امیرعبداللهیان: اروپا از رفتار احساسی و به دور از عقلانیت فاصله بگیرد

به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، ظهر امروز افتتاحیه ششمین کنفرانس تاریخ روابط خارجی در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با حضور حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

در ابتدا شیخ‌الاسلامی، رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی به ایراد سخنانی پرداخت. وی درباره این کنفرانس گفت: چنان چه مستحضرید از سال 1199 یا 1200 شمسی که وزارت خارجه تاسیس شده است، تاکنون 102 وزیر خارجه سرپرست یا کفیل اداراه دستگاه وزارت خارجه کشور بودند. در این 200 سال باید بگوییم کوله‌بار دستگاه دیپلماسی انباشته از تجربیات دیپلماسی و همچنین تجربه مذاکرات بین‌المللی است.

در روزگاری که وزارت خارجه خیلی به راحتی از زوایای مختلف مسئولانه مورد انتقاد قرار می‌گیرد، به نظرم دستاور کنفرانس امسال می‌تواند هویت دستگاه دیپلماسی را نمایان کند. یکی از وجوه ویژه کنفرانس امسال این است که تصمیم گرفتیم بر خلاف سال‌های گذشته، سخنان و مقالاتی را که ارائه می‌شود با شخصیت‌های به نام کشور گردآوری کنیم. جمعی از نخبه ترین تاریخ ‌پژوهان کشور دعوت مرکز مطالعات را پذیرفتند.

در ادامهم وزیر امور خارجه کشورمان در سخنانی به اهمیت دیپلماسی و تاریخ روبط خارجی ایران پرداخته که به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

خانم ها و آقایان

پژوهشگران، اندیشمندان، مشارکت کنندگان و میهمانان گرامی

اجازه دهید مراتب خرسندی خود را از استمرار پویش مطالعه پیرامون تاریخ روابط خارجی ایران که با این دوره وارد ششمین سال خود می‌گردد، ابراز نمایم. بدیهی است مطالعه و پژوهش در حوزه مناسبات گذشته ایران با همسایگان و جامعه جهانی، زمینه افزایش سطح دانایی ما را در برابر رویه های رفتاری از سوی سایر کشورها و نیز هنجارهای متفاوت که در قالب هم افزایی نظامات جهانی به کارگزاری سازمانهای بین‌المللی اعمال می‌شود، فزونی می‌دارد. کنفرانس امسال نگاهی به دویستمین سال تاسیس وزارت امورخارجه و دستگاه دیپلماسی دارد. با همین رویکرد، دو سده مذاکرات دیپلماتیک در تاریخ روابط خارجی ایران محل کنکاش این کنفرانس است.

مایه خرسندی است که کشور ما ایران با دیرینه تاریخی قابل اعتنایی از تجارب و آزموده های بسیار بمنظور تنظیم مناسبات خود با دیگران برخوردار است. ابتکارات و رویه های مذاکراتی متنوع همراه با با دقت نظر و جسارت در دفاع از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و استقلال کشور در لابلای سطور صفحات تاریخ روابط خارجی ایران مشهود و مبرهن است. با این وجود، در مقاطعی تلخ و زمانه ای دشوار و خاص به دلیل ضعف دولت مرکزی و یا عدم همبستگی ملی ایران نتوانسته در چهارچوب روندهای مذاکراتی از منافع ملی خود صیانت نماید. در برخی از آن ادوار و موارد؛ وابستگی یا توهم شناختی نسبت به قدرت های بزرگ و استعمارگر زمینه بروز این گونه پدیده های شوم و خسارت بار را رقم زده است.

در آن کشاکشها بیگانگان نیز با اجرای برنامه‌هایی که امروزه آن را به درستی "جنگ شناختی و ترکیبی" نام نهاده اند، از این غفلت و یا وابستگی سود جستند و سرزمین هایی از پیکره ایران را در "ارّان و قفقاز" و یا "بحرین و شرق و غرب ایران" منتزع ساختند. در برابر این دست اندازیها در گذشته، نهاد دیپلماسی ایران با همه کم توجهی و بی مهری، دخالتهای پیوسته پیرامونیان سرای قدرت، همچون درباریان اهتمام بر این داشت تا اتکاء به قواعد و حقوق بین المللی مانع اعمال دستبردها به تمامیت ارضی گردد.

