جاذبه‌های دیدنی دوران صفویه تا قاجار در کردستان + تصویر
جاذبه‌های گردشگری و اماکن دیدنی و تاریخی از دوران صفویه تا قاجار در مرکز استان کردستان هر بیننده‌ای را مجذوب خود میکند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، شهر سنندج مرکز استان کردستان در فاصله 485 کیلومتری جنوب غربی تهران قرار گرفته و ارتفاع این شهر از سطح دریا 1480 متر بوده و در سال 1046 هجری قمری در زمان حکومت سلسله صوفیه و دوران شاه صفی و توسط سلیمان خان اردلان به‌عنوان مرکز حکومت انتخاب شد.
نام سنندج معرب «سنه‌دژ» است که هم‌اکنون نیز مردم مناطق کُردنشین سنندج را سنه صدا می‌کنند، این شهر به علت مرکزیت در گذشته دارای مساجد، ابنیه، عمارات و بازار قدیمی بوده و در طول سال بیشترین تعداد جاذبه‌های استان کردستان را جذب خواهد کرد.
مسیر دسترسی به مرکز استان کردستان به دو صورت زمینی و هوایی بوده که اکنون تنها راه زمینی امکان‌پذیر است چرا که از 4 ماه گذشته به دلیل ناتوانی و ضعف مدیریت اجرایی استان، تنها فرودگاه سنندج به حالت تعطیل درآمده و هیچ پروازی ندارد. از تهران به سنندج باید ابتدا وارد آزادراه شهید قاسم سلیمانی شده و سپس وارد آزادراه ساوه-همدان و مسیر بزرگراه همدان-قروه-سنندج را ادامه داده تا وارد مرکز استان کردستان شوید و این جاذبه‌ها را از نزدیک ببینید.
در ادامه مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و اماکن دیدنی و تاریخی سنندج را با هم می‌بینیم:
مجموعه تفریحی آبیدر
مجموعه تفریحی و پارک جنگلی آبیدر یکی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان سنندج است که در ناحیه غربی این شهر و در انتهای خیابان آبیدر در دامنه کوه‌ها با ارتفاع 2500 متر و پوشش گیاهی متنوع همراه با چشمه سارهای جاری و مشرف بر شهر قرار گرفته که هر ساله پذیرای تعداد زیادی از مسافران و گردشگران خارج از کشور و سراسر ایران است. از بالاترین نقطه این کوه اشراف کاملی به شهر سنندج خواهید داشت.
آبیدر در زبان محلی به معنای مکانی است که آب بسیاری از آن جاری می‌شود و علت این نام‌گذاری نیز وجود چشمههای آب فراوانی است که از این کوه جاری می‌شود. آبیدر از دو کوه به نام‌های "آبیدر بزرگ" با ارتفاع 2550 متر و "آبیدر کوچک" در حدود 2350 متر از سطح دریا تشکیل شده و در واقع واژه آبیدر «آب به در» یعنی که از آن آب فراوان تراوش میکند؛ چشمههای کوه آبیدر سنندج که پارک جنگلی نیز در دل آن خودنمایی میکند، هنوز سرچشمه قنات عمارت‌‌های تاریخی خسروآباد، آصف، وکیل و تعدادی از بناهای تاریخی دیگر سنندج است.
بازار سنندج
در سفر به هر شهری نمی‌توان از بازار آن صرف نظر کرد. بازارهای قدیمی به مثابه‌ی روح شهر و تجلی اصالت هستند. بازار بزرگ سنندج هم یکی از زیباترین جاهای دیدنی کردستان است که در دوره صفویه ساخته شده است. این بازار با الهام از میدان نقش جهان اصفهان به شکل مستطیل ساخته شده و معماری آن شبیه دیگر بازارهای ایرانی که خطی هستند، نیست.
شهر سنندج دارای دو بازار بزرگ و عمده بوده که یکی از آنها به بازار قدیمی شهرت دارد، قبل از انقلاب در وسط این بازار میدان بزرگی قرار داشت که در اثر خیابان‌کشی در اوایل حکومت پهلوی از بین رفت و بازار به دو بخش تقسیم شد، بخش شمالی خیابان را بازار سنندجی و قسمت جنوبی را بازار آصف می‌نامند و از چهار دروازه قدیمی بازار سنندج، اکنون سه دروازه در مدخل ورودی قدیمی باقی مانده است.
