مساجد امام و جامع بروجرد بی‌نظیرترین میراث معنوی لرستان/ گردشگری مذهبی فرصتی برای توسعه صنعت توریسم + تصاویر
مساجد امام و جامع بروجرد از ارزشمندترین میراث‌های معنوی لرستان است که توجه به آن‌ها می‌تواند رونق گردشگری مذهبی را در پی داشته باشد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، میراث‌های فرهنگی معنوی که با نام میراث‌های ناملموس نیز شناخته میشود نمایانگر فرهنگ و اندیشه مردمان هر دیار و نمایانگر تمام آثار ارزشمندی است که گذشتگان برای ما به یادگار گذاشته‌اند.
میراث‌های معنوی ارزشمندی در لرستان وجود دارد که می‌تواند ظرفیت‌های بی‌نظیری برای جذب گردشگران معنوی سراسر کشور و حتی خارج از کشور باشد. از میراث‌های معنوی لرستان آن‌گونه که باید و شاید بهره‌گیری مناسبی در راستای جذب گردشگران و ارزآوری برای این استان نشده است و بسیاری از آن‌ها برای گردشگران و علاقه‌مندان میراث‌های معنوی ناشناخته‌اند.
مساجد از جمله میراث‌های معنوی ارزشمند لرستان است که عمر برخی از آن‌ها حتی به 1000 سال نیز می‌رسد. مساجد تاریخی امام خمینی(ره) و جامع شهرستان بروجرد از جمله مساجد تاریخی لرستان است که مهم‌ترین میراث‌های معنوی و گنجینه‌هایی ارزشمند از تلفیق هنر و مذهب محسوب می‌شوند که قدمتی چندصدساله دارند.
مسجد امام بزرگ‌ترین مسجد تاریخی غرب کشور
مسجد سلطانی یا مسجد شاه سابق که به‌نام مسجد امام خمینی (ره) شناخته میشود یکی از بناهای تاریخی و دیدنی بروجرد است که در مرکز شهر در میانه راسته‌بازار یا همان بازار قدیمی این شهرستان قرار دارد.
مسجد امام یکی از بزرگ‌ترین مساجد تاریخی کشور است به‌گونه‌ای که بر اساس اسناد تاریخی این مسجد در زمان فتحعلی شاه قاجار بر روی ویرانه‌های یک مسجد قدیمی دیگر ساخته شده‌است.
مسجد امام خمینی (ره) هم‌زمان با دو نمونه نسبتاً مشابه در شهرهای قزوین و تهران ساخته شد که این مساجد در دوره پهلوی با نام مسجد شاه شناخته شدند و پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی به نام مسجد امام خمینی (ره) تغییر نام یافتند.
کار ساخت این مسجد در زمان فتحعلی‌شاه قاجار در سال 1209 قمری به پایان رسید و به‌همین دلیل نام سلطانی بر آن نهاده شد. معماری مسجد امام خمینی(ره) بروجرد برگرفته از معماری مسجد شاه تهران بوده که به‌لحاظ فرم معماری از نوع مساجد چهار ایوانی محسوب شده‌است.
نمای کلی مسجد امام خمینی(ره) همانند مسجد امام خمینی (ره) تهران و مسجدالنبی (ص) قزوین بوده، اما به‌لحاظ مساحت از این مساجد بزرگ‌تر و قدیمی‌تر است.
مسجد امام خمینی (ره) بروجرد با وسعتی بیش از هفت هزار مترمربع بزرگ‌ترین مسجد تاریخی غرب کشور محسوب میشود که در گویش محلی به مسجد(جمه) یعنی محل برگزاری نمازجمعه معروف است.
مسجد جامع شاهکار تاریخی معماری ایرانی
مسجد جامع بروجرد بین سال‌های 150 تا 226 هجری قمری ساخته‌شده و کتیبههای بسیاری از دوره‌های مختلف، سلجوقی، صفویه و قاجاریه در این مسجد وجود دارد.
منبر چوبی یکی از دیدنی‌های اصلی مسجد جامع است، البته منظور از منبر پله‌های آن نیست بلکه حکاکی روی این منبر است که از آن اثری دیدنی و ماندگار به‌وجود آورده است.
معماری مسجد جامع بروجرد بسیار منحصربه‌فرد و یکی از شاهکارهای تاریخی معماری ایران محسوب میشود. این مسجد هم ویژگی‌های معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایران (ساسانیان) را در خود جای داده است.
گنبدخانه بخش قدیمی‌تر مسجد جامع است که در ضلع جنوبی قرارگرفته‌است و به‌اعتقاد مردم محلی و نیز بر اساس شواهد معماری، پیش از تبدیل این بنا به مسجد، بنای آتشکده‌ای بزرگ بوده و معماری این بخش، مشابه چهارطاق‌های دوران ساسانی است.
