آیا مسئولان حکومت دینی می‌توانند فعالیت اقتصادی داشته باشند؟
ورود مسئولان حکومت اسلامی در فعالیت‌های اقتصادی با امرار معاش متعارف آنها تفاوت دارد. چنانکه رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید فرمودند: «با دخالت مسئولین دولت و دستگاه‌های دولتی در فعالیت‌های اقتصادی موافق نیستم، اما با هدایت، نظارت و کمکشان موافقم.»
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، موضوع اقتصاد اسلامی به قدری اهمیت دارد که پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «عبادت ده جزء دارد که نُه جزء آن کسب حلال است.» بنابراین نمی‌توان موضوعات اقتصادی و کسب و کار را در سبک زندگی دینی نادیده گرفت و نسبت به آن بی‌توجه بود. چنانکه روزی حلال و کسب درآمد از مسیر حلال و صحیح می‌تواند زیربنای اخلاقی و زندگی سالم را طرح‌ریزی کند و تضمینی برای سلامت شخصیتی، معنوی و اخلاقی فرد و خانواده‌اش باشد.
از سوی دیگر، اقتصاد حرام و کسب درآمد از راه‌های غیراخلاقی و غیرشرعی نه‌تنها روزی فرد و خانواده او را حرام و ناپاک می‌کند، بلکه تأثیرات بسیار بدی در سرنوشت انسان خواهد داشت.
بر اساس تأکیدات مکرر دین اسلام در خصوص کسب درآمد حلال، این نکته مشخص می‌شود که نمی‌توان از راه‌های میانبر و توجیهات شخصی اقتصاد اسلامی را نادیده گرفت. چراکه حق و عدل، معیاری محکم و سنجیده هستند که اصول محکمی را بر زندگی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در ابعاد فردی و اجتماعی حاکم می‌کنند و با بهانه‌های شخصی و واهی نمی‌توان از آن سرپیچی کرد.
البته موضوع ورود مسئولان حکومت اسلامی در فعالیت‌های اقتصادی با انجام امور اقتصادی توسط آنها به طور شخصی تفاوت دارد. چنانکه رهبر معظم انقلاب اسلامی در یکی از سخنرانی‌های خود تأکید فرمودند که: «با دخالت مسئولین دولت و دستگاه‌های دولتی در فعالیت‌های اقتصادی موافق نیستم، اما با هدایت، نظارت و کمکشان موافقم.» (بیانات در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی؛ 10 بهمن 1400)
فعالیت اقتصادی پیامبران
شاید عده‌ای تصور کنند که ائمه معصومین علیهم السلام تنها به ارشاد و هدایت مردم مشغول بوده‌اند. اما خوب است دقت کنیم که پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام در فضاهای اقتصادی نیز فعالیت داشتند؛ فعالیتی که مؤید فرمایش مقام معظم رهبری بوده و جهت هدایت و کمک داشته است.
درواقع وقتی تاریخ انبیاء علیهم السلام و تاریخ صدر اسلام را مرور می‌کنیم این موضوع مشخص می‌شود که همه پیامبران و اولیای الهی به فعالیت‌های اقتصادی مشغول بودند. از حضرت آدم علیه السلام تا انبیاء و اولیای دیگر، همگی برای کسب درآمد و گذران زندگی خود ناگزیر بوده‌اند که کار کنند و درآمد و روزی را به دست بیاورند و این سنت الهی در زندگی همه انسان‌ها جاری است.
در عین حال پیامبران الهی مانند حضرت شعیب علیه السلام در عین اینکه خود به امرار معاش و کسب اقتصادی صحیح مشغول بوده‌اند، شیوه‌های صحیح کسب درآمد و فعالیت اقتصادی را به مردم آموزش داده و حتی در مواقع ضروری به آنها هشدار می‌دادند.
مقابله حضرت شعیب علیه السلام با فعالیت‌های غلط اقتصادی
بعد از هبوط حضرت آدم علیه السلام بر روی زمین، او باید از زمین کسب روزی می‌کرد و دیگر اوضاع و شرایط مانند بهشت نبود که خوراک و پوشاک برای او و همسرش آماده باشد. بنابراین از همان زمان هبوط، فعالیت کار و تلاش و به دست آوردن رزق و روزی شروع شد.
حتی در دوران حضرت شعیب علیه السلام آن قدر اوضاع اقتصادی پیچیده شده و انواع گناه در آن رخنه کرده بود که آن حضرت به شدت با فعالیت‌های اقتصادی نادرست مقابله می‌کردند و در عین توجه به فعالیت‌های اقتصادی رایج میان مردم، آنها را هدایت می‌کردند؛ همان گونه که شرح آن در قرآن کریم آمده است.
ازجمله آنکه می‌فرماید: «وَ إِلَى مَدْینَ أَخَاهُمْ شُعَیبًا قَالَ یا قَوْمِ... فَأَوْفُواْ الْکیلَ وَ الْمِیزَانَ وَ لاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیاءهُمْ وَ لاَ تُفْسِدُواْ فِی الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا؛ و به سوى مدین، برادرشان شعیب را (فرستادیم) گفت: اى قوم من... حق پیمانه و وزن را ادا کنید و از اموال مردم چیزى نکاهید و در روى زمین، بعد از آنکه (در پرتو ایمان و دعوت انبیاء) اصلاح شده است.»
و در آیه دیگری نیز می‌فرماید: «لاَ تَنقُصُواْ الْمِکیالَ وَالْمِیزَانَ إِنِّی أَرَاکم بِخَیرٍ وَ إِنِّی أَخَافُ عَلَیکمْ عَذَابَ یوْمٍ مُّحِیطٍ؛ پیمانه و وزن را کم نکنید (و دست به کمفروشى نزنید) من شما را در نعمت مىبینم (ولى) از عذاب روز فراگیر، بر شما بیمناک هستم.»
تلاش پیامبر صلوات‌الله علیه و امام علی علیه السلام برای کسب درآمد حلال
در دوران صدر اسلام نیز کشاورزی و دامداری رونق داشت و پیغمبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام نیز مانند سایر مردم شغلی داشتند و از آن راه امرار معاش می‌کردند. به عنوان مثال حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام نخل می‌کاشتند و یا چاه می‌کندند. این طور نبود که آن حضرت حتی در دوران خلافت خود، درآمدی از بیت‌المال برای خود بردارند، بلکه در کنار رسیدگی به امور مردم، باز هم از زور بازوی خود امرار معاش می‌کردند.
همچنین سایر امامان معصوم علیهم السلام نیز این‌گونه بودند. مانند آنکه امام صادق علیه السلام نیز با وجود آنکه شاگردان بسیاری داشتند و به تربیت نسل مسلمان مشغول بودند، اما باز هم از طریق کشاورزی امرارمعاش می‌کردند. درواقع آن بزرگان الگوی عملی اقتصاد اسلامی بودند که تمام اصول و قواعد اقتصاد در اسلام را رعایت می‌کردند.
منابع:
- تفسیر المیزان
- تفسیر نمونه
- تفسیر اطیب البیان
- وسائل الشیعه
انتهای پیام/