«آتش بدون دود»؛ بارقه‌ای که هرگز خاموش نشد
ابراهیمی که جوانان را از «قناعت نادرست» برحذر می‌داشت، خود الگوی تام و تمامی برای این توصیه بود. صرف سه دهه تلاش برای خلق اثر ماندگاری چون «آتش بدون دود» نتیجه همین روحیه بود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نام نادر ابراهیمی برای بسیاری از علاقه‌مندان به هنر و ادبیات، نامی آشناست. بسیاری از کتابخوانان او را با داستان‌های عاشقانه و نثر منحصر به فردش در این حوزه می‌شناسند. برخی دیگر، او را با ترجمه‌ها و فعالیت‌هایش در زمینه فیلم‌سازی به یاد می‌آورند و برای گروهی دیگر نیز نام او یادآور آثاری است که برای کودکان و نوجوانان نوشته است. از این منظر، ابراهیمی نویسنده‌ای است که اقشار و گروه‌های سنی مختلف با او همراه شده و آثارش را خوانده‌اند؛ موضوعی که کمتر در میان نویسندگان این سال‌ها دیده می‌شود. دایره مخاطبان او گسترده است و به همین میزان، تنوع آثار او نیز متعدد و متکثر.
نگاه او به جامعه و برداشت او از زندگی انسان‌های هم‌عصر و بازتاب هنرمندانه آن در آثارش، ابراهیمی را از دیگر هم‌قطارانش متمایز و متفاوت کرد. او جسور بود و همین جسارت، نوآوری در آثارش را رقم زد. ابراهیمی که جوانان را از «قناعت نادرست» برحذر می‌داشت، خود الگوی تام و تمامی برای این توصیه بود. موفقیت در داستان‌نویسی برای بزرگسالان، سبب نشد که به اصطلاح درجا بزند و به آنچه رسیده، قانع باشد. بعدها ورودش به دنیای فیلم و تصویر، دریچه‌ای جدید به روی او گشود.
از جمله دلایل توفیق ابراهیمی در جذب این گستردگی و تنوع از مخاطبان را می‌توان در سبک نوشتاری و نثر او دانست؛ نثری که هم شاعرانه است و هم به دلیل فعالیت‌های او در عرصه فیلم‌سازی، پیوندی میان کلام و تصویر برقرار می‌کند. از این منظر برخی نثر او را «رستاخیز کلمات» توصیف کرده‌اند.
یکی از برجسته‌ترین و پررنگ‌ترین حضور این نثر را می‌توان در مجموعه «آتش بدون دود» او مشاهده کرد؛ کتابی که جرقه نگارش آن در حین بازی نرد و در خلال داستانی که حریف بازی برای ابراهیمی تعریف کرده، زده شد و پس از آن، 30 سال زمان برد تا به سرانجام برسد.
ابراهیمی خالق داستان‌های متنوعی است. حتی در کتاب‌های عاشقانه‌اش نیز می‌توان رد پایی از داستان‌گویی را مشاهده کرد؛ با وجود این، مجموعه «آتش بدون دود» اثری متفاوت است؛ نه تنها در میان آثار نویسنده که در میان آثار داستانی که تاکنون با نگاهی به تاریخ معاصر خلق شده است. ابراهیمی در این مجموعه، رنج و محنت مردم ترکمن را در سه برهه زمانی و با در نظر داشتن سه نسل روایت کرده است. «آتش بدون دود» داستان عشق و نفرت است، داستان غرور و خشونت.
ماجرای کتاب از عشق «گالان» به «سولماز» آغاز می‌شود؛ عشقی که به سبب روابط دو طایفه ممنوع است و راه به جایی نمی‌برد. اما گالان دست از مقاومت برنمی‌دارد و همین موضوع، آغاز ماجرایی است که ابراهیمی آن را تا سه نسل بعد ادامه می‌دهد. سه داستان نخست این مجموعه، روایتی است از ترکمن صحرا و عشقی که از آن یاد شد، ابراهیمی در این بخش متوقف نشده و با در نظر گرفتن فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی در این مناطق، از بستر داستان بهره برده و ماجرای کتابش را به حوادثی گره می‌زند که سال‌ها بعد در دو نسل بعدی و در برهه زمانی پهلوی اول و دوم در این مناطق در جریان است.
«آتش بدون دود» حاصل دریافت‌های ابراهیمی از قوم ترکمن است. محصول تجربیات او از گفت‌وگو با این قوم و پژوهش‌هایش در زمینه‌های مختلف. ترکمن‌ها با اساطیرشان زندگی می‌کنند و زندگی آنها با افسانه‌ها و اساطیرشان در آمیخته است. ابراهیمی به خوبی بر این امر واقف است و از همین زمینه و بستر، برای روایت داستانش بهره می‌برد. سه کتاب اول «آتش بدون دود» با در نظر گرفتن همین اساطیر، شکل می‌گیرد؛ با این امتیاز که ابراهیمی این اساطیر را در ذهن خلاق خود به گونه‌ای دیگر تغییر داده و برداشتی متفاوت از آن را ارائه می‌دهد.
ابراهیمی داستان‌گوی ماهری است. اگر تنها از او همین یک مجموعه به یادگار می‌ماند، خود مؤید کافی برای اثبات این مدعا بود. نویسنده در «آتش بدون دود» با در نظر گرفتن روحیات، آرمان‌ها، امیال و آرزوهای هر شخصیت، به او حیات بخشیده است. هیچ شخصیتی در داستان او بی‌فایده و به اصطلاح معطل نیست و همین موضوع، با وجود تکثر و تعدد شخصیت‌ها، سبب می‌شود تا مخاطب با نویسنده تا پایان داستان هفتم همراهی کند.
تلاش 30 ساله ابراهیمی برای خلق «آتش بدون دود» و پس از آن، ساخت سریالی بر اساس این کتاب در میانه دهه 50 که از آن با عنوان «سریال خیابان خلوت‌کن» نیز یاد کرده‌اند، سبب شد تا کتاب مورد توجه مخاطبان قرار گرفته و برگزیده جوایز متعددی از جمله دیپلم افتخار 20 سال ادبیات داستانی ایران شد.
انتشارات روزبهان که چاپ آثار ابراهیمی را برعهده دارد، تاکنون این مجموعه را بارها به مخاطبان عرضه کرده است. در جدیدترین قالب، مجموعه «آتش بدون دود» که پیش از این در سه جلد منتشر می‌شد، در هفت جلد منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. چاپ دوم این مجموعه هفت‌جلدی نیز چندی پیش به دست کتابخوانان رسیده است.
انتهای پیام/