بازار سرتپوله: یکی دیگر از بازارهای شهر سنندج به نام بازار سرتپوله در محله‌ای به همین نام واقع شده است، این بازار بالاتر از خیابان شهدا آغاز و به ابتدای بازار مستطیل شکل قدیمی متصل می‌شود. گذر اصلی بازار سرتپوله فاقد سقف و دارای حجره‌ها و مغازه‌هایی از حرفه‌های مختلف است، اگر چه امروزه این بازار از رونق گذشته برخوردار نیست اما همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد.
تاریخ ساخت بازار قدیمی سنندج به زمان سلیمان خان اردلان در سال 1046 هجری قمری باز می‌گردد، در این تاریخ سلیمان خان از طرف شاهان صفوی به عنوان والی کردستان منسوب و سنندج به عنوان مرکز ایالت کردستان انتخاب شده بود، این بازار و قلعه حکومتی سنه‌دژ همزمان ساخته شده‌اند و در دوره امان‌الله خان بزرگ مرمت شده است؛ سقف راسته بازار به صورت طاق و تویزه و طاق و گنبد ساخته شده و سقف حجره‌ها نیز به صورت طاق و تویزه اجرا شده و مصالح به‌کار رفته در بازار بیشتر سنگ، خشت و آجر است.
حمام خان سنندج
حمام خان که به آن حمام پیرظهیری نیز گفته می‌شود با ویژگی‌های خاص معماری در ضلع شمالی بازار سرپوشیده سنندج و جنب مسجد داروغه قرار گرفته است. از راه‌های دیگری نیز از سمت خیابان چهار باغ و کوچه‌های پشت بازار و از سمت شمال میدان سنندجی می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد.
این حمام در بافت قدیمی شهر و هسته مرکزی آن احداث شده و به همین دلیل نیز از اهمیت تاریخی ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به سنگ‌نبشته حمام به نظر می‌رسد که قدمت این ساختمان باشکوه به سال 1220 و زمان حاکمیت «امان‌الله خان اردلان» والی کردستان برمی‌گردد. بنای حمام در زمان حکومت «فرهاد میرزای معتمدالدوله» عموی ناصرالدین شاه در تملک «امین التجار» بود و در سال 1295 مرمت و بازسازی شد. عمده‌ترین بخشی که در این دوران بازسازی شد، تزئینات آهک‌بری بنای حمام بود. برخی از بخش‌های حمام خان شامل کتیبه‌های آهنگری‌های ضلع‌های جنوبی و شمالی سکوهای حمام سرد (سربینه) نشان‌دهنده مرمت در سال 1295 است.
ساخت حمام در کشور ایران سابقه‌ای دیرپا دارد، بقایای قدیمی‌ترین حمام مربوط به تخت جمشید است، در دوره‌های اشکانی و ساسانی حمام‌ها عمدتاً در مجاورت کاخ‌ها و حتی در داخل آنها و محلات شهرها ساخته شده‌اند. معماری حمام خان سنندج به سبک سایر حمام‌های دیگر ایرانی طراحی و ساخته شده و دارای بخش‌های مختلفی است که از جمله آنها سر در ورودی، هشتی، سربینه(حمام سرد)، میان در، بینه(حمام گرم)، خزینه، خلوتی، سرویس‌های بهداشتی و آب انبار اضافی است.
ترکیب بندی فضاهای حمام توام با آب نماها و حوض های زیبا و استفاده از آب قنات برای استفاده قابل تامل است، کف حمام سنگ مرمر است و از راه و درپوش حمام سرد سنگ تیشه‌ای منطقه است سقف تمام فضاهای حمام از ترکیب طاق و گنبد است که در استحکام و ایستایی ساختمان بسیار موثر بوده و مصالح مورد استفاده آن نیز عموما از سنگ و آجر و آهک به صورت بسیار گسترده است و ملات آبی در این ساختمان نقش اول را داشته است.
ویژگی بارز دیگر این حمام تزئینات پرکار آهک‌بری با نقش و نگار متنوع و کاشی‌کاری هفت رنگ با موضوعات متنوع است تمام سطوح داخلی فضاهای حمام سرد و حمام گرم، خلوتی ها و حتی خزینه با نقوش مختلف آهک‌بری شده است. حمام خان سنندج در سال 1377 توسط اداره کل میراث فرهنگی وقت تملک و مرمت و حفاظت از آن از سال 1378 آغاز شد.
