جذابیت‌ها و دلایل متقابل ایران و روسیه برای تقویت روابط
در حال حاضر روسیه و ایران در وضعیت مشابهی چون تحریم‌های غرب و تلاش برای تحمیل شکست‌های سیاسی برای فرو بردن در یک بحران عمیق اقتصادی و منزوی ساختن تهران- مسکو در عرصه بین‌المللی قرار دارند که این وضعیت، اتحاد آنها را بیش از پیش خواهد کرد.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روابط روسیه و ایران در سال های اخیر با توجه به تحریم های شدید غرب و تنش های شدید الحن میان روسیه و غرب پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین به شدت تغییر کرده و انگیزه جدی برای نزدیکی روابط میان تهران- مسکو ایجاد کرده است. به گفته کارشناسان، روسیه و ایران برای چندین دهه یک شراکت راحت علیه قدرت‌های غربی ایجاد کرده‌اند، روسیه با دیدگاه ایران در مورد نظم جهانی چندقطبی که نقش ایالات متحده در آن کاهش یافته است، مشترک است.
به نظر می رسد روابط دو کشور بر اساس رویکرد مشترک آنها به سیاست بین الملل پی ریزی شده است. دو کشور خواستار ایجاد و حفظ یک نظم جهانی چند قطبی هستند؛ در حالیکه روسیه این هدف را بیشتر در سطح جهانی می بیند، ایران بیشتر بر اجرای خوانش نظم بین المللی در منطقه فوری خود تمرکز دارد. روسیه به طور کامل آماده تعامل با ایران در زمینه طیف گسترده ای از موضوعات دوجانبه، منطقه ای و بین المللی از جمله تجارت، انرژی و امنیت است. با این حال، اگرچه دو کشور اهداف بسیاری مشترک دارند و همکاری امیدوارکننده به نظر می‌رسد، اما دو طرف همچنان نیازمند راهکارهای ماهرانه برای اجتناب از شکنندگی روابط هستند.
در حال حاضر روسیه و ایران در وضعیت مشابهی چون تحریم های غرب و متحدان اروپایی آن و تلاش در جهت تحمیل های شکست سیاسی برای فرو بردن در یک بحران عمیق اقتصادی و منزوی ساختن تهران- مسکو در عرصه بین المللی هستند. انگیزه هر دو در حال حاضر دشمنی شدید نسبت به ایالات متحده است که تحریم هایی را علیه هر دو کشور اعمال کرده است و این امر جهان بینی غالب آنها را شکل می دهد. ایران نیز مانند روسیه، سلطه ایالات متحده در سیستم جهانی را رد می کند و به دنبال کاهش این سلطه در منطقه خود است. مسکو و تهران در مخالفت با نظم موجود جهانی شریک هستند.
در چنین شرایطی مسکو و تهران در چارچوب چرخش به شرق فعالانه به تقویت روابط و همکاری با کشورهایی داشته اند که تسلیم برنامه ها و اهداف آمریکا نگشته و خواهان توسعه روابط دوستانه با روسیه و ایران می باشند. این اقدامات حرکتی در جهت خنثی سازی پیامدها و تهدیدات نظامی و کاستن از فشار تحریم هایی است که برای منزوی ساختن روسیه و ایران و جلوگیری از شکل گیری نظم نوین جهانی است.
دولت سیزدهم نگاهی جدی‌تر به شرق به‌خصوص همسایگانی چون روسیه دارد از طرفی هم محدودیت‌هایی برای روسیه در مجامع بین‌الملل ایجادشده است و این شرایط موجب توجه بیشتری از سوی روسیه به همسایه جنوبی‌اش شده است. همچنین با توجه به تحریم‌هایی که علیه ایران از جانب غرب صورت گرفته است، روسیه هم پس از آنکه مانند ایران مورد تحریم قرارگرفت نسبت به ارتباط با ایران، بی‌پرواتر شده است.