در طول تاریخ ایران؛ رجال کم دانش و یا وابسته و عامل به پیشبرد اغراض بیگانه چونان دست پنهان قوای اهریمنی در تلاش بودند از درون  انسجام جبهه دیپلماسی را هدف قرار دهند. اگرچه خیانت ورزی و دسیسه بازی این کسان در مقاطعی چون عهد وزارت وزیر خارجه نامدار ایران، میرزا تقی خان امیرکبیر اسباب ناکامی کشور را از اعاده نظم داخلی، متنوع سازی دامنه روابط و اجرای موازنه در تنظیم مناسبات خارجی به کف با کفایت او رقم زد، اما هرگز جهد و تکاپوی دیپلماسی متوقف نشد. حتی در شهریور 1320 که قوای متجاوز متفقین خاک کشور را با نقض بیطرفی اشغال کردند، این کوشش دیپلماسی زمان بود که اعاده تمامیت ارضی و تداوم اعمال حاکمیت ملی را موجب شد.

به واقع این دیپلماسی است که در مقاطعی - حتی با جانفشانی - مانع از آن می‌شود که نگرشهایی برخاسته از تعلقات به اجانب و یا تعصبات بی حاصل موجب خسارت بر منافع ملی ایران و مصالح عموم ایرانیان گردد.

ایران در بستر دو سده تکاپوی دیپلماتیک برای حفظ حقوق و حاکمیت خود تجارب بسیاری آموخته و قواعد و اصول مذاکراتی متنوع را به کار بسته است. اینک ضروری است درباره یکایک این نمونه ها و مصادیق پژوهش هایی همه جانبه و البته منصفانه صورت پذیرد. از این رو نشست حاضر کوششی است با هدف بررسی دستآوردهای دو سده دیپلماسی ایران که میراث آن به عصر کنونی منتقل گشته است. در این بررسی اهتمام باید متوجه شناخت ماهیت عملیات دیپلماسی ایران باشد، امری که کارگزاران نهاد وزارت امور خارجه مسئولیت آن را عهده دار بودند. از سوی دیگر؛ مطالعه روابط درونی اجتماع ایران، رفتار هیئت حاکمه در عهد نظامات گذشته، تبانی قدرتهای بزرگ، بازی قوای منطقه‌ای و از همه مهم تر ژئوپلتیک تاریخی ایران نیز باید به عنوان مولفه هایی مهم برای داوری هر مثال تاریخی ملحوظ نظر اهل تحقیق قرار گیرد. بدون شک با این نگرش است که می توان بر رمز و راز تاریخ پرفراز و نشیب تکاپوهای دیپلماتیک ایران آگاهی یافت.

تجربه و آگاهی از گذشته اقتضا می‌کند که در مسیر پیش رو و در استمرار مذاکرات دیپلماتیک با آگاهی از اصول و قواعد و با ارزیابی و آسیب شناسی دستاوردهای پیشینیان گام های عملی را برداشت. دنیای امروز بدون تردید برای عبور از بحران های فراگیری که صلح و امنیت جهانی را تهدید می کند به گفتگو و مذاکره نیازمند است. اما در انتخاب این رویکرد باید عنایت تمام داشت که بی توجهی به حقوق ملت ها و نادیده انگاشتن تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورها، سیاست همیشگی نظامات جهانی و قدرتهای سلطه گر بوده است. دیپلماسی به موازات تقویت ساختارهای دفاعی است که می تواند عامل مکمل در مسیر بازدارندگی و تضمین برای استمرار حفظ منافع ملی و مصالح یکایک آحاد ایرانیان باشد. دیپلماسی و میدان بال های همراه و هم افزای پرنده تیز پرواز دیپلماسی ایران هستند.

قدرت دفاعی در تعاریف امروزی برگرفته از دو مولفه قدرت سخت و نرم است و دیپلماسی با کارکردهایی متنوع از جمله در ابعاد "دیپلماسی عمومی و رسانه ای" نقش موثری در تثبیت قدرت دفاعی ج اا دارد. دیپلماسی یک بازوی دفاعی نتیجه‌بخش و البته کم هزینه است که اگر به حرکت درآید می تواند مانع از زیاده خواهی سلطه گران گردد.

در شرایط کنونی، از ابتدای کار دولت سیزدهم کوشش بر آن بود تا در چهارچوب نظریه سیاست خارجی متوازن، دی÷لماسی پویا و تعامل هوشمند منافع جمهوری اسلامی ایران با جهان بیرونی دنبال گردد. مذاکرات دیپلماتیک با اتکا به اصول سه گانه عزت، حکمت و مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران در دستور کار قرار گرفت. حاصل چنین تکاپوی همه جانبه در یک سال و اندی اخیر، اسناد بسیاری است که نتیجه مذاکرات دیپلماتیک فشرده و اثربخش با سایر کشورها بوده که به فضل الهی مدون و مبادله و اجرایی شدند.در این میان همسایگان محور رویکرد تعاملی جمهوری اسلامی ایران بوده اند.

در مذاکرات دیپلماتیک اصل بر "سرعت و دقت عمل توامان" است که در این زمینه نیز هیچگاه یک وجه از این دو الزام با همه فشارهای سیاسی و رسانه ای از سوی دستگاه دیپلماسی فدا نگردیده است.

