صفر تا صد چرایی عدم توسعه "بوم‌گردی" در ایران
یکی از موانع مهم در مسیر توسعه بوم‌گردی در کشورمان، فرآیند پیچیده دریافت مجوزهای لازم برای فعالیت این اقامتگاه‌هاست؛ مافیای هتل‌سازی در برخی از مناطق مانع از ساخت بوم‌گردی‌ها می‌شود! در این مطلب، موانع عدم توسعه "بوم‌گردی‌ها" تشریح شده است.
رحیم یعقوب‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در تشریح مهمترین علل و موانع توسعه "بوم‌گردی" در کشورمان اظهار کرد: توسعه بوم‌گردی‌ها از حیث فرهنگی و اقتصادی، منافع متعددی را نصیب جوامع محلی می‌کنند.
وی با بیان اینکه بوم‌گردی طی سالیان اخیر در کشورهای مختلف از جمله کشورهای پیشرو در امر گردشگری توسعه فراوانی یافته است، تصریح کرد: این نوع خاص از گردشگری با سایر شقوق گردشگری از جمله گردشگری روستایی، طبیعی و فرهنگی دارای هم‌پوشانی است.
رئیس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران، یکی از مفاهیم مستتر در این نوع از گردشگری را گردشگری مسئولانه دانست و بیان کرد: در کشورهای ما هم سالهاست به این نوع گردشگری توجه شده و خانه‌های بوم‌گردی زیادی برای ارائه خدمات به مسافران ساخته شده است.
یعقوب‌زاده از جمله محاسن این گردشگری را از بعد فرهنگی و اجتماعی ایجاد امکان آشنایی مردم با آداب و رسوم، فرهنگ، صنایع دستی، غذاهای محلی، پوشاک، لهجه و گویش، معماری و جاذبه‌هایی طبیعی اطراف شهرها عنوان کرد و خاطرنشان کرد: بر همین اساس و علاوه بر مزایای فرهنگی از نظر بعد اقتصادی نیز بوم‌گردی می‌تواند باعث تأمین منافع جوامع محلی به شکلی گسترده شود و همواره عاملی مؤثر در اشتغال‌آفرینی و رونق کسب‌وکارها محسوب شود.
این کارشناس اقتصادی گردشگری با اشاره به تأسیس و احداث صدها اقامتگاه بوم‌گردی در طی سالیان اخیر اظهار کرد: تعداد زیادی از این بوم‌گردی‌ها با حمایت دستگاه‌های اجرایی و متولیان مربوطه و مثلاً از طریق اعطای تسهیلات ایجاد شده و بخشی نیز بر اساس سرمایه‌گذاری مستقیم اشخاص حقوقی و حقیقی احداث شده است.
وی با بیان اینکه با توجه به منافع بی‌شمار اقتصادی و فرهنگی بوم‌گردی‌ها همواره از بدو تأسیس این نوع اقامتگاه‌ها در ایران این رویکرد در سطح کلان وجود داشته که برای احداث بوم‌گردی‌ها اقدامات حمایتی از جمله تخصیص وام‌های کم‌بهره انجام پذیرد، گفت: متاسفانه این اقدامات هرچه که به زمان حال نزدیک شدیم، کم رنگ‌تر شده است.
کمرنگ شدن تسهیلات دولتی برای احداث خانه‌های بوم‌گردی
مطابق گفته رئیس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران، در گذشته شاهد اعطای وام‌های بودیم که بعضاً تا 70 درصد هزینه‌های احداث یک واحد بوم‌گردی را پوشش می‌داد اما امروز این موضوع به هیچ عنوان وجود ندارد؛ فارغ از این موضوع، فرآیند اعطای مجوز و آغاز به کار بوم‌گردی‌ها نیز به شدت بروکراتیک و به تعبیر دقیق‌تر، مافیایی شده است و همین امر باعث دلسردی و دلزدگی افرادی است که قصد تأسیس یا سرمایه‌گذاری در این بخش را دارند.
یعقوب‌زاده یکی از موانع مهم در مسیر توسعه بوم‌گردی‌ها را فرآیند پیچیده و بروکراتیک نحوه دریافت مجوزهای لازم برای فعالیت این اقامتگاه‌ها در برخی از مناطق دانست و افزود: به تعبیری مافیای هتل‌سازی در برخی از نقاط کشور مانع از ساخت و ایجاد هرگونه تحرکی در راستای ایجاد و تأسیس اقامتگاه‌های بوم‌گردی به جهت ترس از دست رفتن بازار مشتریان خود و امکان اقبال آنان از خانه‌های بوم‌گردی می‌شوند.
این کارشناس اقتصادی گردشگری متذکر شد: رشد قارچ‌گونه بوم‌گردی‌ها در برخی از نقاط کشور ناشی از ضعف نظارتی و عملکردی وزارت میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی این موضوع در پرتو نبود برنامه‌ریزی صحیح کارشناسانه و آمایش سرزمینی درست است.