اگر از منظر مسکو بنگریم، یکی از عوامل مهم نزدیکی روسیه و ایران جنگ اوکراین است. جنگ در اوکراین ممکن است همه چیز را تغییر داده و مسکو را وادار کند تا ایران را به عنوان یکی از شرکای خارجی خود برای فروش تجهیزات نظامی و راه نجاتی برای اقتصاد تحریم‌شده‌اش در نظر بگیرد ، حتی اگر این مشارکت کمتر از حد استاندارد باقی مانده و در سطح یک اتحاد رسمی تمام عیار باقی بماند با این حال ارزیابی‌های همزمان از تهدیدات نظامی و سیاسی ناشی از ایالات متحده و غرب و آمادگی برای مقابله مناسب با آنها، ادامه رایزنی‌های سیاسی مداوم و توسعه همکاری‌های نظامی-فنی بین دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
دیدارها و تماس‌های متقابل بین مسکو و تهران به طور جدی در همه سطوح و تقریباً در همه زمینه‌ها از جمله بلوک اقتصادی و محافل تجاری تشدید شده است. کار کمیسیون بین دولتی همکاری‌های تجاری و اقتصادی روسیه و ایران اساسی‌تر شده است.مقدمات ساخت فازهای جدید نیروگاه اتمی بوشهر و نیروگاه حرارتی سیریک در استان هرمزگان در حال انجام است.تفاهم نامه با شرکت گازپروم روسیه به ارزش نزدیک به 40 میلیارد دلار و توسعه میادین گازی کیش و پارس شمالی، توسعه میدان پارس جنوبی، توسعه 6 میدان جدید نفتی، افزایش سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل پروژه‌های مختلف گاز طبیعی مایع (LNG)، احداث خطوط لوله صادرات گاز و همچنین سایر همکاری های علمی و فناوری، از مهمترین نکات همکاری وسرمایه گذاری روسیه در میادین نفت و گاز ایران است که برای تهران بسیار حیاتی است.
علاوه بر موارد ذکر شده طرح‌هایی برای ایجاد سرمایه گذاری مشترک در زمینه‌های مهندسی مکانیک و ساخت هواپیما و همچنین فرصت‌های همکاری در صنعت خودروسازی، کشتی سازی، حمل و نقل ریلی، کشاورزی و مهندسی برق و داروسازی در حال بررسی است. روابط مستقیم اقتصادی بین مناطق روسیه و استان‌های ایران به طور فعال در حال توسعه است و حدود بیست منطقه از فدراسیون روسیه درگیر آنها هستند.در بخش مالی برنامه‌هایی برای هماهنگ‌سازی سیستم ارسال پیام‌های مالی انجام شده است و این حرکتی مثبت در جهت ارتقای روابط تهران-مسکو می باشد.
البته ایران جایگزین بازارهای غربی با فناوری پیشرفته که در حال حاضر به روی روسیه بسته است، نخواهد شد. با این حال، تجربه جدی در زمینه جایگزینی واردات و واردات موازی و همچنین تجربه گسترده‌‌ای در دور زدن تحریم‌های غرب کسب کرده است که روسیه می‌تواند از آن استفاده کند. فرصت طلایی برای فعالان اقتصادی ایران در رابطه با روسیه از زمانی شکل گرفت که‌موج مهاجرت شرکت‌هایی اروپایی و آمریکایی از بازار روسیه آغاز شد و از همان زمان بازار روسیه برای کشورهای دوست ازجمله ایران گشوده شد. این‌چنین که با خروج برخی کشورهای غربی از روسیه، شرکت‌های ایرانی به جایگزین خوبی در بازار روسیه تبدیل‌شده‌اند.
