برگزاری همایش ملی «خِیر ماندگار» / برنامه‌ریزان کشور از امر وقف غافل‌اند
رئیس چهارمین همایش ملی خیر ماندگار می‌گوید متأسفانه برنامه‌ریزان کشور از امر وقف غافل‌اند. گاهی در برنامه‌های توسعه، اشاره‌ای به وقف و نیکوکاری نمی‌شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری چهارمین همایش ملی خیر ماندگار امروز با حضور حجت‌الاسلام احمد شرفخانی رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه، محمدصالح طیب‌نیا، رئیس همایش و حجت‌الاسلام علی دیانی مدیرعامل بنیاد خیریه راهبری آلاء برگزار شد.
شرفخانی در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه تعداد قابل توجهی از کتابخانه‌ها، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه موقوفه هستند، گفت: توسعه علمی کشور مدیون وقف است. در کشوری هستیم که ساختار وقف ابتدا در مساجد شکل گرفت؛ ضمن آنکه مسئله ترویج علم در این اماکن مقدس با نسخه‌برداری از کتاب‌ها، راه‌اندازی کتابخانه‌ها و امر آموزش موضوعیت یافت. در کنار آن، امر خیر بعد از مدتی در کشور در موضوعات اجتماعی و اقتصادی ورود جدی داشت. امروز در کل کشور هزار و 127 بیمارستان و مرکز درمانی و مرکز بهداشت، موقوفه و یا از ساختار خیریه هستند؛ یعنی بخش قابل توجهی از سلامت و درمان را امر خیر عهده‌دار شده است. امروز در کشور شاهدیم موقوفات قابل توجهی برای امر سرپرستی و کمک به نیازمندان و فقرا داریم. حدود 58 دارالأیتام در کشور وجود دارد و در این راستا حدود 4 هزار موقوفه برای پشتیبانی ایتام طراحی شده است. باز شاهدیم پیشرفت و توسعۀ کشور حتی توسعۀ شهری و روستانی و ایجاد شهرسازی و معماری ایرانی اسلامی بر مبنای موقوفات شکل گرفته است. ما امروز برای امر خانواده و تشکیل خانواده و نیز رفع اختلافات خانواده‌ها از وقف بهره می‌گیریم.
وی با طرح این بحث که ساختار موقوفات بر اساس ساختار تشکلی و مردمی است، گفت: قبل از اینکه در کشورمان مؤسسات و تشکلات و NGO ها شکل بگیرند، همین موقوفات جایگزین این ساختارهای تشکلی بودند؛ چرا که از قدیم‌الأیام اداره‌کرد موقوفات با ساختار جمعی بود، اما امروز به غیر از ساختار وقف، مؤسسات و نهادهای اجتماعی یک امر نوپا در جهان و در ایران با پیشینه 70 ساله هستند. ضرورت دارد مجموعه‌های حاکمیتی در کشور ما بحث تسهیل‌گری و حمایتی را همچون سازمان اوقاف عهده‌دار شوند. بر همین اساس باید یک راهبردی را طراحی کنیم که این راهبرد نیاز به کار علمی دارد؛ روش‌های آن هم برگزاری همایش‌های علمی است که در سال‌های گذشته در کشور شکل گرفته است و امسال هم شاهد برگزاری چهارمین همایش «خِیر ماندگار» با موضوع «ظرفیت‌های نیکوکاری و وقف در پیشرفت ایران» هستیم تا هم پیشرفت در پیشینه را بررسی کنیم و هم پیشرفتی که در آینده می‌توانیم رقم بزنیم. این تلاش را دوستان‌مان در بنیاد خیریه راهبری آلاء پیگیر هستند.
