آیا حزب حاکم ترکیه به تنظیمات کارخانه بازمی‌گردد؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها در ترکیه، مخالفت با سیاست های اردوغان و حزب عدالت و توسعه، به بالاترین حد رسیده است. حالا شرایط برای اردوغان و تیم او، به گونه ای است که نه تنها مخالفین قدیمی و سنتی، بلکه بخش قابل توجهی از محافظه کاران اسلامگرا نیز به عنوان منتقد به میدان آمده اند و خواستار انتقال قدرت به شکل دموکراتیک هستند.

آنان می گویند که عمر و تاریخ مصرف حزب عدالت و توسعه به سر آمده و لازم است که در انتخابات سال آتی میلادی، اردوغان و شرکای او در ائتلاف جمهور یعنی دولت باغچلی، از صحنه قدرت کنار زده شوند.

ناظران سیاسی ترکیه بر این باورند که حتی اگر اردوغان، برای بازگرداندن آکپارتی به تنظیمات کارخانه، اراده و عزم جدی داشته باشد، در میدان عمل و بر اساس ماهیت رقابت های کنونی، بازگشت ناممکن است. اما با این حال، برخی از سیاستمداران قدیمی که روزگاری در کوپه درجه یک قطار اردوغان بر بهترین صندلی ها جای گرفته بودند، می گویند هنوز هم فرصت هست و می شود با اعمال برخی اصلاحات، حزب عدالت و توسعه را نجات داد. 

چلیک: آکپارتی را بازگردانید به روزهای نخست

حسین چلیک وزیر سابق آموزش ترکیه که از سیاستمداران بسیار موثق اردوغان بود و حالا چند سالی است که از او جدا شده، باز هم یک اصطلاح قدمی را به میان کشیده و گفت: «عمر حزب عدالت و توسعه به سر نیامده، بلکه لازم است به تنظیمات قبلی کارخانه بازگردد».

سخنان حسین چلیک در رسانه ها و افکار عمومی ترکیه، بازخوردهای متفاوت و متنوعی داشت.

برخی گفتند، یک حزب و جریان سیاسی – اجتماعی، گوشی تلفن همراه و گجت هوشمند نیست که بتوان آن را به تنظیم کارخانه بازگرداند. گروه دیگری گفتند، این حزب از دست رفته و هیچ جوره نمی توان با آن ادامه داد. گروه قلیلی نیز با چلیک همصدا شده و اعلام کردند که مشکل اصلی حزب حاکم ترکیه، رهبر و سیاست های حزب نیست، بلکه افراد منفعت طلب و رانت جویی است که حلقه نخست قدرت را در دست گرفته اند و با کنار زدن آنها می توان دوباره بین مردم محبوبیت یافت.

 تنظیمات اولیه چه بود؟

در مورد دلایل اصلی به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 میلادی، دیدگاه های مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که این حزب، صرفاً به خاطر بحران اقتصادی توانست به قدرت برسد. گروهی می گویند، اگر آمریکا از  این شاگردان قدیمی مرحوم اربکان حمایت نمی کرد و آنان را به سوی انشعاب از حزب فضیلت سوق نمی داد، به قدرت نمی رسیدند. اما دسته دیگری نیز بر این باورند که حزب عدالت و توسعه، به خاطر مجموعه ای عوامل درون زا، موفق به کسب اعتماد مردم ترکیه شد.

عواملی از یک سو به اهداف و شعارها و از دیگر سو به چهره های سیاسی توانمندی ربط داشت که به عنوان سران و رهبران اولیه به میدان آمدند.

عوامل، شعارها و چهره ها را می توان به این شکل، دسته بندی کرد:

1.فساد ستیزی و مبارزه برای برقراری عدالت و پاکدستی، هدف مهمی بود که مورد توجه مردم قرار گرفت. در شرایطی که فساد مالی، تمام ارکان دولت و حکومت را در برگرفته بود، سران حزب عدالت و توسعه اعلام کردند که اگر به قدرت برسند، عدالت را برقرار می کنند و اجازه می دهند یک قوروش از بیت المال جا به جا شود. آنان به وعده خود عمل کردند و واقعاً در یک دهه نخست اقتدار آکپارتی یعنی از 2002 تا 2012 میلادی، فساد مالی در ترکیه برچیده شد.

2.مبارزه با فقر و تلاش در تقسیم عادلانه منابع، شعار مهمی بود که آکپارتی توانست با سیاست هایی همچون اشتغالزایی گسترده، توزیع اعتبارات در مسیر تامین اجتماعی و حمایت از فقرا، مبارزه با رانت خاندان ها و گروه ها، زندگی را برای میلیون ها خانوار فقیر، آسان تر کند.

3.آکپارتی یا حزب عدالت و توسعه در گفتمان سیاست داخلی، اعتدال و فراگیر بودن را سرلوحه اهداف خود قرار داد و با مظاهر ملی گرایی، نژادپرستی، پان ترکیسم، آزار علویان و دوقطبی های قومی و اجتماعی مبارزه کرد و توانست جمع عظیمی از مردم را گرد هم بیاورد.