عمارت آصف یا خانه کُرد سنندج
عمارت خانه کُرد یکی از قدیمی‌ترین بناهای موجود در شهر سنندج است که بر اساس شواهد و شیوه معماری احداث بنای اولیه آن مربوط به دوره صفویه بوده و قسمت‌های دیگر در دوره قاجاریه و اوایل پهلوی تکمیل شده است، هر چند عمارت آصف نام خود را از آصف دیوان گرفته اما بانی اولیه آن را خانواده معمتد هاشمی‌ها گرفته و احتمالا میرزا محمدرضا وزیر(پدر آصف دیوان) آن را تملک کرده و سپس در زمان آصف دیوان با الحاق سر در ورودی بخش‌های شرقی و غربی، عمارت شکوه نهایی خود را بدست آورده و از این رو به عمارت آصف مشهور شده است.
مجموعه عمارت حدود 4 هزار متر مربع عرصه و اعیانی دارد و علاوه بر سر در و دالان ورودی و اتاق تقسیم آب دارای چهار حیاط است که شامل حیاط بیرونی، حیاط اندرونی، مستخدمین و حیاط مطبخ است.
حیاط بیرونی(اصلی): دارای پلانی مستطیل شکل و یک ایوان است که یادآور معماری سبک اصفهانی است در داخل حیاط آب نمای بزرگی در مقابل تالار اصلی قرار گرفته و در کنار آن باغچه بزرگی وجود دارد که به چهار بخش تقسیم شده است.در ضلع شمالی این حیاط تالار اصلی با ایوان ستون‌دار چوبی و سر ستون‌های مقرنس کاری شده، قرار دارد، تالار اصلی به فرم چهار طاقی و گنبدی آن را مسقف کرده است.
در ضلع جنوبی فضای گنبدخانه اروسی پرکاری با طرح هندسی و گره چینی تعبیه شده که در نوع خود در منطقه غرب کشور کم نظیر است، در پشت گنبد خانه فضای طنبی به شکل مستطیل قرار دارد که با طاق و تویزه مسقف شده است. در طرفین فضای تالار اصلی، دو راهرو با سردرهای تو در تو در دو اشکوبه ایجاد شده که بخش شرقی آن قدیمی و همزمان با تلار ساخته شده اما بخش غربی جدیدتر و بر اساس نقل قول‌ها و اسناد موجود، دچار حریق شده و در سال‌های اوایل حکومت پهلوی تقریباً همانند فضاهای بخش شرقی و با اندکی تفاوت بازسازی شده است.
پوشش و سقف فضاهای ضلع شرقی تالار اصلی در قسمت‌های راهرو و اتاق‌های طبقه همکف به روش تیرپوش و فضاهای فوقانی به صورت طاق تویزه است. وضعیت تالار اصلی نشانگر معماری دوره صفوی است و به ویژه در سال 1381 هنگام مرمت، دو قطعه مشبک گره چینی در تالار اصلی کشف شده که سبک آنها با آثار گره چینی اروسی اصلی تالار و با نمونه‌های دوره صفوی قابل مقایسه است.
معماری بخش ضلع غربی حیاط اصلی که احتمالاً در زمان میرزا رضای وزیر میرزا علی نقی آصف به مجموعه الحاق شده و با سایر بخش‌ها به ویژه تالار اصلی ضلع شرقی تفاوت دارد. فضای مذکور دارای یک ایوان سراسری با ستون‌های چهار ضلعی است، در پشت این ایوان سراسری، یک تالار با اروسی بسیار و طرح اسلیمی وجود دارد که بر روی یکی از لنگه‌های آن تاریخ 1323 نوشته شده، سقف این بخش با طاق و تویزه و تزئینات گچ بری با طرح پرنده و سقف ایوان آن مسطح و قاب‌بندی شده است.
در طرفین بخش، دو راهرو قرار دارد که بالای آنها اتاق‌هایی با استفاده از اروسی‌هایی است که این فضاها در معماری مسکونی به گوشواره معروف است، در کنار راهروهای جنبی دو اتاق وجود دارد که یکی از آنها متصل به حمام و دیگری متصل به حیاط اندرونی است.
حیاط مستخدمین: در ضلع جنوبی مجموعه عمارت در کنار دالان ورودی، حیاطی با فضاهایی در پیرامون آن وجود داشته که متاسفانه در سه چهار دهه اخیر تخریب شده است. ظاهراً بخشی از آن به عنوان زورخانه استفاده می‌شده، در بررسی ساخت و سازهای جدید که در این بخش انجام شد بقایای حوض آب و معماری به دست آمد و بر اساس نقل قول‌ها محل ساختمانی جدا از عمارت آصف بود.