4 هدف طرح «خیر ماندگار»
در ادامه این نشست، محمدصالح طیب‌نیا، رئیس چهارمین همایش ملی خیر ماندگار گفت: سال 1394 که کارمان را در بنیاد آلاء آغاز کردیم، جلساتی را برای طراحی وقف و امر خیر تشکیل دادیم. طی این جلسات، با مشکلاتی اساسی در امر خیر و وقف مواجه شدیم؛ به این صورت که با توجه با پیشینیه کشور ما در حوزه وقف، چرا باز مشکلات جامعۀ ما زیاد است؟ چرا اثربخشی که از منابع خیر انتظار داریم، رقم نمی‌خورد؟ در این راستا بیش از یک سال تحقیق شد و ایدۀ طرح «خِیر ماندگار» شکل گرفت. چهار هدف اصلی ذیل طرح «خِیر ماندگار» تعریف شد؛ اولین مورد، تولید دانش امر خیر بود. با این تعریف که مسئله وقف، هم در فقه ما و هم بین علمای‌مان جایگاه خاصی دارد؛ بیش از 6 هزار جلد کتاب در حوزه وقف نوشته شده است، اما حوزۀ نیکوکاری به معنای عام آن، به خصوص عرصه‌ی جدید نیکوکاری، دانش نویی است و تقریباً کار جدی در این زمینه صورت نگرفته است، البته به جز ابعاد فقهیِ آن که اقداماتی ناظر به انفاق و زکات و خمس و ... صورت گرفته بود؛ هدف دوم، تربیت نیروی انسانی متخصص برای خیریه‌ها بود. سوم، اصلاح نظام مدیریت و حکمرانی امر خیر در ایران و چهارمین مورد، فرهنگ‌سازی و ترویج امر خیر در ایران.
وی افزود: در تولید دانش امر خیر، با چالشی مواجه بودیم؛ به این صورت که دانشگاه و حوزه‌های علمیه اهمیت زیادی برای وقف و امر خیر قائل نبود، یعنی به این موضوع به عنوان پدیده‌ای دانشی نگاه نمی‌کردند، به جز حوزه‌های فقهی و حقوق که در آنجا به امر وقف پرداخته می‌شود. بنیاد آلاء به صورت جدی در این عرصه ورود کرد و ما تا امروز بیش از 50 نشست علمی در دانشگاه‌های کشور برگزار و مجله‌ای علمی پژوهشی ثبت کردیم. انجمن علمیِ مطالعات وقف و امر خیریه را در وزارت علوم ثبت کردیم که به عنوان مرجع اصلی تولید دانش امر خیر در کشور شناخته می‌شود. مسئله حمایت از پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری از دیگر اقداماتی بود که در پژوهشکده آلاء تعریف شده است. ما یکی دو مرکز پژوهشی در کشور داریم که در حوزۀ خاصّ وقف و امر خیر فعالیت می‌کنند، اما در حوزۀ نوین وقف و حوزه نیکوکاری به معنای جدیدش که سازمان‌های مردم‌نهاد است، پژوهشکده آلاء عهده‌دار امر است.
طیب‌نیا درباره چهارمین دوره از همایش آلاء گفت: این همایش امسال با عنوان «ظرفیت‌ها و کارکردهای نیکوکاری و وقف در پیشرفت ایران؛ ارزیابی وضعیت اکنون و چشم‌انداز آینده» برگزار می‌شود. اما درباره علت انتخاب این عنوان برای چهارمین دوره همایش آلاء باید بگویم از یک طرف بیانیه گام دوم انقلاب از سوی رهبری نظام صادر شده و ما وارد چهل سال دوم شدیم؛ لذا باید رویکردهایمان برای توسعه و پیشرفت در این گام را کاملاً تبیین کنیم. از سوی دیگر الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت تدوین شده است. این مسئله می‌شود مبنای برنامۀ توسعه‌ای که بناست در کشور اجرا شود و پیش رود.