ورود آسیب‌های جدی به مسجد جامع در جنگ تحمیلی و زلزله
تزئینات مسجد جامع تزئیناتی بر پایه آجر است و در حد مختصری هم تزئینات کاشی‌کاری و تزئینات گچ‌کاری در آن به چشم می‌خورد. کتیبه‌ای آجری نیز از این دوره باقی‌مانده است.
این کتیبه آجری، به خط کوفی در دیوار جنوبی گنبدخانه و بالای محراب گواه این مطلب است. متن کتیبه چنین است:«بسم الله اللهم اغفر امر هذه القبه الصدر لا جل مجدالدین جمال الاسلام عزالملک ابوالعز محمد بن طاهر بن سعید اطا اله بقائه.»
مسجد جامع بروجرد دارای کتیبههای کوچک دیگری نیز است که به زمان شاه عباس اول صفوی می‌رسد. بنای اولیه این مسجد به‌صورت مجموعه‌ای شامل مسجد، حمام، آب‌انبار، ساختمان غـریب خانه، میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه بعضی از این آثار از بین رفته است. بنای مسجد جامع از نظر شکل از نوع مساجد تک ایوانی بوده کـه دارای دو در ورودی در قسمت‌های شرقی و غربی است.
این بنای تاریخی در طول سالیان با آسیب‌هایی مواجه بوده به‌گونه‌ای که در جنگ ایران و عراق خسارت‌های زیادی به این مسجد وارد شد و در زلزله سال 1385 بروجرد نیز خسارات‌های زیادی را متحمل شد.
مسجد امام قدیمی‌تر از نمونه‌های مشابه کشوری
محمدمهدی گودرزی کارشناس میراث‌فرهنگی بروجرد در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به اینکه مسجد امام خمینی(ره) دارای چهار ایوان بزرگ و اصلی است، اظهار داشت: این مسجد در هنگام ساخت با کاربری دوگانه مسجد و مدرسه ساخته‌شده و به‌عنوان حوزه علمیه نیز مورداستفاده طلاب علوم دینی قرارگرفته است.
وی با بیان اینکه مسجد امام با دارابودن هشت حجره بزرگ، محل تحصیل طلاب علوم دینی بوده و در ادوار مختلف تاریخ به‌عنوان مدرسه علوم دینی کاربرد داشته است، افزود: این مسجد از قدمت تاریخی بالایی برخوردار بوده و از چند نمونه مشابه خود در کشور قدیمی‌تر است.
کارشناس میراث‌فرهنگی بروجرد عنوان کرد: تاریخ اتمام مسجد امام بر اساس کتیبههای تاریخی الواح گچی که بالای ایوان اصلی نصب‌شده به سال 1209 برمی‌گردد، اما بخشی از کاشی‌کاری‌های ایوان‌های اصلی آن در دوران قاجاریه انجام شده‌است.
وی با بیان اینکه مسجد امام بروجرد دارای سه درب در قسمت‌های مختلف است، بیان کرد: این مسجد با توجه به اتصالی که به بازار اصلی دارد و اتصال قسمت ابتدایی بازار به قسمت داخلی محل تردد عابران است و روزانه مردم از این بنا بازدید داشته و در آن رفت‌وآمد دارند.
مسجد امام از حوزه‌های مهم تحصیل طلاب علوم دینی
گودرزی با اشاره به اینکه مسجد سلطانی دارای چهار طاق و ایوان بزرگ در چهارگوشه است، گفت: صحن بزرگ این مسجد با ابعاد 61 در 47 متر بنا شده و حوض بزرگی هم در وسط صحن آن قرار دارد.
کارشناس میراث‌فرهنگی بروجرد با بیان اینکه مسجد امام خمینی (ره) از بخش‌های متعددی تشکیل شده است، تصریح کرد: مهم‌ترین بخش‌های آن شامل گنبدخانه، شبستان جنوب غربی، شبستان جنوب شرقی، شبستان شمال غربی، شبستان شمال شرقی، شبستان زمستانی در زیر شبستان جنوب غربی، حجرههای فوقانی محل اسکان و تحصیل طلاب علوم دینی، برفانداز و شبستان جدید غربی است که با عنوان مصلای بروجرد شناخته میشود.
گودرزی با اشاره به اینکه مسجد امام خمینی (ره) بروجرد مکانی برای تجمع مردم شهر بوده است، اظهار داشت: این مسجد به‌گونه‌ای ساخته‌شده که به کلیه میدان‌های اصلی شهر دسترسی دارد.
