معمای جانشینی «محمود عباس» در آستانه انتفاضه سوم فلسطینیان - بخش اول

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم بر اساس آمارهای منتشر شده، در ماه گذشته میلادی، 833 حمله علیه صهیونیست‌ها به وقوع پیوسته که از نگاه بسیاری طلیعه وقوع انتفاضه‌ای جدید در کرانه باختری است. در همین حال مقامات ارشد امنیتی رژیم صهیونیستی نیز با اشاره به افزایش چشمگیر حملات به نظامیان و شهرک‌نشینان اسرائیلی در نواحی مختلف کرانه باختری انگشت اتهام خود را به سوی رام‌الله و تشکیلات خودگردان نشانه رفته‌اند و مدعی هستند که محمود عباس و نهادهای امنیتی تحت امر او، کنترل امور در این منطقه را از دست داده‌اند.

به‌رغم نگرانی‌های امنیتی رژیم صهیونیستی از وضعیت کرانه باختری برخی تحلیلگران بر معمای جانشینی محمود عباس به عنوانی یکی از معادلات مهم در ترسیم وضعیت کنونی ناآرامی‌های کرانه باختری تاکید می‌کنند. پرسش‌ها در مورد جانشین آتی محمود عباس در راس ساختار تشکیلات خودگردان فلسطین احتمالا بر منافع بسیاری از بازیگران سیاسی و متنفذ کرانه باختری از جمله صف نخست رهبران جنبش فتح و حتی رژیم صهیونیستی اثرگذار خواهد بود.

مسیری که محمود عباس در یک سال گذشته در ریل‌گذاری معادلات قدرت در تشکیلات خودگردان رقم زده باعث شده تا بسیاری به خوبی دریابند که او بدون رعایت تشریفات قانونی و با اتکا به قدرت مطلقه خود می‌کوشد تا چهره موردنظر خود را به عنوان گزینه جانشینی‌اش برای تکیه برکرسی ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین تعیین کند.

در بهار سال گذشته میلادی بود که ابومازن به بهانه مخالفت رژیم صهیونیستی با برگزاری انتخابات مجلس قانونگذاری فلسطین در بیت‌المقدس تصمیم به تعویق برگزاری هر 3 انتخابات مجلس ملی، مجلس قانونگذاری و ریاست تشکیلات خودگردان که قرار بود در حدفاصل می تا آگوست 2021 برگزار شود، گرفت. با این حال بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ترس از پیروزی و تقویت جایگاه حماس در مجلس جدید قانونگذاری و احتمالا پیروزی نامزد این جنبش در انتخابات ریاست تشکیلات خودگردان سبب شد تا وی با اقدامی پیشدستانه مانع از برگزاری انتخابات سه‌گانه شود.

به رغم تلاش ابومازن برای منحرف‌کردن افکار عمومی و خشم مردم حاضر در خیابان از ضعف و ناکارآمدی‌های رام‌الله در تامین حقوق اولیه فلسطینیان، همچنان بسیاری بر پاسخ به این سوال کلیدی تاکید دارند که جانشین محمود عباس در راس تشکیلات خودگردان پس از پایان دوران زعامت وی چه کسی خواهد بود؟

خیز «حسین الشیخ» برای تکیه بر کرسی ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین

با انتخاب «حسین الشیخ» عضو کمیته مرکزی جنبش فتح به عضویت کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) به جای «صائب عریقات» در ژانویه 2022، شایعات حول انتصاب وی به منصب دبیرکلی کمیته اجرایی ساف از سوی محمود عباس تقویت شد تا بدین شکل بسیاری او را گزینه مدنظر ابومازن برای تکیه بر کرسی ریاست تشکیلات خودگردان در آینده تلقی کنند.

تا پیش از این علاوه بر الشیخ، چهره‌های دیگری همچون «ماجد فرج» رئیس دستگاه اطلاعاتی تشکیلات خودگردان، «جبریل رجوب»، دبیرکمیته مرکزی جنبش فتح، و فهرست بلندبالایی از دیگر اسامی وجود داشت که به صورت بالقوه احتمال می‌رفت که مدعی جانشینی رئیس 86 ساله تشکیلات خودگردان فلسطین باشند.