رشد قارچ‌گونه بوم‌گردی‌ها، چالشی اساسی در درآمدزایی این اقامتگاه‌ها
وی ایجاد و احداث بوم‌گردی‌ها در یک منطقه به شکلی فراتر از حد نیاز را یکی از عوامل شکست کار و ایجاد بی‌رونقی در کسب‌وکار بوم‌گردی‌ها دانست و تأکید کرد: این امر علاوه بر ایجاد رقابت در بوم‌گردی‌ها بعضاً کسب و کار هتل‌ها را نیز محدود کرده و همین امر باعث ایجاد واکنش از سوی هتل‌ها و ایجاد موانعی بر سر راه توسعه بوم‌گردی‌ها شده است.
رئیس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران، تعدد بوم‌گردی‌ها در برخی نقاط خصوصاً مناطق کویری و شمالی کشور را یکی از عوامل مؤثر در افزایش هزینه‌ها و کاهش درآمد این نوع اقامتگاه‌ها دانست و یادآور شد: به همین دلیل تعدادی از مالکان بوم‌گردی‌ها ناگزیر به واگذاری و فروش واحدهای خود شده‌اند که همین امر موجب ایجاد تبعات منفی در نوع و شکل خدمات بوم‌گردی‌ها شده است.
یعقوب‌زاده ادامه داد: تأسیس بوم‌گردی‌ها تابع شرایط، ضوابط خاص و سازوکارهای ویژه‌ای است؛ برای نمونه نوع معماری یک بوم‌گردی باید متناسب با معماری سنتی آن منطقه باشد و علاوه بر اینکه غذاهای محلی آن منطقه در بوم‌گردی سرو شود، کارکنان نیز حتی‌الامکان از پوشاک محلی و سنتی استفاده کنند.
"بوم‌گردی‌ها" رنگ‌‌وبویی از مفاهیم زندگی روستایی ندارند!
این کارشناس اقتصادی گردشگری توضیح داد: علت اصلی این موضوع نیز آن است که همه شرایط برای گردشگر به شکلی فراهم شود که تداعی‌کننده نوعی از زندگی محلی و روستایی باشد اما این امر در طول سالیان گذشته، رفته‌رفته به عنوان یکی از محوری‌ترین اصول احداث بوم‌گردی‌ها مورد غفلت و بی‌توجهی قرار گرفت و واگذاری و انتقال بوم‌گردی به افراد غیرمتخصص و ناآشنا نیز مزید بر علت شده و بر این موضوع دامن زد؛ به‌گونه‌ای که باید بگوییم امروزه بسیاری از بوم‌گردی‌ها از روح و اصالت اولیه خود که انطباق با فرهنگ جوامع محلی مربوطه هستند، فاصله گرفته‌اند.
وی گفت: این موضوع قبلاً در صنایع دستی نیز اتفاق افتاده است؛ به این شکل که هنرمند برای کاهش هزینه‌ها و افزایش تعداد فروش و درآمد بعضاً از اصول سنتی طراحی یک محصول صنایع دستی، عدول کرده و صرفاً اثری که در شکل مشابه صنایع دستی است را ارائه می‌دهد که بی‌شک این امر در درازمدت باعث عدم رشد و توسعه می‌شود.
رئیس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران افزود: در خصوص بوم‌گردی‌ها نیز به نوعی شاهد اقدام مشابه از سوی مالکان با هدف کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمدها هستیم که قاعدتاً نتیجه‌ای جز عدم رونق این اقامتگاه‌ها در دراز مدت به علت فاصله گرفتن از اصول اساسی و اولیه نخواهد داشت؛ چراکه دیگر یک واحد بوم‌گردی، آئینه تمام‌نمای فرهنگ و سنت یک جامعه محلی در تمامی عرصه‌ها اعم از غذا، پوشاک، معماری و.. نیست.
یعقوب‌زاده با بیان اینکه امروز با توسعه برخی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی شاهد فاصله گرفتن این واحدها از اصالت و روح اولیه به دلیل تجمل‌گرایی هستیم، بیان کرد: تجمل‌گرایی هیچ جایی در یک واحد بوم‌گردی ندارد، اما امروز شاهدیم در برخی از بازسازی‌ها و توسعه بوم‌گردی‌ها به این سمت حرکت می‌شود.
