گزارش| فاضلاب روستاها بلای جان دریاچه "زریبار"/ حال نگین آبی کردستان خوب نیست + فیلم
فاضلاب روستاهای اطراف زریبار مریوان در حالی روز به روز بیشتر وارد دریاچه می‌شود که هم‌اکنون این ظرفیت عظیم گردشگری حال و روز خوبی ندارد و مسئولان مربوطه نیز جز وعده و وعید، اقدام عملی منتج به نتیجه برای ساماندهی و حفظ آن انجام نداده‌اند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مریوان، دریاچه آب شیرین زریبار و حیات‌وحش خاص آن در استان کردستان از دریاچه‌های منحصربه‌فرد و مرکز گردشگری ایران و جهان به‌شمار می‌رود و یکی از تالاب‌ها و پناهگاه‌های حیات وحش است که در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسیده است.
زریبار بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین غرب کشور و یکی از اصلی‌ترین مراکز تفریحی و گردشگری استان کردستان به‌شمار می‌رود که میان دره‌ای محصور از کوه‌ها و جنگل‌های بلوط آرام گرفته و هدیه‌بخش زندگی و حیات است. این دریاچه 5.4 کیلومتر طول و حدود 2 کیلومتر عرض دارد و مساحتی حدود 850 تا 900 هکتار را در برگرفته است. عمق متوسط این دریاچه سه متر (دو تا پنج متر) است که از نظر عمق، وسعت و حجم آب از شرایط بسیار مناسبی برای تفریح و ورزش‌های آبی مانند قایقرانی و اسکی روی آب برخوردار است.
این درحالی است که براساس تحقیقات انجام‌شده "زریبار" به‌علت داشتن آب شیرین، شرایط لازم را برای رشد و زندگی انواع ماهیان پدید آورده است. از شگفتی‌های زریبار، جزیره‌های متحرکی است که در آن وجود دارد و با جریان آب و باد از کناره‌های دریاچه جدا می‌شوند و در وسط آن به چشم می‌خورند؛ گاه مساحت این جزیره‌های کوچک در زریوار به 20 مترمربع هم می‌رسد.
البته این ظرفیت در حالی است که هیچ رودخانه‌ای به دریاچه زریبار نمی‌ریزد و حتی زریبار سرچشمه رود مریوان یا تازه‌آباد است که از میان شهر مریوان عبور می‌کند و به رود سیروان می‌پیوندد. آب این دریاچه، از چشمه‌هایی که در کف آن می‌جوشد و بخشی نیز از بارش‌های جوی تأمین می‌شود. در زمستان به‌دلیل سردی هوا، سطح دریاچه یخ می‌زند اما قسمت‌هایی که محل قرار گرفتن چشمه‌های خودجوش است، از یخ‌زدگی در امان می‌مانند که خود به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری برای طبیعت‌گردان و عکاس‌های حرفه‌ای است.
از سوی دیگر حتی اگر از بحث گردشگری و اهمیت طبیعی این دریاچه در تکمیل اکوسیستم منطقه بگذریم موضوع قابلیت برگزاری مسابقات مختلف در قالب رویدادهای گردشگری دور از انتظار نیست و بسیاری از دریاچه‌های مشابه "زریبار" در آن‌سوی مرزهای کشورمان با همین شیوه‌ها سالانه میلیون‌ها دلار درآمد پایدار غیرنفتی را به منطقه هدیه می‌دهند، چون برگزاری مسابقات ماهی‌گیری و قایقرانی و حتی شنا در تقویم سالانه آنها گنجانده شده است و متأسفانه "زریبار" علی‌رغم تمامی این پتانسیل‌ها در آرامش خود رفته رفته زیبایی خود را از دست می‌دهد.
دریاچه زریبار مریوان در حالی به‌عنوان یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی غرب کشور محسوب می‌شود که سال‌هاست (5 سال) به‌دلیل سهل‌انگاری و بی‌تفاوتی مسئولان متولی نسبت به این ظرفیت گردشگری، فاضلاب چندین روستای اطراف وارد این دریاچه می‌شود و رفته رفته شفافیت نگین استان کردستان را کدر می‌کند، واقعیتی تلخ و غم‌انگیز که مسئولان استانی و کلیپی که در این گزارش مشاهده می‌کنید بر آن صحه گذاشته است.
