۲۹ بهمن ۵۶ در تبریز چه‌خبر بود؟ توصیف قابل تأمل رهبر انقلاب درباره نقش مؤثر این قیام + فیلم مستند
قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز سرمنشأ الگوی جدیدی در اعتراضات مردم بود که منجر به سرنگونی رژیم پهلوی شد، رهبر انقلاب توصیف دقیقی از این قیام می‌کنند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، قیام مردم تبریز در 29 بهمن ماه سال 1356 را باید یکی از مهم‌ترین وقایع در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی بدانیم. مردم تبریز به‌مناسبت چهلمین روز شهدای تظاهرات 19 دی قم، دست به تظاهرات زده روزی تاریخی را در تبریز ثبت کردند.
قیام مردم تبریز در 29 بهمن 1356 علیه محمدرضا پهلوی، باعث زیادتر شدن شعله انقلاب و ضعیف‌تر و شکننده‌تر شدن رژیم پهلوی شد. جرقه این قیام‌های مردمی در سال 1356 از قیام مردم قم در 19 دی ماه زده شد و پس از آن، به‌مناسبت چهلمین روز شهادت شهدای قم، چند تن از روحانیان سرشناس شهر تبریز اعلامیه‌ای منتشر و در آن اعلام کردند به‌مناسبت چهلمین روز واقعه قم، مجلس یادبودی در مسجد میرزایوسف مجتهدی تبریز برگزار خواهد شد، البته علاوه بر تبریز، در بسیاری از شهرهای دیگر، به‌ویژه قم مجالس ختم و سوگواری همراه با اعتراضات به پهلوی برگزار شد، بنابراین می‌توان گفت قیام مردم تبریز، نقطه آغازی برای این الگوی مبارزاتی علیه پهلوی شد که تا 22 بهمن ماه سال 1357 ادامه پیدا کرد.
جرقه قیام تبریز از کجا زده شد؟
پس از چاپ مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات در 17 دی ماه سال 1356 که حاوی مطالبی جسارت‌آمیز نسبت به امام خمینی بود، جمعی از روحانیون و مردم شهر قم نسبت به آن واکنش نشان داده در 19 دی با هدایت آیت الله نوری همدانی دست به تظاهرات زدند و به خیابان آمدند، البته این قیام توسط رژیم، به خون کشیده شد و کشتاری بی‌رحمانه در خیابان صفائیه قم به‌راه افتاد؛ با اعلام اعزام عمومی توسط مراجع معظم تقلید به‌مناسبت اربعین شهدای قم، بازار تبریز هم تعطیل و یک قیام بزرگ به‌پا شد.
29 بهمن 56 در تبریز چه‌خبر بود؟
آیت‌الله شهید سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی با همراهی عده‌ای از علمای تبریز طی بیانیه‌ای، مردم تبریز را برای اقامه عزا جهت بزرگداشت شهدای قم به «قزلّی مسجد» دعوت کردند؛ از سویی دیگر، نیروهای نظامی رژیم برای جلوگیری از این اجتماع، دستور دادند مساجد را در آن روز تعطیل کنند تا بلکه از حضور مردم در مساجد جلوگیری شود؛ مردم برای حضور در مجلس سوگواری، ساعت‌ها قبل دسته به دسته به مسجد آمدند اما با در بسته مواجه شدند و اجتماع مردم مقابل مسجد منجر به درگیری با پلیس شد.
حاضران در آن محل می‌گویند: «زمانی که خواستیم داخل (مسجد) شویم نگذاشتند، عده‌ای از پلیس‌ها بودند و نمی‌گذاشتند، می‌گفتند "نمی‌شود داخل شوید، ممنوع است."، هرچی صحبت کردیم گفتیم "برنامه داریم، چهلم است..."، راهمان ندادند.»
شاهدی دیگر می‌گوید: «صبح ساعت 9 یا 9:30 بود که رسیدیم آنجا، دیدیم آن افسر نمی‌گذارد کسی برود به مسجد، ظاهراً کلانتری گفته بود که اجازه نمی‌دهند این مجلس تشکیل شود.
کریم بهروزی نیز در خاطرات خود چنین یاد می‌کند: «ساعت 9 صبح بود که جمعیت زیاد شد، جلوی مسجد پر شد. چند نفر مأمور مسلح که از پاسگاه آمده بودند و خود (سرگرد) حق‌شناس هم بود، سعی می‌کردند مردم را پراکنده کنند، حق‌شناس می‌گفت "چرا اینجا جمع شده‌اید؟"، و مردم جواب می‌دادند که "امروز در این مسجد مراسم است."، او هم می‌گفت "امروز در این مسجد هیچ خبری نیست."»