وی مسجد سلطانی را از مدارس و حوزه‌های معتبر دینی در سال‌های گذشته دانست و عنوان کرد: این مسجد در زمان حیات آیت‌الله بروجردی مرجع عالی‌قدر جهان تشیع از حوزه‌های مهم تحصیل طلاب علوم دینی محسوب‌شده و از رونق بسیاری برخوردار بوده است.
مسجد جامع بروجرد از نخستین مسجدهای ساخته‌شده در ایران
وی همچنین با اشاره به مسجد جامع بروجرد نیز گفت: این مسجد با گویش بروجردی «مچد جمه» نیز نامیده میشود، این مسجد یکی از نخستین مسجدهای ساخته‌شده در ایران است که تاریخ ساخت آن به قرن دوم و سوم هجری برمی‌گردد.
کارشناس میراث‌فرهنگی بروجرد با بیان اینکه مسجد جامع این شهرستان به‌دلیل قدمت و معماری بی‌نظیر سالانه میزبان مهمانان زیادی از سراسر کشور است، عنوان کرد: این مسجد روی یک آتشکده در محله‌ای قدیمی از بروجرد به نام دودانگه واقع‌شده که دارای معماری منحصربه‌فردی است.
وی بیان کرد: بنای مسجد جامع شامل یک حیاط مرکزی، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان‌های اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی است.
گودرزی با بیان اینکه بنا بر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجار تعمیرات بنیادی در مسجد جامع انجام داده‌اند و بخش‌هایی به آن افزوده‌اند، گفت: کشف چهار سکه نقره با تاریخ‌های 851 و 853 در شبستان غربی این احتمال را که شبستان‌های مذکور در نیمه دوم قرن نهم هجری قمری ساخته‌شده باشد تقویت می‌کند.
لزوم بهره‌گیری از گردشگری مجازی برای رونق گردشگری آثار معنوی
کارشناس میراث‌فرهنگی بروجرد تصریح کرد: فضای خالی زیر گنبدخانه در مسجد جامع را بعدها پر و طاق‌های خشتی این فضا را خراب کرده‌اند که با توجه به کشف سکه‌ای با تاریخ 1124 در این محل، می‌توان این اقدامات را به اوایل قرن دوازدهم هجری قمری نسبت داد.
گودرزی با بیان اینکه تقی‌خان رازانی، حاکم بروجرد در دوره فتحعلی شاه قاجار در سال 1209، ایوان و مناره‌های طرفین آن را احداث و به گنبدخانه ملحق کرد، اظهار داشت: این مسجد در سال 1314 با شماره 228 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌است.
حجت‌الله یارمحمدی رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد نیز با بیان اینکه مساجد امام خمینی(ره) و جامع این شهرستان از مهم‌ترین میراث‌های معنوی لرستان محسوب میشود، اظهار داشت: این مساجد در ایام مختلف سال و به‌ویژه در ایام نوروز که تورهای گردشگری از رونق خوبی برخوردار بوده پذیرای گردشگران و علاقه‌مندان بسیاری از سراسر کشور و حتی گردشگران خارجی است.
وی با اشاره به ایام شیوع کرونا و کاهش آمار بازدید از میراث‌های معنوی شهر بروجرد همچون سایر آثار تاریخی و طبیعی، افزود: کاهش شیوه گردشگری حضوری باعث شد نوع دیگری از گردشگری به‌نام گردشگری مجازی شکل بگیرد.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد با بیان اینکه زیرساخت‌های گردشگری مجازی هنوز به‌خوبی در لرستان فراهم نیست، عنوان کرد: استقبال خوب علاقه‌مندان نشان داد که باید از بستر فضای مجازی برای رونق بازدید از فضاها، اماکن گردشگری، تاریخی و به‌ویژه میراث‌های معنوی بهره برد.
انجام عملیات مرمت مساجد
وی با اشاره به مرمت بناهای تاریخی بروجرد بیان کرد: مساجد امام خمینی(ره) و جامع بروجرد میراث‌هایی مذهبی هستند که طبق تفاهم‌نامه‌ای که با اداره اوقاف و امور خیریه منعقد شده تحت نظارت این نهاد و اداره میراث‌فرهنگی است.
یارمحمدی گفت: عملیات مرمت بناهای تاریخی کاری تخصصی است و نباید آسیب به بافت آن‌ها وارد شود، چنانچه عملیات مرمتی نیاز باشد تحت نظارت کارشناسان میراث‌فرهنگی انجام میشود.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بروجرد تصریح کرد: مرمت بناهای تاریخی کاری مستمر است و براساس اولویت بناهای در معرض خطر، عملیات نجات‌بخشی و استحکام آن‌ها انجام میشود.
