حق نگاه‌های مبتکرانۀ آیت‌الله مصباح یزدی در کتاب «آموزش فلسفه» به‌خوبی ادا نشده است
به عنوان دانش‌آموختۀ حوزه و دارندۀ تحصیلات دانشگاهی در رشتۀ فلسفه، برای علاقه‌مندان به حوزۀ فلسفۀ اسلامی کتابی بهتر از آموزش فلسفه سراغ ندارم، اما حق نگاه‌های مبتکرانۀ مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی در مباحث مختلف کتاب به‌خوبی ادا نشده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم حجت‌الاسلام محسن دریابیگی طی یادداشتی درباره کتاب "آموزش فلسفه" علامه مصباح یزدی به نکاتی درباره ضرورت و اهمیت این کتاب اشاره کرد که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
محوریت زبان عربی در متون درسی حوزه مانع از آن شده که برخی از آثار ارزشمند به زبان فارسی، محور توجه عمومی قرار گیرد. بیشترین تأثیر این غفلت در منطق و فلسفه خود را نشان داده است. برای مثال در منطق می‌توان "اساس الاقتباس" خواجه نصیرالدین طوسی و "رهبر خرد" مرحوم محمود شهابی را یادآوری کرد و در فلسفۀ اسلامی "دانشنامۀ علایی ابن‌سینا" و "درةالتاج" قطب‌الدین شیرازیدر زمان گذشته و "اصول فلسفه و روش رئالیسم" علامه طباطبایی و "آموزش فلسفه" علامه مصباح را در دوره‌های اخیر ذکر کرد.
اگر بعد آموزشی آثار این دو حوزه را هم محل توجه قرار دهیم، بی‌مهری حوزۀ علمیه به دو کتاب رهبر خرد و آموزش فلسفه مایۀ تأسف است؛ هر چند کتاب آموزش فلسفه از دهۀ هشتاد به بعد در فضای دانشگاهی مورد استقبال قرار گرفت؛ ولیکن رهبر خرد از این توجه، حتی به عنوان کمک آموزشی نیز محروم ماند.
مرحوم آیت‌الله محمدتقی مصباحدر ابتدای دهۀ شصت به انگیزه بازنگاری مباحث فلسفی به صورت کلاسیک یک دوره فلسفه اسلامیرا به نوآموزان فلسفه، تعلیم می‌دهد. به دلیل اتقان و استحکام و نیز شیوایی سبک نگارش و ترکیب و اسلوب بی‌سابقۀ کتاب و تناسب آن با محیط‌های آموزشی، این مجموعه در محیط‌های علمی و دانشگاهی مطرح است.
نویسنده در مقدمه با توجه به انگیزه و ضرورت تدوین اثر در نظام برنامۀ درسی حوزه و نیاز متون معرفتی متناسب با فضای انقلاب اسلامی به کمبودهای فلسفه در گذشته اشاره کرده است و می‌نویسد:
«هدف از آموزش فلسفه نه در کتاب‌های درسی کاملاً ذکر شده بود و نه در جلسات درس درست بیان می‌گردید و دانشجویانی یافت می‌شدند که پس از صرف سال‌ها عمر خود در خواندن این کتاب‌ها، به‌درستی درنمی‌یافتند که آموختن فلسفه چه لزومی دارد و کدام خلأ را پر می‌کند و در رفع چه نیازی به‌کار می‌آید. بسیاری از ایشان تنها بر اساس تقلید از بعضی از بزرگان به آموختن فلسفه می‌پرداختند ...طرح مسائل و تنظیم آنها هم به‌گونه‌ای نبود که دانشجو به‌آسانی دریابد که انگیزۀ طرح آنها چیست و چه ارتباطی بین آنها وجود دارد و یا با خواندن بخشی از کتاب، شوق خواندن بخش‌های دیگر در او پدید آید ...کتب فلسفی، آکنده از اصطلاحات گیج‌کننده‌ای است که فهم صحیح آنها پس از سال‌ها ممارست، امکان‌پذیر است و غالب دانشجویان در سال‌های اول، به درک جان کلام موفق نمی‌شوند ...در این کتاب‌ها طبعاً توجهی به مسائل مورد بحث در محافل غربی نشده، چه رسد به اینکه پاسخگوی شبهات جدیدی باشد که در عصر حاضر از طرف مکتب‌های الحادی مطرح شده و می‌شود ... ضرورت اجرای برنامه‌های کوتاه‌مدتی برای تربیت جوانان و آماده ساختن ایشان برای به‌عهده گرفتن مسئولیت‌های ارشادی و تبلیغی و فرهنگی در سطح‌های متوسط، آشکار شد و به این منظور در برنامۀ آموزش مؤسسه، تجدید نظری به عمل آمد و کلاس‌های دیگری با برنامه‌های فشرده تأسیس شد.»
مؤلف در مقدمه 10 ویژگی برای کتاب ذکر می‌کند؛ از جمله: اشاره‌ای گذرا به سیر تفکر فلسفی و مکتب‌های مختلف، نگاه انتقادی به موقعیت کاذبی که در مغرب‌زمین برایعلوم تجربیپیش آمده، رابطۀ متقابل فلسفه با دیگر علوم و معارف، تقدم مبحث شناخت‌شناسی بر هستی‌شناسی و ...
به نظر می‌رسد حق نگاه‌های مبتکرانۀ مرحوم مصباح یزدی در مباحث مختلف کتاب از جمله روش‌شناسی فلسفه، علم حضوری، مفاهیم اعتباری و مباحث مرتبط با آن، مباحث جوهر و عرض، ماده و صورت و ... به‌خوبی ادا نشده است.
نگارنده به عنوان دانش‌آموختۀ حوزه و دارندۀ تحصیلات دانشگاهی در رشتۀ فلسفه، برای علاقه‌مندان به حوزۀ فلسفۀ اسلامی کتابی بهتر از آموزش فلسفه سراغ ندارم و بهترین چراغ برای درک فلسفۀ اسلامی را این اثر مرحوم علامه مصباح می‌دانم.
کتاب در هفت بخش به شرح ذیل تنظیم شده است: بخش اول: مباحث مقدماتی، بخش دوّم: در شناخت‌شناسی، بخش سوّم: در هستی‌شناسی، بخش چهارم: درعلتومعلول، بخش پنجم: درمجردومادی، بخش ششم: درثابتومتغیّرو بخش هفتم: درخداشناسیو هر کدام از بخش‌ها در 10 درس تنظیم شده که می‌تواند در راه شناخت و تحقیق منطقیمعارف الهیبنیۀ استدلال و مبانی فکری را تقویت کند.
این اثر فاخر در دو جلد بهزبان فارسیبه همت مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی در سال 1370 ش به چاپ رسیده است. ناشر این کتاب، اکنون شرکت چاپ و نشر بین‌الملل (وابسته به سازمان تبلیغات) است و 20 چاپ از آن تاکنون حکایت از اقبال به این اثر در مخاطبان دانشگاهی و عمومی است. این کتاب ارزشمند به‌وسیلۀ محمد عبدالمنعم خاقانی ترجمه شده است که نام آن "المنهج الجدید فی تعلیم الفلسفة" است و نیز تلخیص این کتاب در یک جلد عرضه شده است.
انتهای‌پیام/