نگاهی به توافقنامه ۳ جانبه سران ترکمنستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، نشست سه جانبه روسای جمهور ترکیه، آذربایجان و ترکمنستان، در شهر آوازه برگزار شد.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، با سردار بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان و الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان، همراه با چندین وزیر مرتبط با حوزه های تجارت، انرژی و ترابری در نشست موسوم به «اجلاس سران آوازه» فصل نوینی از همکاری های این سه کشور را رقم زدند. آن هم در شرایطی که در سال 2022 میلادی، ترکمنستان پس از مدت ها مقاومت و بی اعتنایی، بالاخره حاضر شد به عنوان عضو ناظر، در «سازمان کشورهای ترک»، حضور پیدا کند.

در شرایطی که انتقال گاز طبیعی روسیه به مناطق گسترده ای از اروپا متوقف شده، ترکیه قصد دارد از این فرصت مناسب استفاده کند و گاز دریای خزر را به اروپا منتقل کند. در فاز نخست این پروژه، چند ماه پیش، گاز جمهوری آذربایجان از طریق خط لوله تاناپ به ایتالیا رسید و حالا قرار است مقدمات انتقال گاز ترکمنستان نیز فراهم شود و احتمال آن وجود دارد که گاز ازبکستان نیز وارد این مدار شود. به همین خاطر، اجلاس آوازه برای تیم اردوغان، اهمیت ویژه ای دارد.

اردوغان در نشست سه جانبه، از حیدر علی اف رئیس جمهوری پیشین جمهوری آذربایجان یاد کرد و گفت: «12 دسامبر روز اعلان بی طرفی ترکمنستان است و این روز را به ملت ترکمنستان تبریک می گویم. 12 دسامبر همچنین نوزدهمین سالگرد درگذشت حیدر علی اف رهبر ملی آذربایجان است. به همین مناسبت بار دیگر یاد و خاطره مرحوم علی اف را با رحمت از همین جا گرامی می دارم و امیدوارم جایگاهش بهشت باشد».

ترکمنستان و کشورهای ترک

در چند سال گذشته، ترکمنستان، هیچگاه برای عضویت در سازمان کشورهای ترک، روی خوش نشان نداده بود اما در سال 2022 میلادی، بالاخره به عنوان عضو ناظر وارد شد. اما اردوغان می خواهد که این کشور نیز همچون جمهوری آذربایجان و قزاقستان، حضور پررنگ تری داشته باشد.

رئیس جمهور ترکیه در اجلاس آوازه اعلام کرد:«هدف ما، استفاده از مزیت های استراتژیک و ارزیابی فرصت های جدیدی است که با پویایی جهانی و منطقه ای در راستای رفاه مردم و ثبات منطقه ما ایجاد می شود. مسلم است که به اذن خدا در همه اموری که دست به دست هم دهیم و با همبستگی عمل کنیم، به موفقیت دست خواهیم یافت. جنگ اخیری که به اشغال 30 ساله قره باغ پایان داد، آخرین نمونه از نتایج مثبت این همبستگی است. توسعه فعالیت سازمان کشورهای ترک در این زمینه اهمیت فوق العاده ای دارد. لذا تکمیل روند عضویت کامل ترکمنستان که سال گذشته به عنوان عضو ناظر به سازمان ما ملحق شد، قدرت زیادی به ما می بخشد.

گذرگاه انتقال کالا و انرژی

رئیس جمهور ترکیه در پایان نشست سه جانبه اعلام کرد: «ترکمنستان و آذربایجان به لطف رهبری زیرکانه خود به سطوح مثال زدنی پبشرفت رسیده اند. این اتحادیه با اسنادی که در نشست سه جانبه امروز امضا کردیم، به شکوفایی بیشتری منجر می شود. بهبود فرصت های حمل و نقل بسیار مهم است. ما در حال گذراندن دوره ای هستیم که باید تلاش خود را برای بهبود حجم تجارت خود افزایش دهیم. پلتفرم های سه جانبه منطقه ای که توسط وزرای مربوطه ما با همتایان خود آغاز شد، نتایج مثبتی به همراه داشت. من معتقدم که مکانیسم‌های همکاری منطقه‌ای و پروژه‌های زیربنایی، به‌ ویژه کریدور حمل‌ونقل ترانزیت لاجورد-لازولی، به ثبات منطقه‌ای و همچنین افزایش حجم تجارت ما کمک خواهد کرد».

اردوغان در ادامه سخنان خود گفت: همکاری در زمینه کریدور میانی که به عنوان یک مسیر حمل و نقل قابل اعتماد برجسته است، به نفع مشترک ما است. ما یک قسمت مهم از کریدور را با خط راه آهن باکو- تفلیس- قارص تکمیل کرده ایم. با بهره برداری از پل های مارمارای، پل یاووز سلطان سلیم، فرودگاه استانبول، عثمان غازی و پل 1915 چاناک قلعه، امکان حمل و نقل بدون وقفه محور شرق به غرب را فراهم کردیم. برای موثرتر شدن این مسیر، حتماً باید با همدیگر همکاری کنیم و فعالیت در گذرگاه های مرزی و ترخیص گمرک را تسریع ببخشیم. حذف عوارض جاده ای و ویزا برای اپراتورهای هر 3 کشور یا کاهش آنها به حد معقول، تمدید دوره ویزا با کاهش هزینه ویزا باعث افزایش حجم مبادلات تجاری می شود. متونی که امروز امضا شد، مبنای تلاش ما خواهد بود».

