بی‌آبی اصفهان؛ سایه‌ای که هر روز سنگین‌تر می‌شود/ اجرای قوانین تنها راه نجات
مشکلات آب در استان اصفهان با قدمت چند ساله هر روز چالش جدیدی را در این استان به وجود می‌آورد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، تصاویری که از پهنه خشک و بی‌آب زاینده‌رود دست به دست می‌شود موضوع امروز و دیروز اصفهان نیست. این مشکل طی سال‌ها اصفهان را تحت تاثیر قرار داده و هر روز چالش‌های بیشتری را برای این استان به ارمغان می‌آورد.
آخرین آمارها نشان می‌دهد که ذخیره سد زاینده‌رود با ظرفیت اسمی یک میلیارد و 239 میلیون متر مکعب تنها 334 میلیون متر مکعب بوده و این میزان 26 درصد حجم کل این منبع آبی را شامل می‌شود. بارگذاری‌هایی که مازاد بر ظرفیت سد زاینده‌رود انجام می‌شود، امروزه به زنگ خطری برای جریان زندگی در شهرهای وابسته به این رودخانه تبدیل شده است.
شکاف فرونشست بر دیوارهای شهر اصفهان و شهرستان‌های همجوار از آثار خشکسالی در استان است که هر روز عمیق‌تر شده و میراث فرهنگی آن را در معرض خطر قرار می‌دهد. در حالی که برخی در تلاش هستند تا این مسئله را در اصفهان کمرنگ جلوه دهند، اما شواهد از افزایش میزان فرونشست تا 22 سانتی‌متر خبر می‌دهند. این عدد برای آثار تاریخی و حتی بافت مسکونی شهر بسیار خطرآفرین بوده و هشداری جدی است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در این باره اظهار داشت: استان اصفهان در محدوده‌های مختلفی درگیر فرونشست است و کاهش آب‌های زیرزمینی و خشکسالی‌های متوالی منجر به فرونشست زمین در مناطق مختلفی شده به شکلی که از مجموع دشت‌های استان، در 29 دشت سطح آب‌های زیرزمینی کاهش چشم‌گیری پیدا کرده و برخی از این مناطق از جمله دشت اصفهان- برخوار، دشت مهیار، دشت‌های اردستان، فلاورجان، کاشان و غیره تحت تاثیر این کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشکسالی درگیر فرونشست هستند.
منصور شیشه‌فروش افزود: متاسفانه حدود 90 درصد از مساحت استان همچنان تحت تاثیر خشکسالی است، از ابتدای مهر سال گذشته تاکنون میزان بارش در استان حدود 30 درصد کاهش پیدا کرده و این کاهش بارندگی در مناطق شرق و مرکز استان به حدود 65 درصد رسیده است. این شرایط در کنار خشک شدن رودخانه زاینده‌رود باعث شده تا مقوله فرونشست همچنان ادامه داشته باشد.
اما این تنها مشکل نیست، خشک شدن تالاب گاوخونی و بستر رودخانه زاینده‌رود و همچنین بسیاری از اراضی کشاورزی در استان موجب ایجاد کانون‌های گرد و غبار شده و وزش باد و خیزش این کانون‌ها سبب هجوم ریزگردها به نواحی مختلف استان و آلودگی هوا می‌شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در این رابطه اظهار داشت: سه میلیون و 200 هزار هکتار از مساحت استان بیابانی است و ما متاثر از کانون‌های گرد و غبار هستیم؛ در این زمینه بر اجرای طرح‌ها تاکید شده است.
وی با بیان اینکه 98 درصد تالاب گاوخونی خشک شده است، عنوان کرد: طرح‌های بیابان‌زدایی، آبخیزداری و تسریع و تکمیل طرح‌ها در این بخش اهمیت زیادی در استان دارد و احیای این تالاب و زاینده‌رود می‌تواند به کاهش شدت اثرات گردوغبار، فرونشست و تنش‌های آبی کمک کند.
شیشه‌فروش با اشاره به اقدامات استان اصفهان برای حل این موضوع بیان کرد: پیشنهادهای استان در این باره به تهران اعلام شده و از سازمان محیط زیست خواسته‌ایم که در راستای طرح حفاظت از اکوسیستم‌های تالابی و قانون حفاظت از تالاب‌ها نسبت به اجرای طرح‌های احیای تالاب گاوخونی به منظور پیشگیری از ایجاد کانون‌های گرد و غبار اقدام کند.
