ترکیه در معرض خطر بیابان زایی و خشکسالی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، کارشناسان در ترکیه در مورد افزایش بیابان ها در این کشور هشدار می دهند و معتقدند که با تداوم پدیده خشکسالی و تغییرات اقلیمی از یک سو و برداشت بی رویه آب از دیگر سو، سالیان سختی در انتظار ترکیه خواهد بود.

ترکیه به طور کلی به 7 منطقه جغرافیایی تقسیم می شود و آمار کلی بارندگی 3 ماه پایانی سال 2002 میلادی نشان دهنده این است که در 5 منطقه این کشور، کاهش شدید باران، کشاورزان و کارشناسان را نگران کرده است. به گونه ای که در مناطق جنوب، جنوب شرقی، مدیترانه، آناتولی و اژه، به شکلی بی سابقه، کاهش بارندگی های شدید ثبت شده و در چندین استان، کشاورزان از خیر کاشت محصول گذشته و اراضی خود را رها کرده اند. در حالی که این مناطق، همواره اصلی ترین کانون های تولیدات کشاورزی در ترکیه بوده اند. بارندگی در این مناطق، نسبت به مدت مشابه سال قبل تقریباً 50 درصد کمتر و به همان اندازه هوا گرمتر است.

حالا ترکیه نیز در لیست کشورهایی قرار گرفته که به خاطر کاهش بارندگی در ترکیه، در یک سطح ریسک و مخاطره بالا در معرض خطر بیابان زایی هستند.

آمارهای جهانی نشان می دهد که ترکیه و ایران، در رده کشورهای کم آب و کم باران جهان قرار دارند و سالیان پیش رو برای وضعیت کشاورزی و آبخیزداری کشورهای منطقه، مقطع زمانی حساس و تعیین کننده ای خواهد بود.

ارتباط خشکسالی، عدم کشت و بیابان زایی

پروفسور دکتر برکانت اودمیش از چهره های دانشگاهی حوزه آب که سال ها درباره آسیب های نظام آبیاری و کشاورزی در ترکیه تحقیق کرده، می گوید: «سال گذشته برای آب و خاک ترکیه، سال دشواری بود. در صورت تداوم خشکسالی، ممکن است سال آینده خطرات بیشتری را تجربه کنیم. چرا که در برخی مناطق، کشاورزان اراضی خود را لم یزرع رها کردند. در نتیجه، ناباروری خاک در مناطق کشاورزی، منجر به بیابان زایی بیشتری می شود».

پروفسور اودمیش در ادامه گفته است: «ما مداوماً در مورد خطرات استفاده کشاورزان از آب های زیرزمینی در مناطقی که شبکه آبیاری توسعه نیافته، هشدار می دهیم. با کاهش بارندگی در ترکیه، کشاورزان مجبور به استفاده از آب های زیرزمینی در مناطقی شدند که قبلاً غنی بودند. استفاده و برداشت بی رویه کشاورزان از آب های زیرزمینی باعث پایین تر رفتن مداوم در زیر زمین می شود. این رفتار، دو پیامد تخریبی به دنبال دارد: اول، مرگ آبخوان ها. دوم، افزایش هزینه تولید و بالا رفتن قیمت مواد غذایی».

پدیده وحشتناک نفوذ آب شور در منابع زیرزمینی ترکیه

یکی از تازه ترین مشکلات کشاورزی در استان های ساحلی ترکیه در هر دو منطقه مهم دریای سیاه و دریای مدیترانه،  پدیده وحشتناک نفوذ آب شور در منابع زیرزمینی است.

کارشناسان می گویند: «کشاورزان منطقه این اتفاق را بسیار عجیب تلقی می کنند. اما بر اساس رفتار مکانیکی آب و خاک، دلیلی برای تعجب وجود ندارد. چرا که در استان های ساحلی، کشاورزان، آن قدر منابع زیرزمینی آب شیرین را برداشت کرده اند که فشار جزر و مد ساحلی، آب شور را روانه رگه ها و خطوط زیرزمینی کرده و آب شور، جایگزین آب شیرین شده است».