برنامه‌ریزان کشور از امر وقف غافل‌اند
وی با اشاره به اینکه تمدن اسلامی مدیون وقف و نیکوکاری است، گفت: یک دوره‌ای در کشور ما یک دانشگاه دولتی نبود. کل تولید علم در مدارس علمیه صورت می‌گرفت. البته دایره علوم موجود در حوزه‌های علمیه منحصر در دروس دینی نمی‌شد بلکه طب، نجوم و علوم مهندسی در این مراکز بودند. هزینه تمام اینها از منابع وقف تأمین می‌شد. امروز از این ظرفیت به‌طور شایسته استفاده نمی‌شود. متأسفانه برنامه‌ریزان کشور از این امر غافل‌اند. گاهی در برنامه‌های توسعه، اشاره‌ای به وقف و نیکوکاری نمی‌شود. در غرب و سرتاسر دنیا یک رویکرد نویی به این حوزه شده است. در کتاب "معماران عصر جدید" نوشته شده در 30 سال گذشته بیش از 10 میلیون مؤسسه مردم‌نهاد در دنیا تأسیس شده است؛ فقط در آمریکا بیش از یک میلیون و 500 سازمان مردم‌نهاد شکل گرفت. در کشور ما این عدد حدود 20 هزارتا است. اگر ما از دولت مردمی صحبت می‌کنیم، دولت مردمی یعنی عاملیت مردم در اداره کشور؛ یعنی کار را به دست مردم دهیم. چرا دولت‌های ثروتمند دنیا به جای اینکه خودشان تولیت حوزه‌های اجتماعی مثل بیمارستان‌ها، آموزش و پرورش و ... را در دست بگیرند، این منابع را در اختیار مردم قرار می‌دهند؟ در واقع دولت به سازمان‌های مردم‌نهاد کمک می‌کند. مردم با یکدیگر خیلی بهتر کار می‌کنند. دولت‌ها هیچ وقت و در هیچ جای دنیا تصدی‌گرهای موفقی نبودند. از سوی دیگر مردم از نظام سرمایه‌داری خسته شده‌اند. یعنی بخش خصوصی دنبال منافع خودش است و در پی رفاه و رشد مردم نیست. به نظر می آید باید به یک مدل بومی دست یابیم. ما نه دنبال الگوهای غربی هستیم و نه می‌توانیم نسبت به این حوزه‌ها چشم‌مان را ببندیم و کاری نداشته باشیم.
در بخش پایانی این نشست حجت‌الاسلام علی دیانی مدیرعامل بنیاد خیریه راهبری آلاء خاطرنشان کرد: امیدواریم در این همایش‌ها زمینه‌ای فراهم شود تا بین حاکمیت، دولت و مراکز خصوصی ارتباطی شکل بگیرد تا بتوانیم چالش‌های امر خیر را پیدا کنیم و راه‌حل‌ها را مشخص کنیم و یک گفتمان خوبی بین پژوهشگران امر خیر به وجود بیاید.
به گزارش تسنیم، در راستای گفتمان‌سازی و تولید دانش در حوزه امر خیر بنیاد آلاء همایش ملی خیر ماندگار را با مشارکت نهادهای علمی و اجرایی در اسفند سال جاری برگزار می‌شود. این همایش با تمرکز موضوعی «مطالعه و ارزیابی امورخیر با تمرکز بر چالش‌های نیکوکاری در ایران امروز» شکل می‌گیرد که دارای 5 محور اصلی مباحث نظری پیشرفت، تجربه‌های ملی، تجربه‌های جهانی، نقش نهادهای اجتماعی و آسیب‌ها و چالش‌های مبتنی بر نیکوکاری است. برای کابردی‌تر شدن همایش و مشارکت خیریه‌ها و خیرین، محوری به‌عنوان ایده‌ها و تجربه‌های موفق امور خیر نیز طراحی شده است. شرکت‌کنندگان همایش سه گروه 1. اساتید، دانشجویان و پژوهشگران علاقه‌مند به حوزه خیر، 2.خیرین ، مدیران و کارشناسان مؤسسات خیریه و 3.مدیران و کارشناسان دولتی مرتبط با این حوزه هستند.
انتهای‌پیام/