از سال 96 فاضلاب روستاها وارد دریاچه زریبار می‌شود
اقبال حمیدی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در سنندج در پاسخ به این سؤال که "آیا ورود فاضلاب به دریاچه زریبار مریوان صحت دارد؟ چرا این وضعیت را ساماندهی نمی‌کنید؟" توضیح داد: بله متأسفانه، فاضلاب سه روستای "کولان بخش مرکزی، سیف و محمده از توابع بخش خاوومیرآباد" در اطراف ضلع شرقی مریوان به داخل دریاچه می‌ریزد، البته دو روستا به‌صورت غیرمستقیم و یک روستا مستقیم وارد می‌شود و این یک تهدید است.
وی با بیان اینکه ساماندهی این فاضلاب‌ها به‌عهده شرکت آبفای استان کردستان است، افزود: گرچه عملیات لوله‌گذاری و کارهای دیگر انجام شده است اما شبکه فاضلابی که طراحی شده از زیر یک پل وارد دریاچه شده و تا این لحظه منتج به نتیجه و جلوگیری از ورود فاضلاب به دریاچه نشده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کردستان با ذکر اینکه متأسفانه از سال 96 فاضلاب روستاهای اطراف وارد دریاچه زریبار مریوان می‌شود، اذعان کرد: «عیسی کلانتری» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست وقت کشور در سال 97 در سفری که مریوان داشتند از وعده اختصاص 2 میلیارد تومان برای ساماندهی و جلوگیری از فاضلاب این روستاها به داخل دریاچه خبر داد اما عملی نشد.
وی عنوان کرد: حتماً این مورد را بهجد از شرکت آب و فاضلاب استان کردستان پیگیری می‌کنیم و به‌صورت کوتاه‌مدت هم که شده مشکل را برطرف می‌کنیم.
حمیدی با وعده اینکه برنامه‌ریزی و تصمیمات جدی برای ساماندهی و جلوگیری از ورود فاضلاب این روستاها در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: تحقق برنامه‌ها در گروی تخصیص اعتبارات است که در صورت اختصاص در قالب برنامه مطالعات جامع زریبار عملی خواهد شد، کما اینکه تاکنون هنوز اعتباری اختصاص پیدا نکرده است.
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنیم که "آیا به این وعده ساماندهی مشکلات دریاچه زریبار در دوره مدیریتی خود عمل می‌کنید؟" به‌صراحت پاسخ داد: مطمئن باشید چراکه برنامه‌های خاصی در قالب برنامه مطالعات جامع زریبار که سال 96 به‌عنوان یک سند بالادستی به تمام دستگاه‌های استانی ابلاغ شده، تدوین شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کردستان با بیان اینکه برنامه‌های مختلفی همچون توسعه گردشگری، فرهنگی و اقتصادی، اجرای طرح‌های مخلتف تفریحی و... در نظر گرفته شده است، خاطرنشان کرد: همچنان که بحث حفاظت از تنوع زیستی پرندگان و آبزبان وجود دارد، توجه به گردشگری نیز در این محل در دستور کار است تا هم مردم منتفع شوند و هم تنوع زیستی و اکولوژی اکوسیستم در زریبار رعایت شود.
وی در رابطه با فعالیت قایقرانان در دریاچه زریبار گفت: ما هیچ‌گونه ممانعتی دال بر فعالیت قایق پارویی و پدالی نداریم و نه‌تنها مخالف نیستیم بلکه حمایت می‌کنیم و از جاذبه‌های گردشگری است، منتها بر اساس مطالعات جامع زریبار مقرر شده است که اینها در قالب یک اسکله حضور یابند و به فعالیت خود ادامه دهند چراکه در گذشته چند اسکله آلودگی و مشکلاتی ایجاد کرده بودند، البته کنار اینها فعالان بخش پاراگلایدر به‌صورت غیرقانونی قایقی را در دریاچه مستقر کرده بودند که نسبت به جمع‌آوری آن و چند قایق موتوری اقدام کردیم.