یارمحمدی با اشاره به انجام عملیات مرمت و بهسازی غریب‌خانه مسجد جامع بروجرد، اظهار داشت: این عملیات شامل تکمیل نماسازی دیواره‌های بیرونی، حدف الحاقات داخلی، بازسازی سقف آبریزگاه، کف‌سازی حیاط، پی‌گردی و تخلیه مخزن آب موجود در کف محوطه غریب خانه، مرمت و بازسازی سقف، ادامه بندکشی دیوارهای داخلی حیاط مسجد بود که تحت نظارت کارشناسان میراث‌فرهنگی انجام شد.
وی افزود: عملیات بام‌سازی، رفع اشکالات بام‌سازه و کاشی‌کاری‌های مشرف به حیاط مسجد امام یا مسجد سلطانی سال گذشته انجام شد.
مساجد امام و جامع بی‌نظیرترین میراث‌های معنوی لرستان
حجت‌الاسلام محمدجواد عباس‌زاده معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه لرستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در خرم‌آباد اظهار داشت: میراث فرهنگی ناملموس، رفتارها، نمادها و آیین‌هایی است که یک اجتماع آن‌ها را بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسد.
وی افزود: میراث فرهنگی ناملموس از میان نسل‌های مختلف به زمان ما منتقل شده است و باعث تداوم فرهنگ و هویت ما میشود.
معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه لرستان با بیان اینکه میراث‌های معنوی(ناملموس) خاصی مانند آیین‌ها، سنت‌ها و رویدادهای معنوی در این استان وجود دارد، عنوان کرد: آیین‌های خاص مذهبی و فرهنگی و امامزادگان شاخص و بناهای مذهبی همچون مساجد تاریخی در این استان وجود دارد که هنوز آن‌گونه که باید به آن‌ها توجه نشده‌است.
وی با اشاره به اینکه مساجد امام و جامع بروجرد از مساجد تاریخی لرستان محسوب میشود، بیان کرد: قدمت این مساجد مربوط به 1000 سال پیش است و جزو بی‌نظیرترین میراث‌های معنوی این استان محسوب میشود.
عباس‌زاده با بیان اینکه مساجد درآمد آن‌چنانی برای سازمان اوقاف ندارد، گفت: اگر این بناها نیاز به مرمت داشته باشد با توجه به تفاهم‌نامه منعقدشده میان سازمان اوقاف و امور خیریه عملیات مرمت و بازسازی به‌عهده سازمان میراث‌فرهنگی است.
ترویج گردشگری مذهبی نیازمند حمایت مسئولان
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه لرستان با اشاره به طرح گردشگری مذهبی، تصریح کرد: در این طرح پیگیر هستیم که گردشگرانی که به این استان سفر می‌کنند یکی از مقاصد خود را بقاع متبرکه امامزادگان مقدس لرستان، مساجد و سایر اماکن مذهبی که قابلیت گردشگری مذهبی دارد انتخاب کنند که البته برای اجرایی‌کردن آن نیازمند حمایت مسئولان کشوری و استانی هستیم.
عباس‌زاده با اشاره به اجرای طرح کشوری گردشگری مجازی، اظهار داشت: این طرح یکی از بهترین طرح‌های ارائه‌شده است که در آن ضمن تصویربرداری از حرم امامان مطهر، این تصاویر با امکانات و قابلیت‌های مجازی برای علاقه‌مندان به اشتراک گذاشته میشود.
وی افزود: کسانی که شرایط زیارت برای آنان فراهم نیست در طرح گردشگری مجازی از طریق لینک موردنظری وارد شده و می‌توانند حرم امامان مطهر را زیارت کنندکه اقدام خوب و بسیار شایسته‌ای بوده و استقبال خوب مردم را در پی داشته‌است.
معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه لرستان عنوان کرد: بنا داریم طرح گردشگری مجازی را برای امامزادگان شاخص این استان نیز اجرا کنیم.
وی بیان کرد: با گروهی که کار ارزشمند گردشگی مجازی را تهیه کرده و ارائه می‌دهند نیز صحبت‌هایی داشته‌ایم که باید در سطح کشوری موافقت‌های لازم را برای اجرای آن کسب کنیم.
باتوجه به بیانات مقام معظم رهبری و تأکید چندباره ایشان نسبت به معرفی میراث‌های معنوی مناطق مختلف کشور به داخل و خارج ایران برای شناخت هرچه دقیق‌تر و بیشتر گردشگران و علاقه‌مندان از جاذبه‌های ایران زمین، ضروری است که مسئولان لرستان با توجه به ظرفیت‌های بی‌نظیر معنوی که در این استان وجود دارد نسبت به حفظ و احیای این آثار و شناساندن آن‌ها به گردشگران و علاقه‌مندان به میراث‌های معنوی گام‌های اساسی بردارند.
انتهای پیام/