"مقالهمحوری" پتانسیل نیروی انسانی دانشگاه‌ها را هدر می‌دهد
مسئول گروه آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه "مقالهمحوری" پتانسیل نیروی انسانی دانشگاه‌ها را هدر می‌دهد، گفت: اصلاح آیین‌نامه‌های ارتقا و تقویت علوم پایه از جمله راهکارهای عبور از "مقالهمحوری" و توجه به حل مسئله است.
دکتر یوسف زراعت کیش، مسئول گروه آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: دانشگاه‌های ایران محل تجمع خیل عظیمی از نیروی انسانی جوان و تحصیل‌کرده و با استعداد است و در دنیا نیز بزرگترین سرمایه هر کشور، نیروی انسانی آنها است.
زراعت‌کیش تصریح کرد: بهترین نیروی انسانی یک کشور آنهایی هستند که در دانشگاه‌ها حضور دارند و بین آنها نیز افراد مستعدتر، نخبگان و اساتید دانشگاهی هستند. اگر هسته اصلی نیروی انسانی ما به درد جامعه نخورد ما از بزرگترین منبع و ثروت یک کشور که نیروی انسانی است، محروم خواهیم بود؛ در واقع نیروی انسانی ما چندان به ایران خدمت نمی‌کند و ما فقط منابع گازی و نفتی خود را مصرف می‌کنیم و نشانه آن نیز این است که اگر منابع قطع شود ما دچار مشکلات زیادی خواهیم شد.
مسئول گروه آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفت: ما برای اینکه بتوانیم از این نیروی انسانی جوان استفاده بهینه کنیم تا بتواند مسائل کشور را حل کند، دانشگاه باید به سمت حل مسئله حرکت کند و باید نسبت به مشکلات جامعه و کشور مسئولیت‌پذیر باشد که این مشکلات می‌تواند اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، محیط زیستی، فناورانه و صنعتی یا نظامی باشد.
وی ادامه داد: تفکر و فرهنگی که باید بر دانشگاه حاکم باشد این است که خودش را یک جزیره جداگانه از جامعه و کشور نداند و آن دیوارهای فیزیکی که دور دانشگاه است، حداقل دیگر در ذهنشان وجود نداشته باشد. امروز اگر یک تحول یا جنبش اجتماعی از دانشگاه آغاز شود به مراتب خیلی بهتر از جنبشی است که از اقشار پایین جامعه شروع شود.
زراعت کیش با بیان اینکه موانعی برای حرکت دانشگاه به سمت دانشگاه حل مسائل کشور وجود دارد، گفت: یکی از بزرگترین موانع این است که دانشگاه‌های ما تحت تأثیر تقاضای اجتماعی، پیشرفت کرده‌اند و نه براساس نیازها! که این توسعه و گسترش آموزش عالی ناشی از تقاضای اجتماعی باعث شده است که رشد کمی بر رشد کیفی پیشی بگیرد و این رشد کمیت، خودش را در تمامی ابعاد از جمله تعداد دانشجویان، تعداد مؤسسات و تعداد فارغ‌التحصیلان بیکار نشان داده است.
مسئول گروه آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفت: مسئولیت‌پذیری و مسئله‌محوری ناظر بر آموزش، پژوهش، فرهنگ و مسائل اجتماعی است و فقط مربوط به بحث پژوهشِ صِرف و مقالهمحوری نیست! ما باید در پژوهش‌های دانشگاهی خود باید دانشگاه به سمتی حرکت کند که به مسائل جامعه توجه کند. حالا این مسئله گاهی از صنعت و بازار به دانشگاه عرضه می‌شود به عنوان مثال وزارت دفاع در تولید محصولی دچار مشکل است و آن را به دانشگاه برون‌سپاری می‌کند و دانشگاه نیز آن مسئله را حل می‌کند.
وی ادامه داد: گاهی نیز دانشگاه خودش به دنبال مسئله می‌رود به عنوان مثال در حوزه‌‌های آب یا آلودگی هوا و ... پروژه‌هایی را تعریف می‌کند و مبتنی بر آن، تولید علم کرده و مقاله منتشر می‌کند که این بسیار ارزشمند است. گاهی دانشگاه خودش مسائل صنعت را پیدا می‌کند به عنوان مثال کارخانه آلومینیم‌سازی اراک، سالانه هزاران تن ذرات ریز آلومینیم را در هوای اراک پخش می‌کند و سرطان در آن شهر زیاد می‌شود. اگر دانشگاه نسبت به این مسئله پیرامونی خود واکنش نشان دهد به دنبال راه‌حل‌هایی می‌گردد که پخش ذرات معلق آلومینیم را در فضای شهر اراک کاهش دهد مثلاً فیلترهایی را ساخته و به کارخانه پیشنهاد می‌دهد که کارخانه نیز در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کند.
زراعت کیش گفت: اگر دانشگاه نسبت به این مسائل احساس مسئولیت نکند و نه صنعت نیازی برای حل مشکل احساس کند همچنان این فضای آشفته ادامه پیدا خواهد کرد. اثرات این عدم مسئولیت‌پذیری دانشگاه و عدم توجه کلیت کشور به مسئله تحقیقات و مسئله‌شناسی موجب شده که بحران‌های زیادی در کشور ایجاد شود. برآیندها و نتایج این شرایط، خروج نخبگان از کشور است چراکه نخبه قصد دارد در یک محیط علمی پویا باشد در محیط سالم زندگی کرده و برای جامعه خود مفید باشد و از طرفی نیز درآمد خود را نیز داشته باشد.