وی افزود: همچنین از وزارت نیرو درخواست کردیم که نسبت به اجرای طرح‌های احیای زاینده‌رود و تامین آب این حوزه و تالاب گاوخونی برای جلوگیری از این مخاطرات اقدام کند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان ادامه داد: با توجه به مطالعاتی که در 1.5 میلیون هکتار از کانون‌های فرسایش بادی انجام شده از سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور هم درخواست تخصیص اعتبارات به استان اصفهان کرده‌ایم تا طرح‌های بیابان‌زدایی، آبخیزداری و کنترل کانون‌های فرسایش بادی را در حوزه تالاب گاوخونی انجام دهیم.
تنش‌های آبی در اصفهان تا جایی پیش رفته که به گفته مسئولان استانی 90 درصد مساحت اصفهان با کم‌آبی و خشکسالی مواجه بوده و 300 تا 380 روستا در آن با تانکر آبرسانی می‌شوند.
این آمار نشان می‌دهد که کمبود آب در استان اصفهان از سطح کشاورزی و صنعت به آب شرب رسیده و زندگی روزانه مردم را تهدید می‌کند. با شروع فصل گرما این کمبود بیشتر احساس می‌شود و خبرهایی مبنی بر افت فشار یا قطع آب از مناطق مختلف اصفهان به گوش می‌رسد. این اخبار واکنش نمایندگان اصفهان را به دنبال داشته و آنها با تذکر کتبی به وزیر نیرو خواستار پیگیری این مسئله شدند.
امیرحسین بانکی‌پور در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم در این باره اظهار داشت: وضعیت آب در اصفهان نگران‌کننده است و ما در گذشته در ارتباط با این موضوع تذکرات حضوری به وزیر نیرو دادیم اما الان مسئله آب شرب مطرح شده و ما مجبور شدیم که در این زمینه تذکر کتبی به وزیر نیرو بدهیم.
وی افزود: بحث آب اصفهان عمدتاً در زمینه کشاورزی مطرح می‌شود اما موضوع آب شرب هم از نگرانی‌های ما بوده و در این باره پیگیری‌هایی انجام دادیم، گزارشات میدانی از افت فشار و حتی قطع آب در برخی مناطق اصفهان خبر می‌دهند.
اما نمی‌توان مشکل آب استان اصفهان را با راهکارهای موقت و غیراصولی برطرف کرد. به عنوان مثال نمی‌توان برای حل معضل آب شرب در تابستان، چاه‌ها و برداشت‌ها را افزایش داد چرا که این دو خود موجب افزایش فرونشست و چالش‌های دیگر می‌شود.
در بین دلایل خشکی زاینده‌رود علاوه بر کمبود بارش و مسائل طبیعی می‌توان سهم بزرگی را به عدم مدیریت صحیح این حوزه آبریز اختصاص داد. به گفته کارشناسان، اگر کاهش بارش در بالادست دلیل خشکی در پایین‌دست باشد، زاینده‌رود باید فقط 30 تا 45 روز از سال بی‌آب باشد چرا که این کاهش بارش تنها 10 تا 15 درصد است.
اولین خشکی در بستر زاینده‌رود در سال 1379 رخ داد که گواهی بر تاثیر برداشت بی‌رویه از این رودخانه بود. اما این پیامد باعث کاهش برداشت‌ها از زاینده‌رود نشد و تا سال‌ها بعد نیز انتقال آب از این رودخانه به نقاط دیگر صورت گرفت.
پس از بررسی میزان مصرف بخش‌های مختلف از حوزه آبریز زاینده‌رود مشخص شد که بخشی از آب این رودخانه به مصارف غیرمجاز می‌رسد. پمپاژها و چاه‌های غیرمجاز در بالادست عامل دیگری برای افزایش معضل خشکسالی در پهنه زاینده‌رود شدند.
در سال گذشته مهدی طغیانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به گم شدن حجمی در حدود 150 میلیون متر مکعب از آب زاینده‌رود، خواستار پیگیری و برخود وزارت نیرو با عواملی شد که موجب کاهش آورده رودخانه در شاخه کوهرنگ و پلاسجان می‌شوند. وی همچنین جبران آب انتقال یافته بدون جایگزین از زاینده‌رود را ضروری دانست و بر برخورد با پمپاژها و چاه‌های حریمی تاکید کرد.
عدم مدیریت یکپارچه در بالادست و پایین‌دست رودخانه زاینده‌رود موجب شده که برخی تصمیمات به ضرر این منبع آبی و زندگی مردم در فلات مرکزی کشور باشد. تصمیمات سنجیده نشده‌ای که حالا آثار آنها وامانده نفس‌های زنده‌رود را نشانه رفته است.
