«فیلم کوتاه» چگونه صاحب جشنواره مستقل شد؟
بهمن آقایی از دبیران سابق جشنواره فیلم کوتاه تهران، در آستانه برگزاری دوره سی‌ونهم، درباره سابقه همراهی خود با این رویداد گفت: در سال ۶۴ بود که با همراهی فرزاد هاشمی، جعفر صانعی مقدم و آقای ارجمند، سیر جدید فعالیت‌های انجمن را پایه‌گذاری کردیم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تأسیس انجمن به قبل از انقلاب بازمی‌گردد اما تا سال‌ها بعد از انقلاب فعالیت چندانی نداشت. بعد از سال 64 بود که شرایط جدید در راستای توسعه دفاتر در استان‌ها و پایه‌گذاری برنامه‌های آموزشی و تولید در حین آموزش، به‌وجود آمد.
وی افزود: تا آن زمان جشنواره فیلم کوتاه، همزمان با دهه فجر و در قالب جشنواره فیلم فجر برگزار می‌شد و عملاً هویت مستقلی نداشت. با توجه به تجربه کاری‌ای که در صداوسیما برای برگزاری جشنواره‌ها داشتیم، با معاون وقت سینمایی یعنی آقای انوار صحبت کردیم و اعلام شد که ما می‌خواهیم به‌صورت مستقل جشنواره‌ای را تحت عنوان «سینمای جوان» برگزار کنیم. از همین مقطع بود که جشنواره سینمای جوان در آستانه برگزاری پنجمین دوره، از فجر مستقل شد. من هم اولین دبیر این رویداد بودم.
اوایل فیلمهای زیادی می‌رسید
آقایی ادامه داد: در آن زمان خیلی تجربه برگزاری جشنواره از انتشار فراخوان گرفته تا تنظیم آیین‌نامه‌ها و موارد دیگر وجود نداشت. در عین حال انباشت عظیمی از فیلمهای سوپر هشت هم وجود داشت. در بازه سه تا چهار ماه، ما کارهای مرتبط با برنامه‌ریزی را انجام دادیم و در آذرماه بود که ما فراخوان این رویداد را منتشر کردیم. براساس این فراخوان از دفاتر انجمن و به صورت آزاد پذیرای آثار بودیم و حتی فیلمهای مستند را هم قبول می‌کردیم. در آن مقطع تمام فیلم‌هایی که سازندگان‌شان فکر می‌کردند می‌تواند به‌عنوان فیلم کوتاه قلمداد شود، برای ما ارسال شد. وقتی فیلم‌ها توسط هیأت انتخاب بازبینی شد، در فروردین‌ماه 1365 این دوره از جشنواره برگزار شد.
وی افزود: آن زمان جشنواره را تحت عنوان «سینمای جوان» برگزار کردیم که هم بخش فیلم داشت و هم بخش عکاسی. به همین دلیل حجم کار اجرایی این جشنواره بسیار زیاد بود. مکان برگزاری جشنواره هم موزه هنرهای معاصر بود. یکی به دلیل استفاده از گالری‌های موزه برای بخش عکاسی بود و یکی هم وجود سالنی که هنرجویان و علاقه‌مندان بتوانند به تماشای آثار بنشینند. آن زمان تمام افرادی که از شهرستان برای حضور در جشنواره آمده بودند، به عنوان مهمان، در هتلی در تهران اسکان داده شدند و پذیرایی از ایشان هم برعهده جشنواره بود. این اولین دوره برگزاری مستقل این جشنواره بود که بسیار هم خوب برگزار شد.
آقایی در ادامه گفت: یادآوری این نکته هم بد نیست که یک سال قبل از استقلال کامل این جشنواره، بخش فیلم کوتاه جشنواره فیلم فجر به‌صورت جداگانه در شیراز برگزار شده بود و تنها تغییر آن، مکان برگزاری بود، وگرنه همزمان با همان جشنواره فجر برگزار شد. از دوره پنجم اما جشنواره «سینمای جوان» هم زمانش مستقل شد و هم عنوان مشخصی برای خود پیدا کرد.
خبری از فردمحوری نبود
وی افزود: بلافاصله بعد از برگزاری جشنواره جمع‌بندی‌ای درباره آن با دوستان داشتیم. درست است که بنده دبیر جشنواره بودم اما واقعیت این است که کار به‌صورت جمعی پیش رفت. همه دوستان در آن دوره همکاری داشتند. من آن زمان به دوستان اعلام کردم وقتی این رویداد در حال برگزاری است، حیف است که تعداد محدودی از افراد امکان تماشای آثار را داشته باشند. به همین دلیل پیشنهاد برگزاری جشنواره‌های استانی را مطرح کردیم و بلافاصله هم ساختار آن مکتوب شد تا آیین‌نامه‌های آن هم آماده شود. این رویدادها هم در بخش فیلم و عکس برگزار می‌شد. طبق تقویم زمانی، هر دو هفته یک بار این رویدادها به‌صورت چرخشی برگزار می‌شد. به این ترتیب هر دو هفته یک بار یک جشنواره استانی برای فیلمهای کوتاه در کشور داشتیم. بعدها که من دیگر همکاری‌ای با انجمن نداشتم، این رویدادها تبدیل به جشنواره‌های منطقه‌ای شدند.