مسئول گروه آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی متذکر شد: تنها شاخصی که امروز در بین دانشجویان و اساتید بسیار برجسته شده و در دانشگاه‌ها نیز به آن افتخار می‌کنند "مقاله" است و اگر هم بگوییم که مقاله، تنها شاخص توسعه علمی و پیشرفت علمی نیست، موضع‌گیری می‌کنند! گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نیز بر این پایه است که مقاله چیز بدی نیست اما مقالهمحوری و دوری از توجه به مسائل جامعه و دوری از توجه به مشکلات موجود در کشور یکی از معضلاتی است که باعث شده که این پتانسیل و نیروی عظیم انسانی در دانشگاه‌ها به هدر برود و سایر کشورها از این نیروی انسانی ما استفاده کنند و خودمان همچنان درجا زده و نتوانیم آن پیشرفتی را که باید در کشور داشته باشیم به آن برسیم.
وی با اشاره به راهکارهایی برای حل این مشکل گفت: آموزش رؤسای دانشگاه‌ها در راستای توجه به نیازهای جامعه و مسائل کشور از جمله این راهکارهاست یعنی روسای دانشگاه‌ها نیز باید این مسئله برایشان تبیین شود. اجرای سند آمایش آموزش عالی به بحث مأموریت‌گرا شدن دانشگاه‌ها بسیار کمک می‌کند که توجه به مسئله در ذات مأموریت‌گراشدن وجود دارد. یک نکته که بسیار حائز اهمیت است اینکه هیچکدام از این حرفها، صفر و صدی نیست و این حرفها به این معنا نیست که ما باید علوم پایه و علوم بنیادی را کنار بگذاریم بلکه این علوم بسیار مهم هستند اما نه‌اینکه کل نظام آموزش عالی کشور ما تحقیقات بنیادی شود!
زراعت کیش ادامه داد: عمده دانشگاه‌های کشور کره جنوبی مجموعه‌هایی هستند که برای شرکت‌های غول LG و Samsung کار می‌کنند و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در کره عملاً کارمند این دو شرکت هستند اما کره جنوبی نیز دانشگاه‌هایی دارد که آنها تحقیقات بنیادی را دنبال می‌کنند که از این حوزه نیز عقب نمانند.
مسئول گروه آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: اصلاح آیین‌نامه‌های ارتقا و جذب اعضای هیئت علمی در جهت توجه به مسئله‌محوری از دیگر راهکارهای ارائه شده در این حوزه است. اصلاح آیین‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی نیز از جمله دیگر راهکارهاست که باید هرچه زودتر تغییر کند.
وی ادامه داد: نظارت بر دانشگاه‌ها و تضمین کیفیت در نظام آموزش عالی کشور باید نهادینه شود؛ در دانشگاه‌ها باید رتبه‌بندی صحیح انجام شود که این باید بدون تعارض منافع انجام شود؛ ما باید ژورنال‌های بین‌الملل معتبری را داشته باشیم که بتوانیم متناظر با مسائل خودمان، محققان سایر کشورها را نیز به آن سمت بکشانیم. به عنوان مثال در احیای دریاچه ارومیه، ژورنال‌های معتبر بین‌المللی ما باید طوری باشد که در دنیا نیز بر روی احیای دریاچه‌ها کار کنند.
زراعت کیش گفت: تقویت علوم پایه از طریق بورسیه کردن دانشجویان مستعد برای تحصیل در رشته‌های علوم پایه از دیگر راهکارهای ارائه شده است. تقریباً اکثر دانشجویان مستعد ما به سمت رشته‌های علوم پزشکی می‌روند و در رشته‌های فنی و مهندسی و علوم پایه به آرامی و آهستگی فقر نخبگی ایجاد می‌شود.
مسئول گروه آموزش عالی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ادامه داد: تقویت پژوهشگاه‌های کشور بسیار مهم است که در راستای حل مسائل و مشکلات گام بردارند. ما باید پژوهشگاه‌هایی را ایجاد کنیم و نخبگانی را جذب کنیم و از انرژی آنها برای حل مسائل کشور استفاده کنیم؛ مسئله دیگر پاسخگو کردن دانشگاه‌ها است که بسیار مهم است یعنی پولی که به دانشگاه‌ها ارائه می‌شود حالت مشوقی و تشویقی داشته باشد و دانشگاهی که بیشتر توانسته مشکلات کشور را حل کند، دانشگاهی که بیشترین اختراع را داشته است و دانشگاهی که بیشترین پول را از صنعت جذب کنند، باید بیشترین اعتبارات به این دانشگاه‌ها تخصیص پیدا کند تا این دانشگاه به سمت درگیر شدن با مسائل جامعه حرکت کنند.
وی گفت: دانشگاه‌ها ریشه شرکت‌های دانش‌بنیان هستند و افراد خلاق ما از آنجا بیرون می‌آیند و ما باید سعی کنیم بخشی از آن توجهی که به شرکت‌های دانش‌بنیان داریم و اعتباراتی که برای آنها درنظر گرفتیم برای پژوهش‌های دانشگاهی و پژوهش‌هایی که در مقاطع تحصیلات تکمیلی انجام می‌شود نیز درنظر گرفته شود. امروز دانشجوی دکتری ما که هیچ حقوقی دریافت نمی‌کند باید حقوقی درنظر بگیریم که این دانشجویان به خارج از کشور مهاجرت نکنند تا بتوانیم یک پویایی علمی ایجاد کنیم.
انتهای پیام/