اجازه می خواهم در پایان سخن توجه شما را به شرایط خطیر کنونی جهان بی‌ثباتی جلب کنم که با بحرانهای برساخته قدرتهای بزرگ و دخالت های فرامنطقه ای زمینه رشد افراط‌گرایی را در تمام جغرافیای جهانی محتمل ساخته است.جمهوری اسلامی ایران معتقد است در شرایط کنونی برای کاهش التهابات پیش رو، بازگشت به "مذاکرات احترام آمیز و به دور از زیاده خواهی" پیش نیاز نیل به توافقات تعهدآور است.

جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی و در قیاس با تاریخ گذشته خود از توانمندی های گسترده و متمایزی برخوردار است. لذا نادیده انگاشتن آن می تواند هزینه های تجاوزگری و دخالت در امور منطقه را به شدت افزایش دهد. جمهوری اسلامی ایران به ماموریت حفظ صلح و تامین امنیت جهانی پایبند است و مسئولانه می کوشد این پیام را ترویج و تبیین نماید.از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران در صیانت از حاکمیت و تمامیت ارضی خود کوچکترین تردیدی ندارد.امیدوارم در پایان این  کنفرانس نتایج قابل تاملی از مباحث حاضر تهیه و برای تنویر افکار عمومی  انتشار یابد. لازم می دانم از اهتمام همکاران خود در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه قدردانی نمایم.

در ادامه وزیر امور خارجه کشورمان به برخی از مسائل و چالش‌های مهم که در سیاست خارجی ایران وجود دارد، پرداخت. وی در خصوص جنگ اوکراین اظهار کرد: ما مواضع خودمان را در موضوع اوکراین به صراحت و به روشنی بارها بیان کردیم. بهانه ای که برخی از کشورهای غربی در حوزه حمایت ایران از یک طرف جنگ به آن متوسل می‌شوند، بهانه و اظهاراتی کاملا بی اساس است. ایران و روسیه همانند سایر کشورهای دیگر دارای همکاری های متنوع از جمله همکاری در حوزه دفاعی است، اما ما مخالف جنگ در اوکراین و در هر کجای عالم بوده و هستیم. ایران دیپلماسی و مذاکره سیاسی تنها راه حل در بحران های منطقه و پیرامونی و بحران اوکراین می‌داند. ما در جنگ اوکراین در کنار هیچ یک از طرفین نیستیم. به آقای بورل نیز به صراحت گفتم اینکه بیش از 12 میلیارد دلار سلاح با پول و سرمایه کشورهای غربی وارد اوکراین شده و از طرف دیگر ایران را متهم می‌کنید به ارسال پهپاد، این رفتار غیرواقع بینانه و غیرمنصفانه است. ما مخالف تسلیح هر یک از طرفین در جنگ اوکراین هستیم. ایران ضمن توجه به ریشه های جنگ در اوکراین از تمامیت ارضی کشورها از جمله اوکراین دفاع کرده و به همین دلیل ما نه جدایی کریمه و نه جدایی مناطق جدید از اوکراین را به رسمیت نشناختیم و به تلاش های خود در سطح ریاست جمهور و وزارت خارجه برای توقف جنگ، آتش بس و تمرکز طرفین بر مذاکره و راه حل سیاسی ادامه می‌دهیم.

وزیرخارجه همچنین درباره قطعنامه ضد ایرانی اروپا علیه سپاه پاسداران گفت: از حدود دو ماه پیش همزمان با تحریکات خارجی و دامن زدن به اغتشاشات در داخل کشورمان توسط این مداخله گران خارجی و سواستفاده کنندگان از فوت یک دختر ایرانی موضوع قرار دادن سپاه پاسداران در لیست به اصطلاح تروریستی اتحادیه اروپا مطرح شد. در گفتگو با آقای بورل، مقامات کشورهای اروپایی، رایزنی یکایک سفرای ما در اروپا و در سازمان ملل متحد هشدار جدی داده شد به اتحادیه اروپا که اگر در خصوص یک نهاد مهم و حاکمیتی ایران که نقش بسیار مهمی در حوزه مبارزه با تروریست و داعش در منطقه داشته و این نقش همچنان ادامه دارد، بخواهد اقدامی انجام دهند، پاسخ ایران قوی و موثر و متقابل خواهد بود.