حمیدی با ابراز اینکه "سالانه 50 تا 60 هزار پرنده از روی دریاچه زریبار مهاجرت می‌کنند و در تالاب دریاچه که پویا و زنده است، جوجه‌‌آوری دارند، عملاً اجازه فعالیت قایق موتوری به‌دلیل روغن‌ریزی و آلودگی نمی‌دهیم"، اذعان کرد: البته چند قایق چهارزمانه برای طرح‌های تحقیقاتی و نجات غریق در دریاچه مستقر است که در صورت نیاز، همکاران از آن استفاده خواهند کرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کردستان با ذکر اینکه هر گونه فعالیت قایق‌های موتوری داخل این دریاچه غیرقانونی است، یادآور شد: همه اقدامات پیشگیرانه تنها به‌خاطر حفظ سرزندگی تالاب زریبار است و این دریاچه متعلق به تمام مردم کشور و استان کردستان است و باید همه با هم نسبت به حفظ این ظرفیت گرانبها احساس مسئولیت کنیم.
وعده جلوگیری از ورود فاضلاب به داخل دریاچه زریبار تا پایان امسال
محمد فرهاد، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کردستان نیز در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنیم که "چه‌اقداماتی برای جلوگیری از ورود فاضلاب روستاهای اطراف به دریاچه زریبار مریوان انجام داده‌اید؟" توضیح داد: شبکه و خط انتقال دو روستای "محمده" ضلع شرقی اطراف این دریاچه انجام شده، پمپاژ جداگانه دارد و به داخل رودخانه فصلی سرریز می‌کند و به‌خاطر فاصله زیاد، فاضلاب آن وارد دریاچه نمی‌شود.
وی اضافه کرد: روستای سیف نیز چندین کیلومتر با زریبار فاصله دارد و فاضلاب آن مستقیم وارد دریاچه نمی‌شود، شبکه این روستا نیز انجام شده است و کارها به‌دلیل معارض و نبود اعتبار متوقف مانده است که در صورت رفع مشکلات به ایستگاه پمپاژ محمده هدایت خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کردستان با اذعان به اینکه فاضلاب روستای کولان به‌دلیل نزدیکی وارد دریاچه می‌شود، تصریح کرد: شبکه و خط انتقال فاضلاب روستای کولان نیز انجام شده است و در مراحل نهایی و اتصالات که با تأمین اعتبار تا پایان امسال، پمپاژ و محوطه‌سازی انجام و فاضلاب این روستا به داخل تصفیه‌خانه هدایت خواهد شد.
وی علت تأخیر در انجام پروژه جلوگیری از فاضلاب این روستاها به داخل دریاچه را ناشی از کمبود اعتبارات دانست و گفت: اعتبارات این کار از محل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تأمین می‌شود کما اینکه تاکنون هرچقدر ـ حدود 5 میلیارد تومان ـ تخصیص داده‌اند، در محل هزینه شده است.
فرهاد در حالی آخرین وضعیت این پروژه را در تماس تلفنی با مدیر پروژه‌های فاضلاب داخل شبکه در سطح استان روی بلندگو گذاشت، که هدف از این کار را اطلاع‌رسانی شفاف و بدون دخل و تصرف عنوان کرد و ابراز داشت: بهجد پیگیر ساماندهی این وضعیت هستیم و با خرید تجهیزات لازم، فاضلاب روستاهای اطراف زریبار را مدیریت خواهیم کرد.
به گزارش تسنیم؛ فاصلاب سه روستای اطراف زریبار در حالی همچنان به داخل دریاچه وارد می‌شود که جدا از این وضعیت تأسف‌بار، در سایه بی‌نظارتی مسئولان مربوطه استانی و شهرستانی نیز شاهد حفر چاه‌های غیرمجاز، ورود بقایای کود و سموم شیمیایی مصرف‌شده در مزارع اطراف، آبیاری فضای سبز شهری توسط شهرداری از این آب دریاچه و رشد نیزارها هستیم که در صورت تداوم این روند باید به‌زودی شاهد یک واقعیت تلخ و آن هم نابودی این دریاچه باشیم.