به رغم ادعای اولیه بیانیه کمیته مرکزی فتح در مورد انتخاب الشیخ با اجماع‌نظر آرا اعضا، برخی منابع با رد این خبر اذعان داشتند که تصمیمات اخذ شده در انتصاب چهره‌های جدید در کمیته مرکزی فتح همچون الشیخ بدون رای‌گیری یا اجماع بلکه با تصمیم شخص محمود عباس صورت پذیرفته است.

روشن است که منصب دبیرکلی کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین بیانگر گزینه اصلی برای ریاست کمیته اجرایی ساف و تشکیلات خودگردان در آینده تلقی می‌شود، در حقیقت به نظر می‌رسد همان مسیری که محمود عباس در زمان حیات یاسر عرفات طی نمود را می‌توان برای حسین الشیخ ترسیم کرد.

با این حال عباس به منظور تحکیم پایگاه سیاسی و اجتماعی حسین الشیخ با چالش‌های جدی مواجه است. تعدد گزینه‌های مطرح برای جانشینی وی سبب شده تا ابومازن با اتخاذ تمهیداتی گزینه‌های رقیب را از دایره قدرت و اثرگذاری در فتح بیرون کند تا بدین شکل جای پای الشیخ برای سکانداری رام‌الله در آینده تقویت شود.

الشیخ که اخیرا در رام الله با نمایندگانی از لابی صهیونیستی «آیپک» آمریکا نیز دیدار داشته، در گفتگوهای امنیتی ماه‌های گذشته تشکیلات خودگردان و اسرائیل در منزل «بنی گانتس» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی نیز حاضر بوده است.

روشن است که هراس ابومازن از گزینه‌های جانشینی خود در راس تشکیلات خودگردان فلسطین تنها به نامزدهای احتمالی در جنبش حماس خلاصه نمی‌شود. در حقیقت تلاش‌های محمود عباس برای پاکسازی کمیته مرکزی جنبش فتح از چهره‌های غیرهمسو با خود از مدتها قبل آغاز شده بود.

جنگ قدرت ابومازن و رقبا در کمیته مرکزی فتح

در طول دوران زعامت 17 ساله محمود عباس بر راس تشکیلات خودگردان فلسطین، تلاش‌های متعددی برای پایان بخشیدن به دوران رهبری وی وجود داشته است. با قلع و قمع 17 ساله مسیر صندوق‌های رای و برگزاری انتخابات در فلسطین، چهره‌های مدعی جانشینی ابومازن تلاش کردند تا با اتکا به ابزارهای مختلف او را از راس قدرت به زیر بکشند. خشم و عصیان اجتماعی فلسطینیان به ویژه نسل جوان به دلیل عدم کارآمدی سیاسی، فساد و از همه مهم تر شکست سیاست صلح و سازش با رژیم صهیونیستی در تامین حقوق فلسطینیان سبب شد تا همکاری‌های امنیتی روزافزون وی با تل آویو بر این سرخوردگی جمعی فلسطینیان از تشکیلات خودگردان و ابومازن دامن بزند.

در این بین اما ظهور چهره‌های منتقد، انقلابی، مبارز و تحول خواه در درون کمیته مرکزی جنبش فتح که عمدتا نیز در زمره منتقدین به سیاست‌های یک دهه اخیر محمود عباس به شمار می‌رفتند سبب نگرانی ابومازن حول آینده تشکیلات خودگردان و میراث سازشکارش شد. از همین روست که او اصرار دارد تا با حذف رقبای احتمالی، گزینه مدنظر خود را در راس هرم قدرت تشکیلات خودگردان بگنجاند. در این بین مروری بر فهرست نامزدهای مغضوب برای تکیه بر کرسی جانشینی محمود عباس خالی از لطف نیست.

مروان برغوثی، فرمانده محبوس در زندان های اسرائیل

در سال گذشته، منابع فلسطینی مدعی شدند که محمود عباس از مقامات ارشد امنیتی اسرائیل خواسته است تا تحت هیچ شرایطی با آزادی «مروان برغوثی» فرمانده فلسطینی و از اعضای کمیته مرکزی فتح موافقت نکنند. برغوثی که بسیاری او را موسس و بنیان‌گذار گردان‌های «شهدای الاقصی» کرانه باختری در سال‌های انتقاضه دوم فلسطینیان در دهه 2000 می دانند، از سال 2004 به اتهام قتل 4 صهیونیست در زندان به سر می‌برد. برغوثی که پس از محاکمه به 5 بار حبس محکوم شده است در سال 2006 با قرار گرفتن در صدر فهرست انتخاباتی جنبش فتح به مجلس قانونگذاری فلسطین راه یافت و در سال 2009 نیز به عضویت شورای رهبری فتح انتخاب شد.