بسته شدن بازارهای غربی برای مسکو و از هم پاشیدگی زنجیره‌های لجستیکی که روسیه را به اروپا متصل می کرده است، جذابیت ایران را به عنوان یک قطب مهم حمل و نقل افزایش داده است. اقداماتی برای بهبود بخش‌های ریلی و دریایی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب که از خاک ایران به خلیج فارس و اقیانوس هند می‌گذرد، در حال انجام است. روسیه فعالانه به خروج ایران از انزوای سیاسی و اقتصادی بین المللی کمک می‌کند. مسکو از ورود ایران به سازمان همکاری شانگهای به عنوان یک عضو کامل حمایت کرده است و از درخواست ایران برای پیوستن به بریکس حمایت می نماید و آماده سازی توافقنامه منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در مرحله نهایی قرار داده است.
به طور کلی، در شرایط فعلی تحریم‌ها، که سرمایه‌گذاری خارجی در صنایع نفت و گاز ایران را متوقف کرده، تهران امیدوار است بتواند از شرایط پسا جنگ روسیه، پس از پایان درگیری اوکراین و تحریم‌های گسترده غرب علیه مسکو، برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاری از کرملین استفاده کند. در این راستا، هدف ایران این است که بتواند تا حدودی کمبود سرمایه‌گذاری‌های خارجی و عقب ماندگی قابل توجه در توسعه منابع انرژی خود را جبران کند.
حالا باوجود رقبای دیگر در این میدان و احتمال پایان یافتن جنگ اوکراین، کارشناسان بر این باورند که باید هرچه سریع‌تر کشور ما از این شرایط پیش‌آمده به نفع خود بهره ببرد و همچنین تأکید بر مراودات استانی با روسیه می‌شود.
علی‌رغم منافع و مزایای تعاملات روسیه و ایران، واقعیت آن است که توسعه روابط میان این دو کشور در حالی در دستور کار قرارگرفته که بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته موانع زیادی در سر راه مناسبات آنها وجود دارد؛ و از میان موانعی که در مسیر توسعه دو کشور قرار دارد، فعالان اقتصادی از «نوسانات نرخ ارز»، «عدم ثبات قوانین صادراتی» و «فقدان زیرساخت‌های لجستیکی» به‌عنوان سه مانع اصلی در این توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور یاد می‌کنند.
نوسانات نرخ ارز در فرآیند قیمت‌گذاری محصولات، امکان رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را با رقبای منطقه‌ای محدود می‌کند و بی‌ثباتی قوانین صادراتی اطمینان مشتریان روس به بازار ایران به‌عنوان یک بازار باثبات را از بین می‌برد. فقدان دیپلماسی اقتصادی مؤثر در وزارت امور خارجه، عدم‌حمایت لازم از بازرگانان فعال در بازارهای هدف توسط وزارت امور خارجه، زمان‌بر بودن فرآیند اخذ مجوزهای موردنیاز تجارت خارجی، عدم توجه به تولید صادرات محور و صادرات محصولات بر اساس مازاد عرضه و عدم‌حمایت لازم از صادرکنندگان و لغو حمایت‌های موجود در قانون به بهانه‌های مختلف از دیگر موانع داخلی توسعه تجارت ایران و روسیه است. مشکلات مالی و بانکی را نیز از مهمترین موانع تجاری دو کشور، می توان بیان کرد که باید هر چه زودتر حل شود. و در این شرایط مانع دیگری چون محدودسازی اینترنت و فیلترینگ هم بر مشکلات مراودات این دو کشور افزوده‌شده که تأثیر منفی داشته است.
مسکو و تهران برای دستیابی به اهداف و مقاصد گسترده‌تر خود به یکدیگر نیاز دارند، حتی اگر بدانند که همکاری‌شان محدودیت‌های روشنی دارد و تنها می‌تواند رقابتشان را کاهش دهد تا اینکه به طور کامل آن را لغو کند. این درک به نوبه خود می تواند رابطه را عمیق و طولانی مدت، پایدار و حتی تا حدی موفق کند.
معصومه محمدی کارشناس مسائل اوراسیا
انتهای پیام/