آنچه می‌تواند به عنوان راه حل نهایی دستگیر وضعیت نا به سامان آب اصفهان باشد اجرای قوانین است. مصوبات و قوانین موجود در حوزه آب به‌گونه‌ای است که با در نظر گرفتن شرایط هر استان به توزیع عادلانه آب و جلوگیری از ایجاد تنش‌های آبی می‌پردازد.
به عنوان مثال مصوبه 9 ماده‌ای شورای عالی آب که بسیاری آن را تنها برنامه جامع و کارشناسی برای بازگشت حقوق مردم و کشاورزان اصفهان از زاینده‌رود می‌دانند، حاوی نکاتی است که در صورت اجرا شدن می‌تواند مشکلات آبی فلات مرکزی و استان‌های وابسته به زاینده‌رود را در مدت پنج سال حل کند، اما علی‌رغم اینکه این مصوبه در بالاترین سطح کشور در زمینه آب به تصویب رسیده ولی اجرا نمی‌شود و این باعث شده که روز به روز بر مشکلات آبی این حوزه افزوده شود.
از آنجایی که یک‌سوم بودجه اختصاص یافته به استان اصفهان در سفر رئیس‌جمهور مربوط به زاینده‌رود و مشکلات آن است، می‌توان گفت که اجرای مصوبات این سفر گامی موثر در راستای نجات زاینده‌رود است. اما در این باره انتقادهایی نیز از سوی نمایندگان اصفهان در مجلس به سفر رئیس جمهور وارد شده است.
به عنوان مثال، طغیانی معتقد است که فرستادن وزیر نیرو که متولی رسیدگی به مسئله آب است، به شهرستان چادگان که غنی‌ترین منبع آبی استان بوده و سد زاینده‌رود را دارد اشتباه بوده است در حالی که نمایندگان رئیس جمهور در شرق و غرب استان آشنایی کمی با این معضل داشتند. وی همچنین با انتقاد از دیدگاه معاون رئیس‌جمهور مبنی بر کاهش مصرف آب در استان برای حل این مشکل، آن را پاک کردن صورت مسئله خواند و خواستار تذکر رئیس جمهور به معاون خود شد.
از طرفی شفافیت برداشت‌های آب از سرآب تا پایاب یکی از دستاوردهای سفر رئیس جمهور به استان اصفهان است که موجب متوقف شدن هرگونه برداشت غیرمجاز و هدر رفت آب می‌شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری در ارتباط با وضعیت مطالبات مردمی سفر رئیس جمهور اظهار داشت: مطالبات مردمی در سفر ریاست جمهوری احیای رودخانه زاینده‌رود بوده و این موضوع در صدر درخواست‌های مسئولان و مدیران استانی نیز قرار داشته است؛ بر همین اساس برنامه اقدامی آماده شده و به تهران اعلام شده است.
مهران زینلیان افزود: کارگروه‌های متعدد در ارتباط با این موضوع از جمله مسئله فرونشست تشکیل شده و موارد در حال پیگیری برای انجام است.
وی ادامه داد: قول‌های بسیار خوبی از تهران گرفتیم و امیدواریم که برنامه‌ها و هدف اصلی ما که احیای زاینده‌رود است محقق شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان با اشاره به بازه زمانی تحقق مصوبات سفر رئیس جمهور در ارتباط با زاینده‌رود عنوان کرد: همان طور که زاینده‌رود طی سال‌ها به این شرایط دچار شده، احیای آن نیز یک برنامه دراز مدت است و ما امیدواریم که در برنامه‌ای سه تا چهار ساله بتوان این موضوع را به نتیجه رساند.
وی تصریح کرد: آب شرب، فرونشست و آب مورد نیاز کشاورزان همه یک موضوع بوده و آن احیای زاینده‌رود است؛ مسئله فرونشست زمانی برطرف می‌شود که آبخوان تغذیه شده و آب به سفره‌های زیرزمینی برگردد.
زینلیان با بیان اینکه خط قرمز ما آب شرب مردم است، گفت: الان آخرین مرحله بازگشایی رودخانه برای کشاورزان غرب اصفهان است و تا چند روز آینده ادامه دارد اما زمان بازگشایی بعدی بر اساس بارش‌ها تصمیم‌گیری خواهد شد.
به طور کلی می‌توان بیان داشت که مصوبات سفر رئیس جمهور به استان اصفهان دربردارنده حداقل‌های لازم برای کمک به وضعیت آب استان است و بهبود شرایط مستلزم اجرای صحیح این مصوبات است. همواره رعایت قوانین در حوزه زاینده‌رود مورد تاکید بوده و این تنها راه برای نجات بستری است که روزی به عنوان پرآب‌ترین رودخانه فصلی کشور از آن یاد می‌شده است.
انتهای پیام/174/ح