گفتگو| رفراندوم در اختیار دولت و مجلس است؛ چرا برای اثبات رفراندوم از آمریکا و انگلیس مثال زده نمی‌شود؟
مظفر نامدار با بیان اینکه عده‌ای برای محکوم کردن ما از دموکراسی‌های دنیا مثال می‌زنند گفت: چرا درباره اثبات رفراندوم از آن‌جا مثال نمی‌زنند؟ در آمریکا، انگلیس و فرانسه رفراندوم برگزار نمی‌شود یا به ندرت اتفاق افتاده است.
«مظفر نامدار» عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، درباره بیانات اخیر مقام معظم رهبری درخصوص مسئله رفراندوم که واکنشی به مباحث مطرح‌شده در جامعه بود، اظهار داشت: در دیدار دانشجویان با مقام معظم رهبری در 29 فروردین‌ماه یکی از افراد حاضر در این جلسه گفت "اگر از اول انقلاب درباره همه مسائل رفراندوم می‌داشتیم شاید الآن وضع کشور این‌گونه نبود". در این مجال می‌خواهیم درباره این مسئله بحث داشته باشیم.
وی افزود: رهبر انقلاب در پاسخ فرمودند: "حالا یکی از برادرها گفت رفراندوم؛ این‌جوری گفتند که اگر چنانچه شما از اوّل در همه‌ی مسائلی که پیش می‌آمد رفراندوم می‌کردید، حالا آن حسّاسیّت روی رفراندوم وجود نداشت. کجای دنیا این کار را میکنند؟ مگر مسائل گوناگون کشور قابل رفراندوم است؟ مگر همه‌ی مردمی که در رفراندوم باید شرکت کنند و شرکت میکنند، امکان تحلیل آن مسئله را دارند؟ این چه حرفی است؟ چطور می‌شود رفراندوم کرد، در مسائلی که تبلیغات می‌شود کرد، از همه طرف حرف می‌شود زد؟ اصلاً یک کشور را شش ماه درگیر بحث و جدل و گفتگو و دوقطبی‌سازی میکنند برای اینکه یک مسئله‌ای رفراندوم بشود. در همه‌ی مسائل رفراندوم بکنیم؟ یعنی قضایا این‌جوری نیست که آدم این‌جور ساده از رویشان [عبور کند]."
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: ما می‌خواهیم بحث کنیم که آیا واکنش ایشان ناظر به اصل مهم 59 قانون اساسی درباره همه‌پرسی است یا نه؟ در حالی که برخی رسانه‌ها قصد حل مسئله را ندارند و به دنبال استفاده از موضوع در راستای اغراض خود هستند. اینجا باید اصل 59 قانون اساسی را ببینیم؛ چون تنها مرجع قانونی همه‌پرسی و رفراندوم در جمهوری اسلامی ایران همین اصل است و اصل‌های دیگری بعداً در تفسیر آن آمده است.
نامدار با اشاره به اینکه اصل 59 قانون اساسی می‌گوید "در مسائل بسیار مهم اقتصادی, سیاسی, اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آراء عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد"، اظهار داشت: باید با دقت به عبارات نگاه کرد؛ در ابتدا گفته می‌شود "در مسائل بسیار مهم"، نمی‌گوید در همه مسائل؛ سپس می‌گوید در مسائل "اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی؛ می‌بینیم که قانون موضوعات را باز و عنوان کرده است. ضمناً از قید "حتماً" استفاده نمی‌کند بلکه می‌گوید "ممکن است اعمال قوه مقننه"؛ اینجا هم مسئله را محدود کرده و رفراندوم به اعمال قوه مقننه بر می‌گردد، یعنی اختیاراتی که در قوه مقننه است نه اختیاراتی که در قوه مجریه و سایر قواست.
