«جای خالی نگاه زنانه به حجاب»-۲ | جواهری: تهی شدن از معنای حجاب، دلیل عملکرد انفعالی ماست
امین‌جواهری معتقد است پیوند حجاب با هویت زنانه، رابطه زن با حجاب را از فضای صرف قانون‌مداری بالاتر می‌برد و می‌گوید: وقتی زن نتواند با نماد زن بودنش ربط هویتی برقرار کند؛ در بدترین حالت، کنارش می‌گذارد و در بهترین حالت، تحملش می‌کند.
به گزارش خبرنگار حوزه زنان و خانواده خبرگزاری تسنیم، نشست «جای خالی نگاه زنانه به حجاب» با حضور صفوراسادات امین جواهری، فعال حوزه زن و خانواده و مهدی تکلو، مدیر دفتر مطالعات راهبردی جنسیت و جامعه، پنجشنبه 28 اردیبهشت در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد. از آن‌جایی که به دلیل تراکم اخبار نمایشگاه کتاب محتوای این نشست از فرصت مناسبی برای قرار گرفتن در کانون توجه مخاطبان برخوردار نشد؛ محتوای آن یک بار دیگر بازنشر می‌شود.
در این نشست ضمن نقد گفتمان مردانه موجود در مسئله حجاب، بر ضرورت فهم حجاب در بستر هویت زنانه تاکید شد. به نظر کارشناسانِ این جلسه، یکی از علل طغیان علیه حجاب در روزهای اخیر، نه فقط قانون حجاب بلکه مفهوم پشتیبان این قانون است که خوانشی مردانه و تقلیل گرایانه از حجاب ارائه داده و نتوانسته با هویت زنان اتصال برقرار کند. درحالیکه به واقع حجاب یکی از ابعاد هویت زنانه است، به دلیل گفتمان مردانه موجود، برخی از زنان، حجاب را یک ابزار کنترل‌گر مردانه می‌پندارند که استقلال هویتی آنان را تهدید می‌کند. آسیب‌پذیری اقشار مختلف زنان بخصوص نوجوانان و جوانان در موضوع حجاب به دلیل دافعه از گفتمان غالب مردانه در این زمینه، ضرورت بازتعریف حجاب از منظری زنانه و اصیل را دوچندان می‌کند.
کتاب ها از منظر یک زن به حجاب و فواید حجاب نپرداخته‌اند
صفوراسادات امین‌جواهری، کارشناس حاضر در این جلسه، ابتدا به نقد کتاب‌های منتشرشده در حوزه حجاب پرداخت. او با تاکید بر اینکه این کتاب‌ها از منظر یک زن به حجاب و فواید حجاب نپرداخته‌اند، گفت: سال‌هاست کتاب‌هایی را در حوزه حجاب می‌بینیم که در دو دسته‌بندی کلی قرار می‌گیرند. کتاب‌هایی که از منظر علمی به پدیده حجاب نگاه کرده‌اند و رویکردی مستند داشته‌اند و کتاب‌هایی که رویکرد ذوقی دارند. دسته اول به دنبال اثبات و بیان فواید حجاب‌اند و دسته دوم دنبال جذب مخاطب‌اند. نگاه من به دسته اول است که خود به سه دسته کتاب تقسیم می‌شود. یک دسته کتاب‌های سیاستی هستند و صرفا به سیاست‌های حاکمیتی درباره حجاب پرداخته‌اند و بعضا با آن همراهند و یا در مواردی نقد کرده‌اند. این کتاب‌ها رویکردی مردانه دارند. دسته دوم حجاب را در نصوص دینی بررسی کرده‌اند. با یک نگاه گذرا این‌ها هم دید مردانه دارند و این عرصه خالی از پژوهشگران زن است و اگر هم باشند با همان قرائت مردانه مسئله را می‌بینند. دسته سوم کتاب‌هایی است که دنبال پیداکردن کارکرد اجتماعی حجاب‌اند. این دسته از منظر احساسات و عواطف هم اگر بررسی کرده‌اند، باز به دنبال کارکرد اجتماعی و حفط حریم خانواده هستند. هیچ کدام از منظر یک زن به حجاب و فواید حجاب نپرداخته‌اند و جای خالی این بحث را در حوزه نشر می‌بینیم.
