسترس موجود در این استان به گواه کارشناسان این حوزه می‌توان افزایش اشتغال از 7500 نفر به 15 هزار نفر به‌صورت مستقیم و افزایش ظرفیت تولید سالیانه از 1 تن به 2 تن و افزایش تولید دست‌بافت‌ها به بیش از 40 تا 60 هزار متر مربع در لرستان دست یافت و بخش مهمی از مشکل کمبود اشتغال در این استان را رفع کرد.
گزارش: پگاه دالوند
انتهای پیام/