وی با بیان اینکه یک نمونه از نظام‌های دنیا که سابقه بیشتری هم از ما دارند را بیاورید که در همه مسائل به سمت رفراندوم رفته باشد، گفت: بعضاً هم فقط در دو مسئله رفراندوم میکنند: تغییر قانون اساسی و تغییر نظام؛ البته این هم به‌ندرت در دنیا اتفاق می‌افتد و شاید اولین‌بار در ایران بعد از انقلاب اسلامی رخ داد که قانون اساسی و تغییر نظام به رأی مردم سپرده شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار داشت: قانون اساسی گفته "در مسائل بسیار مهم"؛ اما چه‌کسی این را تشخیص می‌دهد؟ آیا رهبری این را مشخص می‌کند؟ خیر؛ تشخیص این، به دو نهادِ برآمده از مردم واگذار شده است؛ مجلس و دولت. هم رئیس‌جمهور می‌تواند تقاضای رفراندوم کند و هم نمایندگان مردم در مجلس. نمایندگان مسائل بسیار مهم را مطرح کرده و می‌گویند نمی‌توانیم اعمال قوه مقننه را در این موضوع داشته باشیم و باید به رفراندوم بگذاریم.
نامدار با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری می‌خواستند بگویند این اصل مهم و مترقی در قانون اساسی که مربوط به حق حاکمیت مردم است را به بازی نگیرید و به بازی سیاسی تبدیل نکنید، خاطرنشان کرد: عموماً در بازی‌های سیاسی به حقوق مردم لطمه می‌خورد. قانون اساسی مسیر رفراندوم و کسی که باید تقاضا مطرح کند را مشخص کرده است چرا کسانی که در قالب ریاست جمهوری و یا نمایندگان مجلس حرف رفراندوم را می‌زنند، این جسارت را نداشتند که موضوع را خودشان مطرح کنند؟ چرا مباحث را به دیگران ربط می‌دهند؟
وی ادامه داد: اگر این تقاضا در مجلس می‌آمد، وزن و میزان حرف‌های منطقی آن‌ها مشخص می‌شد و نمی‌توانستند "مسائل مهم" را تبیین کنند. این تبیین باید برای نمایندگان مردم انجام می‌گرفت و 100 نماینده تقاضا داشته باشند؛ اگر هم تقاضا از سوی دولت باشد، باید دوسومِ نمایندگان مجلس را اقناع کنند. اگر مجلس اقناع و تقاضا مطرح می‌شد یعنی مجلس توان حل این مسئله مهم را ندارد و باید از خود مردم سؤال شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با تأکید بر اینکه رهبر انقلاب فرمودند این را مبنای بازی سیاسی قرار ندهید چراکه روح و روان مردم به هم می‌ریزد، تصریح کرد: چنین افرادی می‌دانند که رفراندوم از نظر قانونی چه جایگاهی دارد ولی این مسئله را این‌طور مورد پردازش رسانه‌ای و پروپاگاندا قرار می‌دهند. در چنین مسائل تبلیغی، رسانه‌ای و عوام‌فریبی منطق وجود ندارد و چیزی را می‌گویند که مردم به‌ظاهر قواعد قانونی آن را نمی‌خوانند؛ اما اگر نمی‌ترسند چرا تقاضای رفراندوم نکردند؟
نامدار عنوان کرد: مجلس ششم سنخیتی با نظام جمهوری اسلامی نداشت و مجلس رادیکالی بود و معتدل نبود؛ چرا نمایندگان آن مجلس تقاضای رفراندوم نکردند؟ همان دوره رئیس‌جمهوری بود که با این مجلس و نماینده‌هایش هماهنگ و سازگار بود ولی او چرا تقاضای رفراندوم نداد؟ این دو نهاد با هم سازگار بودند و اگر او تقاضای رفراندوم می‌داد، بی‌تردید مجلس موافقت می‌کرد ولی آن بازی را مطرح کردند و شورای نگهبان در سال 1381 این مسئله را پاسخ داد و تفسیر کرد. قائم‌مقام شورا از دبیر پرسید که این ماجرای رفراندوم که مطرح می‌شود ناظر بر چیست؟ دبیر شورای نگهبان در پاسخ اعلام کرد طبق قانون اساسی ناظر بر اعمال قوه مقننه بوده و در 4 حوزه مسائل مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است که خود قانون اساسی گفته است.