علت نام‌گذاری دریاچه زریبار
زریبار یا زریوار واژه‌های کُردی هستند که متشکل از دو واژه «زری» یا «زریا» به‌معنی دریا و پسوند تشبیه «وار» یا «بار» است که در مجموع معنای دریاچه می‌دهد. در روایتی دیگر نام اصلی این دریاچه را «زیراوبار» به‌معنای آب کف کنار می‌دانند و دلیل این نام‌گذاری را چشمه‌هایی می‌دانند که آب آن را از کف دریاچه تأمین می‌کند؛ زریبار و زریوار نیز تغییریافته زیراوبار است.
علت شکل‌گیری دریاچه
دریاچه زریوار کردستان در یک فرونشست محلی به‌نسبت باریک در پهنه کمربند سنندج سیرجان تشکیل شده است که دو سوی غرب و شرق آن به گسل طولی شمال غربی ـ جنوب شرقی محدود می‌شود. احتمال می‌رود که این دو گسل در تشکیل این دریاچه نقش داشته باشند. مطالعات گرده‌شناسی نیز نشان داده است که دریاچه مریوان در شرایط آب‌وهوایی سرد در 20 هزار سال پیش از میلاد مسیح شکل گرفته است.
زریوار، دریاچه‌ای افسانه‌ای و اسرارآمیز است که افسانه‌ها و روایت‌های مختلفی در موردش نقل می‌شود؛ نخستین روایت مربوط به قصه درویش و حاکم ظالم است؛ مردمان محلی این منطقه معتقدند که در محل کنونی دریاچه زریوار، شهری بود که حاکم ستمگری به‌نام فیله‌قوس داشت. یک روز درویشی به‌همراه همسرش سوار بر الاغ از نزدیکی شهر عبور می‌کرد که مأموران حاکم او را دستگیر کردند و به شهر آوردند، اهالی شهر و مأموران، درویش و همسرش را بسیار آزار می‌دادند و مجبور به انجام کارهای سخت و طاقت‌فرسا می‌کردند تا جایی که دُم الاغی که تنها سرمایه درویش بود از جا کنده می‌شود و زن باردارش فرزند خود را از دست می‌دهد. درویش، خسته از ظلم اهالی و مأموران، نزد حاکم می‌رود و خواستار عدالت می‌شود؛ اما حاکم او را مورد تمسخر قرار می‌دهد و بیرون می‌اندازد.
درویش آزرده‌خاطر و دل‌شکسته بالای کوهی در شرق شهر می‌رود و به راز و نیاز با خالق می‌پردازد. او حاکم و مأموران و اهالی را نفرین می‌کند و می‌گوید؛ "سرم را از سجده برنمی‌دارم تا شهر را با آب یکسان نکنی و این قوم ظالم را نابود نکنی."، چنین می‌شود که دریاچه پدید می‌آید و شهر، اهالی و حاکم ستمگرش ناپدید می‌شوند. اکنون هم قبر درویش هنوز پای کوه در حال تماشای این دریاچه است، بر اساس همین افسانه، زریوار دریاچه‌ای شناخته می‌شود که دادخواهی کرد و به آن دریاچه دادخواه لقب داده‌اند.
روایتی دیگر نیز مربوط به گنج پنهان زیر دریاچه زریبار است که دریاچه از آن محافظت می‌کند و تاکنون نیز کسی آن را پیدا نکرده است، بنابراین احتمالاً وجه تسمیه زریبار و استفاده از واژ زر در نام این دریاچه، اشاره به این گنج مدفون‌شده دارد.
در ادامه ویدئویی از ورود فاضلاب به دریاچه زریبار مریوان را مشاهده می‌کنید:
انتهای پیام/481/ی+