این کارشناس اقتصادی گردشگری در ادامه به تشریح بیشتر موضوع با ذکر مثال پرداخت و تصریح کرد: در شهر آنتالیا واقع در ترکیه بیش از 150 روستا وجود دارد که تمامی روستا را به شکل اقامتگاه‌های بوم‌گردی در انطباقی کامل با شکل و سیاق معماری و پوشاک محلی آن منطقه تجهیز و طراحی کرده‌اند، به گونه‌ای که گویی روستا دقیقاً همان روستای 80 سال گذشته است! در این روستاها، مردم همان پوشاک محلی قدیمی را بر تن کرده و به صورت قدیمی در کمال صمیمت رفتار می‌کنند، غذاهای قابل ارائه، همان غذاهای محلی است و مردم به گویش قدیمی همان روستا تکلم می‌کنند.
بسیاری از متقاضیان بوم‌گردی از سرناچاری از این اقامتگاه استفاده می‌کنند
رئیس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران با تأکید بر اینکه در حالی که در کشورهای دیگر تا این اندازه به مسئله گردشگری روستایی و بوم‌گردی‌ها توجه می‌شود اما در کشور ما به هیچ عنوان چنین نگاهی وجود ندارد، اظهار کرد: عدم وجود نظارت صحیح و کارآمد و مدیریت مناسب باعث می‌شود تا رفته‌رفته بوم‌گردی‌ها از اصالت و هویت اولیه و مبنایی خود فاصله بگیرند.
یعقوب‌زاده تأکید کرد: اگر همین رویه ادامه پیدا کند قاعدتاً شاهد کاهش اقبال هرچه بیشتر مردم و گردشگران به بوم‌گردی‌ها خواهیم بود و اگر کسی هم گزینه بوم‌گردی را برای اقامت خود در سفر انتخاب می‌کند یقیناً از سر ناچاری و کم بودن هزینه اقامت در آن نسبت به برخی اقامتگاه‌ها است.
این کارشناس اقتصادی گردشگری یادآور شد: در این میان اما در پرتو نظارت ضعیف و ناکارآمد از سوی نهادهای متولی در طول ادوار گذشته شاهد وجود نرخ‌های متعدد، نامتعارف و بعضاً گران و ناهمگون با سطح خدمات بوم‌گردی‌ها بوده‌ایم؛ یکی از نقاط ضعف موجود فعلی این است که فرضاً وزارت میراث فرهنگی اقدام به طراحی و ابلاغ چندین نوع نرخ می‌کند اما سقف نرخ را در نظر نمی‌گیرد که این نقیصه در ایام پیک باعث افزایش چندین برابری قیمت ارائه خدمات شده و طبعاً نارضایتی گسترده‌ای به همراه دارد.
"آموزش" حلقه مفقوده در بوم‌گردی‌ها
وی با بیان اینکه در بسیاری از کشورها، آموزش را ذیل مقوله توسعه ارزیابی می‌کنند، گفت: معمولاً آموزش در راستای توانمندسازی و توسعه مهارت‌ها است اما متأسفانه در کشورمان به شدت در بحث آموزش ضعیف هستیم و همین امر قاعدتاً باعث عقب‌ماندگی در عرصه توسعه گردشگری می‌شود. در حالیکه در کشورهای پیشرو در امر گردشگری آموزش‌های دقیق برای نحوه جذب و تکریم گردشگر، ارائه خدمات هتلداری و ... وجود دارد، جای خالی این موضوع به خوبی در ایران احساس می‌شود.
رئیس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران با تأکید بر اینکه در کشورهایی مختلف اروپایی مانند چین، ترکیه، امارات و... آموزش به عنوان یک اصل اساسی در گردشگری تعریف شده است، اذعان کرد: متأسفانه در کشور ما اساساً بحث آموزش به چند موضوع خاص نظیر دوره آموزش گردشگری فرهنگی، طبیعیت گردی و... در یک دوره کوتاه زمانی محدود شده است، در حالیکه در دیگر کشورهای پیشرو در بحث گردشگری آموزش‌ها عملیاتی توأم با نظارت پسینی ارائه می‌شود.
یعقوب‌زاده با تأکید مجدد بر اینکه نبود نظارت جدی و دقیق، حلقه مفقوده در بحث کارآیی و توسعه بوم‌گردی‌ها است، گفت: بر همین اساس مشاهده می‌کنیم که ممکن است به کرات گردشگران از نحوه تعامل کارکنان بوم‌گردی و یا کیفیت غذا و بهداشت ناراضی باشند که این امر در وهله اول نتیجه نبود آموزش کافی و سپس نظارت لازم است.
وی خاطرنشان کرد: در جریان آموزش به یک کارمند بوم‌گردی این موضوع ضمن فرهنگ‌سازی تفهیم می‌شود که گردشگر عامل اصلی حیات بوم‌گردی رونق آن و کسب درآمد همان شخص است لذا باید با احترام کامل نیازهای گردشگر را به شکل کامل رعایت کرده و رفتار حرفه‌ای ایجاب می‌کند که بر اساس استاندارد با گردشگر رفتار شود و نه سلیقه و علاقه شخصی.
انتهای پیام/