امین جواهری با اشاره به ارتباط حجاب با هویت زنانه، به ابعاد مختلف حجاب از منظر نگاه زنانه پرداخت و گفت: حجاب با هویت خودِ زن ربط پیدا می‌کند. وقتی درباره هویت حرف می‌زنیم، درباره ابعاد مختلف هویتی، جهان معنایی و پارادایم‌ها حرف می‌زنیم؛ اینکه زن اگر بخواهد به حجاب فکر کند، دارد پوشش‌اش را ذیل چه جهانی فهم می‌کند؟ یکی دیگر از ابعاد هویتی حجاب، بعد استقلال است. از بعد استقلال و انتخابگری که حرف بزنیم، این «باید» حجاب را باید برداریم. زیرا دارد انتخابگری را از زن می‌گیرد. وقتی انتخابگری در تکثر حجاب از او گرفته می‌شود و قدرت ایده‌پردازی به او داده نمی‌شود، در این صورت اتصال هویتی‌اش با حجاب قطع می‌شود.وقتی از اراده‌ورزی و انتخابگری حرف می‌زنیم به معنای چارچوب شکنی نیست، مفروض می‌پنداریم که جامعه بشری قانون می‌خواهد. ولی آیا فقط قانون می‌خواهد؟ اتصالات هویتی آن چه می‌شود؟ نرم افزار آن چه می‌شود؟ ما چهارپایه قانون را گذاشتیم اما اگر صفحه روی آن یعنی اتصالات هویتی را نگذاریم زن با این قانون ارتباط برقرار نمی‌کند. احساس می‌کند حجاب ابزاری است که در جهت منافع مردانه به او تحمیل شده و استقلال هویتی‌اش مورد خدشه قرار گرفته است. اما اگر از منظرهای زنان وارد شود پیوند هویتی پیدا می‌کند. زیبایی شناسی هم بعدی از منظر زنانه است و خود زن باید مدیریت کند تا بتواند عفاف و زیبایی را در کنار هم قرار دهد. بعد عاطفه حجاب را نیز داریم؛ اینکه یک زن با هویت عاطفی زنانه‌اش که نقطه تمایزاش از هویت مردانه است، حجاب را چطور فهم می‌کند و چه خوانش و قرائتی از حجاب دارد.
این فعال حوزه زنان و خانواده با اشاره به یک تجربه تاریخی در رابطه با نگاه زنانه به حجاب گفت: به تاریخ که نگاه کنیم، در یک برهه زنان حجاب را ذیل جهان معنایی مبارزه فهم کرده‌اند و حجابشان نماد انقلابیگری‌شان شد. اینجا جایی است که می‌شود گفت زن به حجاب با دید زنانه‌اش نگاه کرده است.
پیوند حجاب با هویت زنانه، رابطه زن با حجاب را از فضای صرف قانون‌مداری بالاتر می‌برد
امین‌جواهری نتیجه فهم حجاب در بستر هویت زنانه را اینگونه عنوان کرد: ارتباط حجاب با هویت زنانه باعث می‌شود زنان فارغ از سطح اعتقادات، به سبب زن بودن به حجاب گرایش پیدا کنند. این نگاه، فضای ارتباط زن با حجاب را از فضای صرف قانون‌مداری بالاتر می‌برد. موضع ما نفی قانون نیست. موضع ما فراتر رفتن از قانون و نگاه به حجاب از زاویه فرهنگی است. در چنین حالتی قانون در این منظرهای هویتی حل می‌شود.
امین جواهری در پاسخ به این سوال که فقدان منظره‌های زنانه‌نگر به حجاب چه آسیب‌های اجتماعی می‌تواند داشته باشد، گفت: به نظر من ضرورت و کارکرد اجتماعی حجاب در سال 99 برای ما خیلی آشکار شده است. وقتی زن نتواند با نماد هویت خودش و نماد زن بودنش ربط هویتی برقرار کند؛ در بدترین حالت ممکن، کنارش می‌گذارد و در بهترین حالت ممکن، تحملش می‌کند اما نمی‌تواند از آن دفاع کند. در شورشی که اخیرا علیه حجاب اتفاق افتاد، به جز انفعال چه کنشی از زنان باحجاب دیدیم؟ زنان محجبه در عین ناراحتی هیچ کاری نمی‌توانستند بکنند. این دسته از زنان سال‌هاست از معنای حجاب تهی شده‌اند و تنها معانی شخصی و فردی برایش دارند و این علت انفعال آن‌هاست.
تهی شدن از معنای حجاب، دلیل انفعال زنان محجبه در برابر بی‌حجابی است
وی ادامه داد: بعد از اینکه ماه‌ها از طغیان علیه حجاب می‌گذرد و زنان می‌خواهند کاری انجام دهند؛ کنشگری زنان در حد مطالبه‌گری از حاکمیت است. مجلس کاری بکن، دولت کاری بکن. با اینکه حجاب مال زنان است. یک زمانی خود زنان از حجاب دفاع کردند. خود زنان نماد فعالیت سیاسی‌اش کردند. زن به جایی رسیده است که نه تنها ایده‌ای ندارد، بلکه از مردان مطالبه می‌کنند که از حجابشان دفاع کنند. آنقدر زنان را تهی از معنا و هویت زنانه کرده‌ایم که دفاعی برای حجاب ندارند و به همان معناهای مردانه تمسک می‌جویند.سلامت خانواده، سلامت جامعه ولی هیچ معنای بیشتری برای دفاع از آن ندارند و حتی اگر دارند نمی‌توانند به زبان بیاورند. زن محجبه در موضع انفعال قرار می‌گیرد.
امین‌جواهری در پایان گفت: نقطه کانونی ما بحث اراده‌ورزی زن است. زن در سال 57 با اراده خودش برای کنش سیاسی، معنایی از حجاب برای خودش ساخت که ذیل جهان معنایی مبارزه بود. حجاب معنای مبارزاتی پیدا کرد. امروز به اقتضای 1402 ایران اسلامی ممکن است برای خودش معنای دیگری بسازد. یک معنای تمدنی بسازد. به هر جهت تهی از اراده زن نمی‌شود و زن محجبه میدان دفاع از حجاب را خالی نمی‌کند.
انتهای پیام/