وی از جمله چهره‌های اثرگذار در کمیته مرکزی جنبش فتح است که بر رویکردهای مقاومت‌جویانه و ضد سازش و صلح با رژیم صهیونیستی شهرت دارد. مشی فکری برغوثی سبب شده تا بسیاری مدعی باشند او می‌تواند به عنوان نامزد مرضی‌الطرفین و مقبول دو جنبش حماس و فتح، برای تکیه بر کرسی ریاست تشکیلات خودگردان در آینده مطرح باشد. مقبولیت بالای مروان برغوثی در میان نسل جوان فلسطینی سبب شد تا او  سال گذشته تحت فشار افکار عمومی فلسطین از داخل زندان‌های رژیم صهیونیستی برای انتخابات ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین که قرار بود در تاریخ 31 جولای 2021 برگزار شود نامزد شد. انتخاباتی که با حیله‌گری عباس هیچ وقت برگزار نشد و به تعویق افتاد.

همان زمان برخی از اعضای خانواده وی مدعی شدند که مدارکی در دست دارند که نشان می‌دهد محمود عباس در جریان مذاکرات رام‌الله و تل‌آویو با قرار‌گرفتن نام برغوثی در فهرست اسرای فلسطینی برای تبادل با اسرای اسرائیلی مخالفت کرده است تا روشن شود ابومازن با جدیت هرچه تمام‌تر می‌کوشد تا از میراث سیاسی خود دفاع کرده و از آزادی برغوثی به عنوان یک گزینه قدرتمند رقیب برای تکیه بر کرسی ریاست تشکیلات خودگردان جلوگیری کند.

خواهرزاده عرفات، قربانی بعدی ابومازن

دامنه تسویه حساب‌های شخصی ابومازن با گزینه‌های احتمالی جانشینی خود به مروان برغوثی محدود نماند. چندی بعد خبر رسید که «ناصر القدوه»، خواهر زاده یاسر عرفات و از رهبران کمیته مرکزی فتح نیز مورد غضب محمود عباس گرفته است.

تلاش‌های القدوه به منظور اعلان نامزدی مستقل خود برای حضور در انتخابات سال گذشته ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین سبب شد تا ابومازن با طرح اتهاماتی چون عدم تبعیت القدوه از قواعد ساختاری و تشکیلاتی حاکم بر جنبش فتح و ادعای وجود فساد مالی در «بنیاد یاسر عرفات» که القدوه ریاست هیئت امنای آن را عهده‌دار بود، او را نیز از کمیته مرکزی فتح اخراج نماید.

توفیق الطیراوی؛ در مسیر حذف

در هفته‌های اخیر نام جدیدی نیز به فهرست قربانیان تسویه حساب‌های شخصی محمود عباس اضافه شده: «توفیق الطیراوی»

توفیق الطیراوی که در سال‌های نخست به قدرت‌رسیدن محمود عباس مسئولیت ریاست کل دستگاه اطلاعاتی تشکیلات خودگردان را عهده‌دار و همزمان از اعضای برجسته کمیته حقیقت‌یاب مرگ یاسر عرفات نیز بود، به تهدیدی جدید در کشمکش‌های درون ساختار فتح بر سر گزینه جانشینی محمود عباس بدل شده است.

در همین راستا در سپتامبر 2022 برخی منابع آگاه از ربوده شدن مدیر دفتر الطیراوی خبر دادند. پیش از این نیز روزنامه «الاخبار» لبنان با انتشار گزارشی مدعی شده بود که محمود عباس می‌کوشد تا با طرح ادعای فساد و ارتشای مالی الطیراوی در دانشگاهی که ریاست آن را برعهده دارد، وی را نیز از دایره رقبای احتمالی حسین الشیخ برای رهبری تشکیلات خودگردان در آینده کنار بزند.

ادامه دارد...