وی با بیان اینکه رهبری معظم انقلاب شجاعت تبیین مسئله را داشتند، که البته شجاعت از ویژگی‌های شخص ایشان است، خاطرنشان کرد: این مباحث چون مناقشه‌برانگیز است، کسی جسارت آن را نمی‌کند و رئیس‌جمهور و یا نمایندگان مجلس که در قانون اساسی اختیار حق طرح این را دارند، چیزی نمی‌گویند ولی ایشان با شجاعت این راه را بازکرده است. گروه‌های فشار و ذی‌نفوذ که این بحث را به ماجرای تبلیغی تبدیل کردند، اگر خیرخواه مردم و نظام هستند باید با استفاده از فضایی که مقام معظم رهبری باز کرده، این بحث را برای مردم تبیین و حقوق مردم را تفسیر می‌کردند ولی آنان با تبلیغات غلط راه را بستند. کار گروه‌های فشار و ذی‌نفوذ بازگشاییِ راه‌های بسته نیست و بلکه کارشان قفل زدن به راه‌های بسته است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار داشت: رهبر انقلاب در جمع نخبگان و دانشجویان راه را باز کردند تا درباره این موضوع صحبت شود؛ کجای دنیا درباره همه مسائل رفراندوم میکنند؟ بیایند بحث کنند اما گروه‌های فشار و ذی‌نفوذ هستند که این مسائل را مطرح میکنند؛ مگر حجاریان نگفته بود "فشار از پایین و چانه‌زنی از بالا"؟ ما این‌ها را حزب نمی‌گوییم و حزب تعریف دارد. این‌ها گروه‌های فشار برای گرفتن امتیازات هستند و اگر هدفشان برای مردم بود، حالا که راه باز شده بیایند درباره آن بحث کنند.
نامدار با بیان اینکه رفراندوم در دوره آقای خاتمی تبدیل به یک بازی سیاسی برای بستن راه‌های اعمال حاکمیت مردم شد و در دوره دوم احمدی‌نژاد هم این راه را بستند و در دوره روحانی هم این اتفاق افتاد، گفت: او در مواقعی برای فرافکنی بحث رفراندوم را مطرح کرد و به‌جای اینکه بگوید طرح رفراندوم از اختیارات رئیس‌جمهور و نمایندگان است، به‌نحوی صحبت کرد که گویا این از اختیارات رهبری است. به‌جای اینکه بگویند رفراندوم در مسائل مهم است، گفت درباره همه مسائل باشد. این در هیچ جای دنیا رخ نمی‌دهد.
وی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری به‌درستی گفتند که در کجای دنیا این اتفاق می‌افتد؟، تصریح کرد: جایی که می‌خواهند ما را محکوم کنند مثال از دموکراسی‌های دنیا می‌زنند ولی چرا درباره اثبات رفراندوم از دموکراسی‌های دنیا مثال نمی‌زنند؟ آمریکایی‌ها 300 سال حکومت دارند، انگلیسی‌ها که فاقد قانون اساسی هستند و فرانسوی‌ها 400 سال بر همین روش حکومت میکنند، چرا آن‌جا رفراندوم نمی‌شود؟ آن‌جا حتی درباره مسائل مهم رفراندوم نیست و در قانون اساسی‌شان در مسائل مهم هم اجازه رفراندوم داده نشده و یا به ندرت اتفاق می‌افتد اما در قانون اساسی جمهوری اسلامی این راه برای مردم باز شده است. این قبیل افراد، راه را می‌بندند و با فرار به جلو شعار می‌دهند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: در فرمایش مقام معظم رهبری یک مسئله کمتر مورد توجه قرار گرفت؛ ایشان گفتند "برای همه مردم امکان تحلیل نیست" و نگفتند "همه مردم قدرت تحلیل ندارند". تحلیل نیازمند امکانات، ابزار، بررسی منابع و نظریه‌ها است و ممکن است فرد قدرت تحلیل داشته باشد اما باید بستر تحلیل هم فراهم شود. این امکانات برای محققین است و همه مردم وقتشان را برای این‌ها نمی‌گذارند. نیاز است کلمات ایشان مورد دقت قرار بگیرد چراکه واژه‌های مورد استفاده‌شان معنادار است.
نامدار اظهار داشت: مثلاً در انتخابات چرا برای مردم امکان تحلیل نیست؟ چون کسانی که می‌خواهند این امکانات را از مردم بگیرند، از ابزارهای حتی صحیح و اغلب ناصحیح استفاده میکنند. در انتخابات کسانی که می‌خواهند رأی مردم منحرف شود، ابتدا امکان برآورد و ارزیابی را از مردم می‌گیرند و بعد با هزینه‌کردن، جَوسازی و غیره می‌کوشند مردم از قدرت تحلیلی‌شان استفاده نکنند.
انتهای پیام/؛