اردوغان درباره انتقال گاز و انرژی نیز گفت:«خط لوله نفتی باکو- تفلیس- جیهان و کریدور گاز جنوبی، برای تامین انرژی مورد نیاز اروپا، اهمیت فراوانی دارد. ما با این کریدور که ستون فقرات خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی است، گاز خزر را به اروپا می بریم. اکنون باید کار انتقال گاز طبیعی ترکمنستان به بازارهای غربی را از همین طریق آغاز کنیم. ما آماده همکاری با برادران ترکمن و آذربایجانی خود در زمینه انتقال گاز میدانِ دوستی در دریای خزر هستیم. علاوه بر این، ما به توسعه تجارت متقابل برق بین کشورهایمان در منطقه خود اهمیت می دهیم. در این زمینه آمادگی داریم در زمینه انتقال برق از ترکمنستان و آذربایجان به کشورمان کار کنیم».

5 توافق همکاری بین ترکیه، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان

1.توافقنامه همکاری تجاری و اقتصادی بین سه کشور به امضای مهمت موش وزیر تجارت، جیحون بایراموف وزیر امور خارجه آذربایجان و باتیر آتدایف معاون رئیس شورای وزیران ترکمنستان.

2.امضای برنامه چارچوب همکاری در زمینه های علمی، آموزشی و فرهنگی با امضای مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه، جیحون بایراموف وزیر امور خارجه آذربایجان و نورمحمد امانپسوف معاون شورای وزیران ترکمنستان.

3.امضای یادداشت تفاهم برای ایجاد کمیسیون مشترک در مورد تبادل اطلاعات در مورد رویه های گمرکی و گذرگاه های گمرکی با امضای مهمت موش وزیر تجارت، جیحون بایراموف وزیر امور خارجه آذربایجان و مکسات حدیکلیف رئیس اداره گمرکات ترکمنستان.

4.امضای یادداشت تفاهم توسعه همکاری در زمینه انرژی بین دولت جمهوری ترکیه، دولت ترکمنستان و دولت جمهوری آذربایجان با امضای فاتح دونمز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه، پرویز شاهبازوف وزیر انرژی آذربایجان و باتیر آمانوف رئیس شرکت دولتی ترکمن گاز.

5.امضای یادداشت تفاهم توسعه همکاری در زمینه حمل و نقل با امضای عادل کارا اسماعیل اوغلو وزیر حمل و نقل و زیرساخت های ترکیه، نبی یف وزیر توسعه دیجیتال و حمل و نقل آذربایجان و ممتان چاکیف رئیس آژانس حمل و نقل و ارتباطات ترکمنستان.

نگاهی اجمالی به محتوای یادداشت تفاهم های امضا شده بین 3 کشور مزبور نشان می دهد که اولاً بخشی از مسائل، علنی نشده و 3 کشور قصد دارند در مورد روند نهایی توافق برای انتقال گاز، به گونه ای عمل کنند که حساسیت برانگیز نباشد. دوم این که هنوز برخی دغدغه های سیاسی و امنیتی مهم نزد مقامات ترکمنستان وجود دارد و نکته سوم این است که مشخص نیست ترکمنستان، در مورد درخواست مکرر اردوغان برای صدور مجوز فعالیت شرکت های حفاری ترکیه در میدانِ دوستی، چه پاسخی داده است.

اردوغان آشکارا خواهان آن شده که اجازه داده شود شرکت های حفاری ترکیه، با تجهیزات پیشرفته وارداتی خود، از مدیترانه وارد دریای سیاه شده و از آنجا نیز برای فعالیت و حفر چاه در ترکمنستان، ادوات خود را از گرجستان و آذربایجان عبور دهند.

با توجه به وضعیت کنونی حزب عدالت و توسعه و کاهش آراء و محبوبیت این حزب و همچنین افزایش بی سابقه قیمت گاز و برق در ترکیه، انتظار می رود تیم اردوغان، برای استفاده در حوزه سیاست داخلی، بخشی از توافق همکاری با ترکمنستان و جمهوری آذربایجان را به صورت عملی، قبل از انتخابات به نمایش بگذارد.

در پایان باید گفت، دست کم در شرایط کنونی، روسیه به شکل آشکارا با همکاری سه جانبه ترکیه، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان برای انتقال گاز حاشیه دریای خزر به اروپا، مخالفت نکرده است. اما چنین به نظر می رسد که با توجه به ویژگی های خاص سیاسی – امنیتی منطقه، بخش مهمی از همکاری های این 3 کشور، تابعی از روند تعامل آنها با روسیه خواهد بود.

انتهای پیام/