جاده یک طرفه نشر ایران و ترکیه/ چرا به جای توریست کتاب صادر نمی‌کنیم؟
در حالی که سیر ترجمه‌های کتاب‌های ناشران ترک در سال‌های اخیر روانه ایران شده است، سهم ایران از بازار کتاب ترکیه با وجود تقاضای مخاطبان اندک است. گرنت ایران از ورود ۸۰ کتاب ایرانی به ترکیه حمایت کرده است، اما آیا این کافی است؟
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صادرات کتاب در یک دهه گذشته در بسیاری از کشورهای جهان به امری ضروری در حوزه اقتصاد و فرهنگ تعریف شده است. گردش مالی برخی از کشورهای جهان در این زمینه هر ساله روند صعودی داشته و طراحی برنامه‌های جدید، این کشورها را به یکی از قطب‌های اصلی در امر صادرات کتاب تبدیل کرده است. به عنوان نمونه، چین پس از پیوستن به سازمان تجارت جهانی در سال 2001، شروع به جهت‌گیری اقتصادی در حوزه نشر کرد و تغییرات متعددی را در این زمینه انجام داد؛ به طوری که برآورد می‌شود میزان درآمد سالانه این کشور در برخی از سال‌ها به حدود 200 میلیون دلار نیز رسیده است.
با وجود این بازار و ظرفیت‌های نشر ایران، ما در بازارهای جهانی هنوز در پله‌های نخستین به سر می‌بریم، عمده ناشران ایرانی هیچ چشم‌اندازی برای فراتر از مرزها قائل نیستند و تنها بازار داخلی را مدنظر دارند. عدم حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های مهم دنیا که فرصت‌های تبادل رایت و حضور جدی ایران در بازارهای منطقه را فراهم می‌کند، خود گواه این ادعاست. ایرانیان حتی فرصت‌های کشورهای منطقه را که در سال‌های اخیر ایجاد شده و دسترسی به آن نیز بسیار سهل است، از دست می‌دهند. در این میان آژانس‌های ادبی نیز جز تعدادی محدود چندان در ایران فعال نیستند و همین موضوع مسیر را دشوارتر کرده است.
گرنت جمهوری اسلامی ایران (حمایت از ترجمه و انتشار کتاب‌های ایرانی در خارج از کشور) در پی تشخیص همین نیاز یعنی ورود ایران به بازارهای جهانی نشر در دهه 90 پس از سال‌ها بی‌توجهی راه‌اندازی شد و با وجود همه معایب و مشکلاتی که در سال‌های نخست راه‌اندازی داشت، توانست مسیری را در این زمینه طی کند. بیش از 400 عنوان کتاب ایرانی با حمایت گرنت موفق به ورود به بازارهای جهانی شده‌اند، در این میان سهم ترکیه انتشار نزدیک به 80 اثر ایرانی است. هرچند در مسیر برگشت ادبیات ترکیه در ایران پیشتاز‌تر است و ما هنوز نتوانسته‌ایم به میزانی که آثار ترک در ایران ورود داشته است، صادرات متقابل داشته باشیم.
فروش رایت یک کتاب کودک ایرانی به انتشارات نار ترکیه
یلدیز ادبیات ایران را دارای ظرفیت قابل توجهی به لحاظ کیفیت، و تنوع نگاه برای ترجمه و ورود به بازارهای جهانی دانسته و می‌افزاید: ادبیات ایران برای بازار کشوری مانند ترکیه بسیار مناسب است، استقبال از ادبیات کودک و نوجوان ایران در ترکیه بسیار است، البته ادبیات بزرگسال ایران نیز فضایی سالم دارد و می‌تواند برای مخاطب نوجوان نیز مناسب باشد.
گرنت موجب رشد ادبیات ایران در ترکیه می‌شود
این ناشر ترک گرنت ایران را موجب رشد ادبیات ایران در ترکیه می‌داند و می‌گوید: معمولا گرنت کشورها در حمایت از انتشار کتاب‌هایشان مسیر برای ورود کتاب به کشورهای دیگر را باز می‌کند. در ترکیه نیز ما موفق شدیم در تعاملی خوب با گرنت ایران و انتخاب آثار شاخص ادبیات کودک و نوجوان و بزرگسال ایران از این حمایت بهره‌مند شویم و آثار ارزنده‌ای را به جامعه ترک‌زبان معرفی کنیم. برخی از ناشران در ترکیه برای ادامه حیات مجبور به انتشار کتاب‌های سطح پایین با دریافت وجه از نویسنده می‌شوند، ما خوشحالیم که به جای ورود به این مسیر، ادبیات ایران را انتخاب کردیم.