به باور کارشناسان، کشاورزانی که در مناطق ساحلی استان های دریای سیاه و دریای مدیترانه ترکیه کشت می کنند، باید به طور مداوم آب منابع آبی را کنترل و میزان شوری آنها را اندازه گیری کنند. چرا که به گفته آنها، گیاهان فوراً به آب شور واکنش نشان می ‌دهند و از دست می روند.

علاوه بر این، مخلوط  شدن نمک‌ های سدیمی مانند آب دریا با آب‌ های زیرزمینی و استفاده از آن در مناطق کشاورزی ممکن است باعث سدیمی شدن خاک‌ شود و پس از مدتی زمین کشاورزی امکان تولد و تکثیر دانه را از دست می دهد و روند بیابان‌ زایی شروع می‌ شود.

ترکیه و خطر کمبود گندم

دکتر هاکان چاکیجی رئیس اتاق مهندسان کشاورزی ترکیه می گوید: «روزهای بدون بارش همچنان ادامه دارد. در واقع تعداد روزهای متوالی بدون بارش در سال های اخیر به 100 روز رسیده است. از سوی دیگر، تعداد روزهای بارانی شدید نیز رو به افزایش است. به همین دلیل شاهد پایین آمدن راندمان کشت و کاهش عملکرد در محصولات کشاورزی هستیم. به ویژه در بخش غلات، شاهد بیشترین آسیب هستیم و در آینده ای نزدیک، کاهش تولید گندم، ما را وادار به افزایش واردات خواهد کرد».

چاکیجی در ادامه با اشاره به اینکه انتظار زیادی برای کاهش و نامنظم شدن بارش ها در سال های آینده وجود دارد، گفته است: «با در نظر گرفتن همه مدل ها و سناریوها، تا سال 2030 میلادی، ما در ترکیه، در انتظار افزایش 1.1 درجه ای دما و کاهش 25 درصدی بارش هستیم. بر این اساس محاسبه می شود که در دوره آتی 15 تا 25 درصد زیان عملکرد در محصولات وجود داشته باشد. بازنگری در الگوهای تولید یک ضرورت است. ما باید سیاست‌های کشاورزی جدیدی را در راستای رژیم بارش ایجاد کنیم. نباید در هر منطقه محصولاتی که نیاز به آب زیادی دارند پرورش دهیم. در برخی مناطق باید روی گزینه های کشاورزی بدون آب تمرکز کنیم. برای استفاده اقتصادی از آب باید سرمایه گذاری های دولتی در زمینه آبیاری انجام شود و کشاورزان را تشویق کنیم که به سیستم های آبیاری مدرن تحت فشار روی آورند».

مقایسه وضعیت ایران و ترکیه

یکی از دلایل اهمیت توجه به مشکلات آبی ترکیه، این است که تلاش برای فهم مشکلات زیست محیطی این همسایه مهم غربی، باعث می شود تا شناخت بهتری نسبت به مشکلات آبی کشور خودمان ایران هم پیدا کنیم.

به عنوان مثال، توجه به این نکته ضروری است که کارشناسان در ترکیه در شرایطی در مورد کمبود منابع آب در این کشور هشدار می دهند که ما در ایران، از بسیاری جهات، باید دلایل بیشتری برای نگرانی داشته باشیم. چرا که دجله و فرات به عنوان دو شریان آبی مهم منطقه در دل ترکیه جاری هستند، سدهای بزرگی در این کشور ساخته شده اند و علاوه بر همه اینها، وضعیت بارندگی در ترکیه بهتر است.

چرا که بر اساس جداول معتبر اندازه گیری بارش جهانی، هم ایران و هم ترکیه، در رده کشورهای کم باران و خشک قرار دارند. با این تفاوت که ترکیه در این جدول در رده 132 قرار گرفته اما ایران بر پله 164 ایستاده و عراق نیز در رده 167 قرار گرفته است.  

بنابراین وقتی که در ترکیه در حوزه های مرتبط با آب و در بخش های بیابان زایی، کشاورزی و تغییرات نگران کننده اقلیمی، مشکلات جدی به وجود آید، ایران نیز باید تدابیر ویژه ای اتخاذ کند تا در حوزه امنیت غذایی، دچار مشکل نشود.

انتهای پیام/