مجموعه تلاش های دیپلماتیک منجر به این شد که در حوزه اروپا در پایین ترین سطح در پارلمان اروپا بیان احساسات تند و اظهارات شتابزده برخی از نمایندگان این پارلمان را شاهد باشیم. قطعنامه ای که از منطق و چارچوب های حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد قویا فاصله دارد. علیرغم اینکه آقای بورل تصریح میکنند که در اتحادیه اروپا ایده ای برای قرار دادن سپاه در لیست به اصطلاح تروریستی قرار ندارد، اما دیروز در نشست غیرعلنی مجلس من شاهد بودم که فضای مجلس بسیار ملتهب است و آن ها به سمت تصمیماتی قوی و بازدارنده حرکت می‌کنند. من از همین جا تاکید می‌کنم که ایران همه ی طرف های اروپا را دعوت می‌کند به اینکه از اظهارات احساسی و رفتار به دور از عقلانیت فاصله بگیرند.

آنچه که امروز در اظهارات آقای بورل شاهد بودیم حاکی از این است که اتحادیه اروپا به دنبال این است که به سمت گام های پر هزینه حرکت نکند و ما اعلام کردیم به اتحادیه اروپا صرف نظر از مداخلات برخی از کشورهای اروپایی و دمیدنشان بر اغتشاشات و تشویق آشوب گران، ایران مذاکره، گفتگو و تعامل سازنده اتحادیه اروپا و ایران را بهترین گزینه می‌داند. اما در قبال هرگونه تصمیم دیگر این اتحادیه پاسخ متقابل و موثر داده خواهد شد.

وی همچنین درباره مذاکرات هسته ای گفت: ما در دستگاه دیپلماسی پایبند به به حل و فصل چالش ها از مسیر مذاکره هستیم. همچنان گفتگوها و تبادل پیام های ما با طرف های غربی برای رسیدن به یک توافق خوب، قوی و پایدار ادامه دارد. علیرغم رفتار ریاکانه برخی از مقامات غربی از جمله آمریکایی ها تبادل پیام کشورهای غربی به ایران و تاکیدشان برای اینکه توافق به گام نهایی خودش برسد، همچنان در دستور کار است. شما شاهد بودید که در یکی از بند های قطعنامه پارلمان اروپایی هم موضوع عبور از برجام و توافق هسته ای مطرح شده بود اما در همان نشست احساسی و تند پارلمان اروپا نیز این بند از دستور کار خارج شد. این تایید ‌می‌کند اظهارات قبلی ما را که غرب و آمریکا همچنان از مسیر دیپلماتیک پیام های خودشان را برای رسیدن به گام های پایانی توافق ارسال می‌کنند.

ما مرحله ای از توافق را در چارچوب رفع تحریم ها مورد توجه قرار دادیم. تبادل پیام های ما همچنان جریان دارد. در مقطعی طرف آمریکایی و طرف های غربی تصور می‌کردند که اغتشاشات موضع ایران را ضعیف کرده و اصرار آن ها در آن مقطع برای شتاب دهی به گام پایانی توافق این بود که ما از یکی دو خط قرمز خود در فضای به اصطلاح آن ها ضعیف شده تیم مذاکرات می‌تواند دستاوردی برای تیم غربی داشته باشد، اما آمریکایی ها زودتر از سه کشور اروپایی متوجه شدند که در پی این اغتشاشات به دلیل بصیرت مردم و نگاه مدبرانه مقام معظم رهبری و تدابیری که اندیشیده شد اتفاق خاصی نخواهد افتاد و مجددا به مسیر گفتگو و مذاکره تاکید دارند.

البته طرف آمریکایی کماکان مصر است که از مسیر گفتگوی صورت به صورت و مذاکرات مستقیم این اتفاق بیافتد. ما برای رسیدن به توافق بدون نیز به هرگونه گفتگوی مستقیم اسناد و محتوای لازم را در اختیار داریم و طرفین ما همین اسناد را در اختیار دارند. لذا اگر اراده جدی در طرف آمریکایی وجود داشته باشد با وضع موجود ما توافق را در دسترس می‌دانیم. اما بارهاهم تذکر دادیم به مقامات آمریکایی که از اظهارنظرهای متنقاض و ریاکارانه اجتناب کنند. ما در مسیر دیپلماتیک اینگونه اظهار نظرها را نیاز داخلی افکار عمومی خودشان ذکر می‌کنند. ما به دور از این هیاهوها هرجا و در هر میز مذاکره ای که منافعی برای کشور وجود داشته باشد حضور داریم و در غالب گفتگوهای چندجانبه امیدواریم که با عقلانیت و واقع بینی طرف های مقابل بتوانیم به نقطه توافق برسیم. اما پلن دوم و گزینه های دیگر در دستور کار ایران هم قرار دارد.

همچنین در حاشیه این نشست و بازدید وزیر امور خارجه از اسناد تاریخی، نامه فیصل بن ترکی آل سعود به ناصرالدین شاه رونمایی شد که در آن به نام خلیج فارس اشاره شده است.

انتهای پیام/