وی ادامه می‌دهد: دوم اینکه کتاب کودک هم محتواست و هم تصویر. هم تصویرش فروخته می‌شود و هم متنش. با توجه به اینکه تصویرگران ما در دهه اخیر موفقیت‌های بسیاری در جشنواره‌های بین‌المللی داشتند، این موفقیت‌ها خواه ناخواه به کتاب‌های کودک ما نیز سرایت کرده است. بنابراین این ویژگی‌ها موجب شده است که مشتری‌های کتاب‌های ایرانی نسبت به کتاب‌های دیگر بیشتر باشد.
وی به حوزه جغرافیایی استقبال از کتاب‌های ایرانی نیز اشاره کرده و می‌گوید: عمدتا کشورهایی که با ما قرابت‌های فرهنگی بیشتری دارند علاقه‌مندی بیشتری برای این کار نشان می‌دهند، اما نمی‌توان خط‌کشی دقیقی کرد که کدام کشورها بیشتر است. ترکیه اگرچه با تصویرگری کتاب‌های ایرانی مشکل دارد، اما متن بسیار مورد پسندش است و...
ذوعلم: هیچ‌گاه نتوانستیم ظرفیت نشر ایران را به دنیا معرفی کنیم
احمد ذوعلم مدیر آژانس ادبی دایره مینا نیز ظرفیت ادبیات ایران برای ورود به بازارهای جهانی نشر را بسیار ویژه می‌داند و می‌گوید: ظرفیت نشر ما خیلی زیاد است و نه فقط در حوزه کودک، بلکه در ادبیات معاصر، حوزه‌های اندیشه و ... نیز خواهان بسیاری داریم، تعداد عناوین کتابی که در کشور تولید می‌شود، در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بی‌نظیر است. حتی شمارگان کتاب‌ها در ایران بر خلاف آنچه تصور می‌شود، بی‌نظیر است و از شمارگان کتاب در کشورهای عربی بیشتر است؛ البته ترکیه وضع بهتری دارد؛ اما ما هیچ وقت نتوانستیم این ویژگی‌ها را به درستی معرفی کنیم. ناشران خارجی وقتی متوجه می‌شوند که کتابی به چاپ پنجاهم و شصتم رسیده است، حیرت‌زده می‌شوند.
انتشار 427 کتاب ایرانی به 23 زبان دنیا
در یک نگاه کلی، از سال 1394 تا 1400، 46 ناشر خارجی از حمایت گرنت ایران برای انتشار 427 عنوان کتاب بهره‌مند شده‌اند. این کتاب‌ها به 23 زبان عربی، انگلیسی، مالایی، آلمانی، دانمارکی، ترکی آذربایجانی، اردو، چینی، اسپانیایی، فرانسوی، صربی، تایی، لهستانی، روسی، مقدونیه‌ای، کره‌ای، ترکی استانبولی، ایتالیایی، سوئدی، ارمنی، ژاپنی، قزاقی و تامیلی/ هندی ترجمه شده‌اند. بیشترین درخواست از سوی ناشران کره‌ای و پس از آن چینی و عرب بوده است و کمترین درخواست نیز به زبان تامیلی اختصاص دارد.
6 آژانس ادبی در ایران خرید و فروش رایت کتاب‌های ایرانی مشمول طرح گرنت را بر عهده داشته‌اند که این آثار به 23 زبان ترجمه و در 32 کشور توزیع شده است.
به گفته مسئولان طرح گرنت در چشم‌انداز سال 1404 حمایت از 600 عنوان کتاب در نظر گرفته شده است، همکاری با 275 ناشر داخلی و همکاری با بیش از 57 ناشران خارجی از جمله برنامه‌های گرنت برای 4 سال آینده است.
به نظر می‌رسد با همه قدم‌هایی که برای ورود ادبیات ایران به بازارهای جهانی برداشته شده هنوز ناشران ما به ضرروت فعال شدن در این بازار واقف نیستند، سرمایه‌گذاری کشورهای همسایه و منطقه در این خصوص و رشدی که ادبیاتشان در این زمینه داشته به خوبی نشان می‌دهد که ورود به بازارهای جهانی نشر که گردش مالی صنعت نشر را چندین برابر می‌کند، با سرمایه‌گذاری درست و از مسیر استاندارد می‌گذرد، این در حالی است که ما در ایران عمدتا در جاده دو طرفه ترجمه یک‌طرفه حرکت کرده‌ایم و ایران بازاری مناسب برای ورود کتاب‌هایی از کشورهای مختلف بوده است و اگر اقدماتی نیز انجام شده به همت برخی ناشران و آژانس‌های ادبی و راه‌اندازی طرح گرنت بوده است.
انتهای پیام/