این عمارت مربوط به خانواده اردلان و به نام منزل علی خان سرهنگ معروف بوده که در سال 1320 هجری قمری به حیاط بیرونی مجموعه عمارت آصف الحاق شده و به صورت میان دروازه، اتاق نگهبانی، دربانی و حیاط بیرونی تبدیل شده. این بخش در خیابان کشی‌های سال 1312 تا 1316 تخریب و به عنوان حیاط مستخدمین عملکرد داشته است.
حیاط مطبخ: در کنار حیاط مستخدمین در گوشه ضلع جنوبی عمارت، حیاط کوچک‌تری قرار دارد که به "حیاط مطبخ" معروف است، این حیاط مستطیل شکل و دارای آب نمایی سنگی است، فضای مطبخ(آشپزخانه) به طاق و تویزه مسقف شده است. معماری این فضا نشانه‌هایی از همزمانی با تالار اصلی شمالی مجموعه که مربوط به دوره صفوی است، را دارد.
حیاط اندرونی: در ضلع شمالی عمارت حیاط اندرونی واقع شده که در اوایل دوره پهلوی و بر اساس معماری بومی منطقه که ایوان ستون‌دار مشخصه آن است در سه طبقه ایجاد شده است، فضاها در سه طبقه که شامل زیرزمین و ایوانی با شش ستون چوبی و تزئینات گچ‌بری و سرستون‌هایی به شیوه کورنتی ساخته شده است و یک ایوان سنتی‌دار کوچکتر در دو طبقه با راه پله‌ای مقابل ایوان اصلی قرار داده شده است، این بخش در سال 1316 توسط استادکاران بومی و چند استادکار همدانی ساخته شده است.
سردر، هشتی و دالان ورودی مجموعه عمارت، سر در ورودی که به فرم نیم هشتی در سال 1312 تا 1313 هجری شمسی ساخته شده است. گویا تا پیش از احداث این سر در و حتی قبل از خرید ساختمان از سوی خانواده میرزا رضای وزیر مدخل ورودی از موضع دیگری بوده است البته بقایای سر در قدیمی در کوچه یمین لشگر در کنار مغازه کتاب فروشی غریقی وجود دارد به نظر می‌رسد که سر در قدیمی در کوچه‌ای تنگ در ضلع شرقی قرار داشته و از این رو آن را کوچه باریکه می‌خواندند.
با احداث خیابان و همچنین الحاق منزل قدیمی که در جای حیاط مستخدمین قرار داشته، سر در قدیمی تخریب و سر در کنونی به جای آن با سبک و سیاق کنونی ساخته شده است. سردر دارای پلان نیم هشتی و متاثر از بناهای مشیر دیوان و عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام است، این سر در با نمای آجرکاری زیبا توسط استاد عباس زمانی کردستانی و با همکاری استاد عسکر موسوی کردستانی ساخته و تزئین شده است.
حمام: یکی از ویژگی‌های بارز این عمارت، وجود حمامی بسیار زیباست که در جنوب غربی مجموعه قرار گرفته است، حمام دارای بخش‌های سر در، راهرو، حمام سرد، حمام گرم، خزینه، تون، منبع آب اضافی و سرویس بهداشتی و خلوتی است. از ویژگی‌های بارز حمام، وجود ستون‌های سنگی حجاری شده که به صورت طنابی شکل در بدنه و مقرنس در سر ستون‌ها تزئین شده است، همچنین تزئینات پرکار آهک بری در تمام بخش‌های حمام از ویژگی‌های بارز آن است. طرح‌های متنوع گل و بوته و به ویژه هندسی از تزئینات آهک بری حمام است که به طور کامل مرمت شده است.
عمارت سالار سعید یا موزه سنندج
عمارت سالار سعید یا عمارت حبیبی یکی از ساختمان‌های تاریخی شهر سنندج است که به موزه تبدیل شده و در خیابان امام، کوچه حبیبی و در بخش بیرونی عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام واقع شده است. این عمارت از بناهای باشکوه و اعیانی شهر سنندج است که حدود 150 سال پیش توسط ملالطف‌الله که یکی از علمای بزرگ آن دوره و معاصر ناصرالدین شاه بوده، ساخته شده و اشیاء تاریخی استان و دیگر مناطق ایران که در آن زمان کشف شده، نگهداری می‌شود.