مشهدی محمد عرفان خادم مسجد قزلّی دستور داشت که به‌موقع در مسجد را باز کند. آیت‌الله قاضی طباطبایی او را در جریان این مراسم گذاشته بود، اما او نیز که حوالی ساعت 9 مقابل مسجد رسید با اجتماع مردم و ممانعت نیروهای کلانتری بازار برای باز کردن مسجد مواجه شد. تأکید روی این موضوع ازآن‌روست که علت آغاز درگیری و حرکت مردم تبریز همانا بسته بودن در مسجد و اسائه ادب رئیس کلانتری بازار به ساحت خانه خدا بود.
به‌گفته شاهدان عینی، توهین سرگرد مقصود حق‌شناس، رئیس کلانتری منطقه بازار که همراه با فحاشی به مردم و مسجد بود، خشم مردم را شعله‌ورتر کرد؛ در این بین، جوانی به‌نام "محمد تجلا" برای اعتراض وارد صحنه شد، پلیس با شلیک گلوله، این جوان دانشجو را به شهادت رساند تا او به‌عنوان اولین شهید این روز نام بگیرد. شهید تجلا متولد سال 1335 در اردبیل بود و هنگام شهادت 22 سال داشت و در رشته مهندسی تحصیل می‌کرد. پیکر شهید محمد تجلا به‌صورت ناشناخته در قبرستان امامیه تبریز به خاک سپرده شد، اما پس از گذشت یک ماه با اذن آیت‌الله قاضی طباطبایی(ره) نبش قبر صورت گرفت و پیکر او شناسایی شد.
باید گفت قیام 29 بهمن مردم تبریز، منشأ قیام‌های دیگری در شهرهای دیگر ایران شد و نقش مهمی در سرنگونی رژیم پهلوی داشت. 40 روز پس از این رویداد در 10 فروردین 1357، انقلابیون شهرهای اصفهان، جهرم، یزد، شیراز و اهواز نیز به‌مناسبت چهلمین روز کشته‌شدگان تبریز، دست به تجمع و اعتراض زدند که باعث کشته شدن عده‌ای دیگر در آن شهرها شد. این اعتراضات سراسری در نهایت منجر به توجه رسانه‌های خارجی به اعتراضات ایران شد.
دخالت ارتش
به‌دنبال این اتفاق، شورای امنیت استان تشکیل جلسه می‌دهد و تصمیم می‌گیرند از نیروهای ارتش و ژاندارمری استفاده کنند و یگان‌های نظامی در سطح شهر مستقر شوند. در جریان این اعتراضات، برای نخستین‌بار پس از واقعه 15 خرداد 1342، ارتش برای کنترل وضعیت مستقیماً وارد درگیری‌ها شد.
دیدار هرساله رهبر انقلاب و سخنان قابل تأمل ایشان
رهبر معظم انقلاب به‌دلیل نقش تأثیرگذار این قیام در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی، هر سال در روز 29 بهمن با مردم آذربایجان دیدار می‌کنند. مروری بر بخشی از بیانات ایشان در این دیدارها اهمیت قیام 29 بهمن را فاش می‌کند و نقش مهم آن را عیان می‌کند.
رهبر انقلاب در بیاناتی در جمع مردم تبریز در 29 بهمن ماه سال 1393 می‌فرمایند:
"حضور مردم در بیست‌ونهم بهمن سال 56، شبیه کار امام سجّاد (علیه‌السّلام) و جناب زینب کبری بود که نگذاشتند حادثه‌ی عاشورا فراموش بشود. تبریزی‌ها در بیست‌ونهم بهمن نگذاشتند این بار زمین بماند وَالّا بنا بر این بود که کشتار قم و حضور مردم و همه‌چیز فراموش بشود امّا تبریزی‌ها نگذاشتند. من فراموش نمی‌کنم آن روزها خبرهایی می‌آمد که دستگاه جبّار و طاغوت شخصیّت‌های برجسته‌ی نظامی خودش را فرستاد تبریز برای اینکه جلوی حضور مردم را بگیرند امّا مردم بیست‌ونهم بهمن را به‌وجود آوردند؛ و تا امروز این روز زنده است. اینکه بنده هم اصرار دارم که در این روز با شما ملاقات بکنم به‌خاطر اهمّیّت این روز است."
روایتی از قیام مردم تبریز در مستند "چهلمین روز"
مستند "چهلمین روز"به‌تهیه‌کنندگی محسن اولیایی یکی از آثاری است که درباره قیام مردم تبریز ساخته شده و از تلویزیون پخش شده است.
این فیلم، در قالب مستند تصویری، در ابتدا ایستادگی مردم تبریز از قیام مشروطه را به‌تصویر می‌کشد و طی روایت‌های گوناگون، ایستادگی غیورمردان و غیورزنان آذری را در برابر سلطه بیگانگان در تهاجم روسیه و همچنین در جریان انقلاب که مقابل استبداد ایستادگی کردند به‌تصویر کشیده است. آخرین بخش این مستند، روایتگر قیام مردم تبریز به‌مناسبت چهلمین روز شهادت شهدای قم است.
فیلم کامل این مستند را از اینجا می‌توانید ببینید:
انتهای پیام/+