4.در حوزه سیاست خارجی، آکپارتی خود را درگیر تنش های منطقه ای و بین المللی نکرد و با یک دیپلماسی فعال و پویا، پای صدها شرکت و سرمایه گذار بزرگ خارجی را به ترکیه باز کرد.

5.سران، مقامات، بروکرات های عالی رتبه، مدیران میانی، تکنوکرات ها و مدیران رده پایین آکپارتی در آغاز راه، غالباً توانمند، متخصص، پاکدست و ساده زیست بودند و سبک زندگی و کار آنها، باعث محبوبیت حزب شد.

5 عامل بالا دریک بازه زمانی 10 ساله، حزب عدالت و توسعه را به اوج محبوبیت رساند. اما بعدها، همه چیز عوض شد و حزب مزبور نیز به دام مشکلاتی همچون فساد مالی، تک روی، تمامیت خواهی، تجمل گرایی و توجه به منافع فردی و گروهی افتاد.

موانع اصلی کدامند؟

برخی از ناظران سیاسی و تحلیل گران ترکیه، معتقدند که هنوز هم دیر نشده و کافی است اردوغان اراده کند و با تغییر بخشی از آدم های مهم حلقه نخست قدرت در دولت و حزب حاکم، کاری کند که حال و هوای سابق، دوباره بازگردد.

اما عده دیگری معتقدند که حزب عدالت و توسعه، یک مسافت طولانی را طی کرده و حالا وارد فضایی شده که حتی اگر بخواهد، نمی تواند از آن خارج شود. آنان بر این باورند که برای بازگشت به تنظیمات کارخانه، چنین موانعی پیش روی اردوغان قرار دارد:

1.بخش مهمی از خانواده های محافظه کار و اسلامگرایی که با قدرت و نفوذ حزب عدالت و توسعه صاحب ثروت و مکنت شده و دارایی ها و رانت های عظیمی در دست دارند، در تلاش اند تا هر جوری شده، قدرت در دست اردوغان محفوظ بماند. آنان با بازارهای مهمی همچون شبکه گسترده رسانه ها و حمایت مالی، در کنار شخص رئیس جمهور هستند و اردوغان نمی تواند این چهره های قدرتمند را کنار بزند.

2.آکپارتی یا حزب عدالت و توسعه، قبلاً توسط سیاستمداران قدرتمند و باتجربه ای اداره می شد که بسیاری از آنها، عملاً چیزی از اردوغان کم نداشتند. در نتیجه، اردوغان در مقام رهبر حزب و نخست وزیر، ناچار بود در تمام امور، با معاونین و سران و پیشکسوت های حزب مشورت کند و رضایت خاطر آنان را تامین کند. در بین آنان سیاستمداران قدرتمندی وجود داشتند که در برابر تصمیمات و گرایش های تک روانه اردوغان ایستادگی کرده و او را به نقطه تعادل می رساندند. اما حالا چنین نیست. چرا که پست نخست وزیری برداشته شده و اردوغان با اقتدار و اختیارات گسترده، زیر بار هیچ نقد و نظارتی نمی رود و تقریباً هیچکدام از مقامات حزب و دولت، یارا و جرات آن را ندارند که با تصمیم «رئیس» مخالفت کنند.

3.روزگاری در حزب عدالت و توسعه، نصب و عزل ها، بر اساس مشورت، شایسته سالاری و در نظر گرفتن منافع کلان حزب بود. اما حالا چنین نیست و اردوغان نمی تواند به راحتی و بدون کسب رضایت چهره های متنفذ پیرامون، کسی را جابه جا کند.

4.تجمل گرایی و اسراف و تبذیر، به شدت به جایگاه اجتماعی حزب لطمه زده و کم نیستند شمار مقامات و مسئولینی که با ثروت اندوزی و سرمایه های کلانی که با رانت سیاست، گرد آورده اند، خشم مردم را برانگیخته اند.

5.سیاست خارجی حزب، مستقل نیست. با توجه به شراکت اردوغان با باغچلی که تندروترین چهره راست افراطی و پان ترکیسم ترکیه است، موجی از نظامی گری، ماجراجویی و مداخله گرایی، بر تمام تصمیمات و اقدامات دیپلماتیک ترکیه سایه انداخته و اردوغان نمی تواند به یک باره خود را از این چنبره برهاند.

در پایان باید گفت، بحران اقتصادی ترکیه و گسترده شدن نارضایتی عمومی، بزرگ ترین مانع برای پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات آتی است. اما این حزب، در موقعیت سیاسی و تاریخی خاصی قرار گرفته که عملاً نمی تواند به تنظیمات کارخانه بازگردد. لذا مهم ترین عاملی که می تواند دولت اردوغان و حزب او را از شکست برهاند، یک اتفاق و رویداد شگرف اقتصادی است که بتواند به شکل کوتاه مدت، افکار عمومی ترکیه را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

انتهای پیام/