بخش پیش از تاریخ؛ این بخش در راهرو ورودی و یکی از اتاق‌های جنب سالن اصلی قرار گرفته است، در بخش پیش از تاریخ یک مجموعه ظروف سفالی نگهداری می‌شوند که مکشوفه از مناطق کردستان و به‌ویژه شهرستان بانه هستند، تعدادی از ظروف نیز مربوط به کنگاور و در بین اشیا این بخش «پیه‌سوزهای مکشوفه» از بانه بسیار قابل توجه هستند.
قسمت دیگری از اشیای بخش دوران تاریخی، خمره‌های سفالی هستند که اصطلاحاً به خمره‌های تدفینی مشهور هستند، این خمره‌ها به علت حجم بزرگشان در فضای باز موزه نگهداری می‌شوند و تعدادی از آنها که کوچکتر هستند در فضای داخلی موزه قرار داده شده‌اند و آخرین اشیایی که به این بخش افزوده شده اسکلت‌هایی هستند که از حفاری‌های سال 1387 شهرک زاگرس سنندج به دست آمده‌اند.
علاوه بر اشیا زیویه، مجموعه‌ای از اشیا فلزی و سفالی دیگر شامل انواع سرنیزه، خنجر، حلقه‌های گوناگون، مجسمه‌های کوچک و ظروف سفالی با اشکال مختلف و بعضاً با نقوش کنده و یا ترسیم شده به رنگ‌های قرمز، خاکستری، نخودی و همچنین ظروف شیشه‌ای شامل انواع پیاله و عطردان در این بخش وجود دارد که با توجه به توقیفی بودن آنها، محل دقیق کشف آنها معلوم نیست.
عمارت خسرو آباد
عمارت خسرو آباد یکی از جاهای دیدنی کردستان است که دارای زیربنای 6 هزار متر مربعی و در دوران قاجار و در سال 1223 هجری قمری ساخته شده است. حاکم وقت کردستان «امان‌الله خان اردلان والی» دستور ساخت این عمارت را داده است. برخی از کارشناسان معتقدند که بخش شرقی بنا که به آن قصر نیز گفته می‌شود در دوران زندیه ساخته شده و سپس توسط امان‌الله خان اردلان والی توسعه‌یافته است. این عمارت در برخی مواقع به‌عنوان مقر حکومتی نظامی و سیاسی استفاده شده اما بیشتر به‌عنوان محلی برای اجرای مراسم‌های استقبال از شاهان و تشریفات بود. جالب است بدانید که مراسم عروسی «حسن جهان خانوم» دختر فتحعلی شاه با پسر امان‌الله خان در همین عمارت انجام شده است.
عمارت خسرو آباد دارای بخش‌های مختلفی است که از آن جمله می‌توان به قصر سلطنتی در قسمت غربی، ایوان و غلام گردش‌ها در سمت شرقی، حمام، اتاق دربان و خدمتکاران اشاره کرد. یکی از نکات قابل توجه در معماری ساختمان بافت و ترکیب مصالح بکار رفته بخش‌های مختلفی مانند قصر، حمام، دیوارهای حفاظ شرقی، غربی و جنوبی، اصطبل و آشپزخانه است. عمارت خسرو آباد دارای یک باغ زیبا است که در اطراف آن چهار خندق قرار گرفته و در درون باغ نیز کتیبه‌ای وجود دارد که نام فتحعلی‌شاه قاجار و امان‌الله خان با تاریخ 1223 هجری قمری روی آن حک شده است.
کلیسای سنندج
کلیسای سنندج در دوره قاجار ساخته شده و در سال 1378 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ساختمان کلیسا در محله قدیمی «آغه زمان» واقع شده که یکی از محله‌های مسیحی‌نشین سنندج است. ورود مسیحیان به این محله داستانی تاریخی دارد. زمانی که در اواخر دوران صفویه و در زمان حکومت شاه عباس دوم، دولت عثمانی اقدام به قتل‌عام مسیحیان عراق کرد، گروهی از کلدانی‌های اهل کرکوک وارد مرزهای ایران شده و در شهر سنندج پناهنده شدند. یکی از مسیحیان با نام «دودران زمان والیان اردلان» برای این گروه از مسیحیانی که تبعید شده بودند کلیسای ساخت. جالب است بدانید که نوع معماری کلیسای سنندج سبک اصفهانی و تلفیقی از نماسازی سبک بومی است که در آن طاق‌نما و ستون‌های آجری استفاده شده. نقش گل لوتوس و ترنج نشان می‌دهد که ساخت این بنا توسط استادان سنندجی انجام شده است. کلیسای سنندج قناتی فعال دارد و آب‌نمای زیبایی نیز در داخل حیاط نیز قرار گرفته است.