آقایی درباره همکاری مجدد خود در مقطعی دیگر با جشنواره فیلم کوتاه گفت: حوالی سال 1370 بود که مجدد تصمیم به همکاری مجدد با انجمن گرفتیم و احساس کردیم حیف است فیلمهای کوتاهی که در تهران و یا سطح استان‌ها تولید می‌شوند، حضور بین‌المللی نداشته باشند. اینگونه بود که بخش بین‌الملل انجمن سینمای جوانان را پایه‌گذاری کردیم. فعالیت این بخش با ارسال فیلم‌هایی به اسپانیا و جمهوری چک فعالیت این بخش آغاز شد که اتفاقاً فیلمهای خوبی هم ارسال کردیم. فیلمهای آن دوره هم در جشنواره «سینمای جوان» درخشیدند و هم در جشنواره‌های بین‌المللی.
وی با اشاره به نکات دیگری درباره سیر تاریخی فعالیت جشنواره فیلم کوتاه تهران گفت: در دوره‌ای که جشنواره را به‌صورت بین‌المللی برگزار کردیم، اعضای اتحادیه یونیکا، رأی به عضویت انجمن سینمای جوان در این اتحادیه دادند. این اتحادیه، اتحادیه بین‌المللی فیلمسازان آماتور بود که عضویت در آن مزایای بسیاری برای ما داشت. این اتحادیه آرشیو مناسبی هم داشت که از طریق آن 150 تا 200 فیلم را آوردیم و در شهرستان‌ها به اکران درآوردیم. این اتحادیه در همه رویدادهای فیلم کوتاه، هیئت داورانی هم اعزام می‌کرد تا آثار را بررسی و مدالی را به فیلم برگزیده خود اهدا کنند. این اتفاق هم در چند نوبت در جشنواره فیلم کوتاه تهران رخ داد. فیلمهای برگزیده جشنواره فیلم کوتاه تهران هم این امکان را داشتند که در رویدادهای عضو یونیکا حضور داشته باشند.
آقایی درباره ارزیابی خود از وضعیت امروز سینمای کوتاه هم گفت: پیش‌تر این نکته را مطرح کرده بودم که حیف است فیلمهای کوتاه تنها در قالب یک جشنواره دیده شوند. فکر می‌کنم سال 65 یا 66 بود که یک برنامه تلویزیونی را تحت عنوان «سینمای جوان» در شبکه دو تلویزیون راه‌اندازی کردیم که خودم هم تهیه‌کننده‌اش بودم. فیلمهای انجمن در آن برنامه نمایش داده می‌شد و در قالب گفتگو با فیلمسازان‌شان، نقد و بررسی می‌شد. در دوره‌های بعد از من هم برخی دوستان تهیه‌کننده آن بودند اما بعدها با نظر مدیران شبکه، ادامه پیدا نکرد.
وی با اشاره به اینکه عرضه و تولید فیلمهای کوتاه همچنان جنبه اقتصادی ندارند، توضیح داد: جنبه اقتصادی به این معناست که یک فیلم کوتاه هم بتواند به‌خوبی عرضه شود هم به‌عنوان یک محصول در گردونه تولید محتوای تلویزیون و یا پلتفرم‌ها سهمی برای خود داشته باشد. سال 96 این ایده را مطرح کردیم که بتوانیم فیلمهای کوتاه انجمن را عرضه کنیم. فیلم کوتاه خیلی در پلتفرم‌ها جایگاهی نداشتند. در همین راستا پلتفرم «هاشور» را انتخاب کردیم و با عقد قرداد با انجمن، صفحه‌ای مختص به فیلم کوتاه را در این پلتفرم راه‌اندازی کردیم تا آثار هم به صورت VOD و هم در قالب اکران آنلاین در این پلتفرم عرضه شود. به‌صورت موازی در گروه «هنروتجربه» هم فیلم‌ها را به‌صورت پکیج به اکران درمی‌آوردیم. اکران آنلاین فیلمهای کوتاه همچنان هم ادامه دارد. در این قالب، تولید فیلم کوتاه توانست جنبه اقتصادی هم پیدا کند.
صدا و سیما و آثار انتخابی
آقایی در ادامه گفت: در همان مقطع با عقد قرارداد با صداوسیما چند فیلم کوتاه هم به سازمان فروختیم که البته بعد از آن با فراگیری کرونا، خیلی از مناسبت‌ها تغییر پیدا کرد. تلویزیون ساختاری دارد که همه شبکه‌ها از یک مرکز واحد تأمین برنامه استفاده می‌کنند. این مرکز آثار را به شبکه‌های مختلف ارائه می‌کند و آن‌ها از میان آثار ارسالی ما دست به انتخاب می‌زنند. یکی از جاهایی که همواره باید محل عرضه فیلم کوتاه باشد، تلویزیون است. از همان دهه 60 با برنامه‌ای که تولید کردیم، به دنبال رونق فیلم کوتاه از طریق عرضه از تلویزیون بودیم تا کم‌کم بتواند حالت تجاری هم پیدا کند. اما واقعیت این است که صداوسیما اقبال چندانی به خرید فیلمهای کوتاه ندارد. این رویکرد هم اشتباه است چرا که در همه جای دنیا یکی از مشتری‌های اصلی فیلمهای کوتاه، شبکه‌های تلویزیونی هستند.
سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران از 27 مهر تا 2 آبان 1401 به دبیری مهدی آذرپندار برگزار می‌شود.
انتهای پیام/