پل قشلاق
پل قشلاق یکی از جاهای دیدنی کردستان است که روی رودخانه قشلاق ساخته شده و قدمت آن به دوره صفویه و زندیه برمی‌گردد. در دوره‌های بعدی خصوصاً در دوره قاجار تعمیر و بازسازی شد. در سال 1046 هجری قمری «شاه صفی» و «سلیمان خان اردلان» سفارش ساخت پل در مسیر سنندج به همدان را پذیرفتند. در زمان «امان‌الله خان اردلان والی» نیز پل قشلاق به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی سنندج تعمیر و مرمت شد. به دلیل خرابی‌های بیش از حد «میرزا رضا وزیر کردستانی» در سال 1268 برای بازسازی پل اقدام کرد. در سال 1289 هجری قمری نیز «ناظم الایاله میرزا غلامحسین خان» نیز برای مرمت اقدام کرده و سنگ‌نبشته‌ای که بر روی کوه مجاور قرار گرفته حکایت از مرمت پل توسط میرزا غلامحسین خان دارد.
پل قشلاق دارای 6 دهانه بوده و طول آن 78 متر و عرض آن 3 متر است. این پل به‌صورت خط مستقیم ساخته شده و باتوجه‌به مواد تشکیل‌دهنده در ساخت آن یکی از نمونه‌های مستحکم و عالی پل‌سازی در دوران صفویه است. دهانه‌های پل دارای طاق‌های جناغی هستند و عرض آنها از سمت شرق به غرب افزایش پیدا میکند. کف پل سنگ‌فرش‌شده و پایه‌های سنگی آن پس از کف سنگ‌فرش یک متر ارتفاع دارد. ساختمان اصلی این پل نیز با آجر ساخته شده است.
مسجد جامع سنندج
مسجد جامع سنندج در ضلع شمالی خیابان امام خمینی(ره) و در بافت قدیم شهر، یکی از جاذبه‌های تاریخی استان کردستان است که جزو آثار به‌جامانده از دوران قاجار است. گفته می‌شود این مسجد در دوران فتحعلی شاه قاجار و به دستور «امان‌اللّه خان اردلان» والی بزرگ کردستان در سال 1228 هجری، در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده است. کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ این مسجد در نگاه اول سبک معماری ایرانی اسلامی را تداعی میکند. قرینه‌سازی نیز دیگر ویژگی این مسجد است. ستون‌ها، کتیبه‌ها، شبستان و پنجره‌های مسجد همه و همه این مکان را به یکی از زیباترین جاهای دیدنی کردستان بدل کرده‌اند.
این مسجد دارای دو ایوان شرقی و جنوبی، گل دسته‌های بالای ایوان شرقی، صحن مرکزی، 12 حجره در اطراف، شبستان ستون‌دار با 24 ستون سنگی مارپیچ است که اطراف شبستان و سر ستون‌ها با دو سوم قرآن تزئین شده و آیات با استفاده از کاشی و شبیه خط کوفی نوشته شده است.
مسجد جامع سنندج دارای تزئینات کاشی کاری هفت رنگ مینایی فوق‌العاده پرکار، ظریف، کتیبه‌های زیبای مسجد به روی سنگ مرمر و حجاری گل و گیاه، اره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب دار و معقلی، حوض سنگی و فواره‌های زیبا و همچنین ستون‌هایی با تزیینات طنابی بوده و بالغ بر 150 قصیده در کتبیه‌های مسجد دارالاحسان حکاکی شده که آن را منحصربه‌فرد کرده است.
جاهای دیدنی مرکز استان کردستان زیادند و همه اینها جزئی از ظرفیت‌های نهفته‌ای بوده که شاید برای بخش زیادی از گردشگران داخلی و خارجی و هم‌وطنانمان ناشناخته باشد که باید برای دیدن آن به این شهر سفر کرده و از نزدیک آنها را دید.
انتهای پیام/481/
