آیا وقت آن رسیده که ترکیه ناتو را ترک کند؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، داستان اختلافات ترکیه و ناتو تمامی ندارد، حالا که اقدامات موهن دولت سوئد خشم جهان اسلام را برانگیخته است، باز هم نزد تحلیلگران محافظه‌کار ترکیه، این بحث قدیمی به میان آمده است؛ اساساً این کشور، چرا باید در این پیمان بماند؟

این سؤال از این جهت اهمیت پیدا کرده است که ترکیه در مورد اعلام تصمیم نهایی درباره عضویت سوئد در ناتو، عملاً در بن‌بست و آچمز قرار گرفته است و شواهد نشان می‌دهد که تیم جو بایدن، می‌خواهد بدون آن‌که امتیاز خاصی به اردوغان بدهد، به‌انحاء مختلف و با اعمال فشار، جواب «بله» را بگیرد.

طی روزهای اخیر و به‌دنبال آن که دولت سوئد در برابر اقدام موهن و پلید به آتش کشیدن قرآن مجید اقدامی انجام نداد، ترکیه نیز مانند بسیاری از دیگر کشورهای مسلمان جهان، واکنش نشان داد و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که آنکارا از کنار این اقدام نخواهد گذشت.

حالا سؤال اینجاست: آیا ترکیه می‌تواند تکلیف خود را روشن کند و برای همیشه از ناتو جدا شود؟ البته می‌توانیم بنا به سابقه تاریخی و تجارب پیشین، مقادیر قابل‌توجهی تخفیف دهیم و چنین سؤالی طرح کنیم: آیا ترکیه می‌تواند در مقابل سیاست‌های ناتو، موضع مستقلی داشته باشد و به‌طور ویژه با تصمیمات آمریکا مخالفت کند؟ در ادامه به این سؤال پاسخ خواهیم داد.

متفقی که «استراتژیک» است اما تنها مانده

ترکیه تنها کشور مسلمان است که به‌عنوان عضو رسمی ناتو شناخته می‌شود، اما در بسیاری از بزنگاه‌های تاریخی، با ناتو دچار اختلاف شده است، به‌عنوان مثال، در ماجرای قبرس، بین ترکیه و ناتو اختلاف جدی وجود دارد.

در شرایط فعلی هم، سران آنکارا در مورد چند و چون تعامل اعضای ناتو با نهادهای اقماری پ.ک.ک. در شمال و شرق سوریه، انتقادات و گلایه‌های فراوانی دارند و این انتقادات، غالباً با بی‌اعتنایی غرب روبه‌رو می‌شود.

در چنین شرایطی، برخی از تحلیلگران محافظه‌کار ترکیه، مصرّانه می‌پرسند: چرا نباید از ناتو خارج شویم؟ آیا خروج، ممکن است؟ در پاسخ باید گفت: بله، از نظر فنی امکان خروج ترکیه از ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) وجود دارد و شدنی است.

ناتو یک ائتلاف بین‌المللی متشکل از کشورها است که در سال 1949 برای ارتقای دفاع جمعی و همکاری بین کشورهای عضو تأسیس شده است. اگرچه عضویت در ناتو داوطلبانه و با تأیید جمیع اعضاست، اما یک کشور عضو می‌تواند در صورت تصمیم به خروج از ائتلاف خارج شود و از کسی هم نظر نخواهد، ولی در میدان عمل، قضیه به این سادگی‌ها نیست.

به‌باور بسیاری از ژنرال‌های ترکیه‌ای حامیِ ماندن در ناتو، خروج از این پیمان، پیامدهای مهمی برای موقعیت ژئوپولیتیک، امنیت و روابط بین‌المللی ترکیه خواهد داشت. آنان معتقدند که عضویت در ناتو چندین مزیت از جمله تعهدات دفاعی متقابل و همکاری سیاسی و اطلاعات مشترک را به‌همراه دارد، همچنین چارچوبی برای همکاری نظامی و قابلیت همکاری بین کشورهای عضو ایجاد می‌کند.

ترکیه از سال 1952 به عضویت ناتو درآمده است و به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش که بین اروپا و خاورمیانه پل ارتباطی دارد، نقشی استراتژیک در این پیمان ائتلافی غربی ایفا کرده است، عضویت در آن، برای ترکیه تضمین‌های امنیتی و همکاری با دیگر اعضای ناتو را تسهیل کرده است.

خروج از ناتو به‌معنای قطع این روابط و از دست دادن بالقوه مزایای عضویت است، البته این فقط دیدگاه ژنرال‌های موافق ناتوست، کما این‌که ناتو در عمل، بارها دست سران ترکیه را در پوست گردو قرار داده و به دغدغه‌ها و حساسیت‌های دفاعی و امنیتی این عضو مسلمان، وقعی ننهاده است.

متقابلاً ترکیه نیز در چندین پرونده منطقه‌ای، فارغ از دیدگاه ناتو وارد عمل شده و عملاً موجب اعتراض قرارگاه ناتو در بروکسل شده است.

توجه به این نکته ضرورت دارد که عضویت در ناتو یک موضوع حساس سیاست ملی است و ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلف سیاسی، استراتژیک و دیپلماتیک قرار بگیرد، هر تصمیمی برای خروج از این ائتلاف مستلزم بررسی دقیق پیامدهای احتمالی و تجزیه و تحلیل کامل از منافع ملی ترکیه است، اگر ترکیه از ناتو خارج شود پیامدهای مهمی هم برای ترکیه و هم برای سایر متحدان ناتو خواهد داشت.

بیایید نگاهی به پیامدهای احتمالی بیندازیم:

عواقب برای ترکیه

نگرانی‌های امنیتی: به‌باور کارشناسان دفاعی حامی غرب، ترکیه ممکن است در صورت خروج از ناتو با خطرات امنیتی بیشتری روبه‌رو شود، ناتو یک مکانیسم دفاعی جمعی را فراهم می‌کند، به این معنی که اگر یک عضو مورد حمله قرار گیرد، حمله به همه اعضا تلقی می‌شود، ترکیه با خروج از ناتو چتر امنیتی و همکاری با سایر کشورهای عضو را از دست خواهد داد.

نفوذ منطقه‌ای: برخی از نظامیان و چهره‌های امنیتی ترکیه می‌گویند، خروج از ناتو، ممکن است بر نفوذ و روابط منطقه‌ای آنکارا تأثیر بگذارد، عضویت در ناتو به ترکیه این امکان را داده است که نقش مهمی در امنیت و دیپلماسی منطقه ایفا کند. بدون ناتو، ترکیه ممکن است برای حفظ نفوذ و اعتبار خود در امور منطقه‌ای با چالش روبه‌رو شود، برخی از ماجراجویی‌ها و قدرت‌نمایی‌های ترکیه در آفریقا، شرق مدیترانه و مناطق دیگر، به‌خاطر عضویت در ناتو تحمل می‌شود اما ممکن است در آینده، غرب در برابر ترکیه تا این اندازه مماشات نکند.

همکاری دفاعی: ترکیه دسترسی به قابلیت‌ها و فناوری‌های دفاعی خاصی را که بین اعضای ناتو مشترک است، از دست خواهد داد، این به‌طور بالقوه می‌تواند بر قابلیت‌های نظامی و توسعه صنعت دفاعی آن تأثیر بگذارد، البته این نظریه، مخالفینی هم دارد، آنان می‌گویند، ترکیه با خرید سامانه اس400 روسی، از خرید جنگنده اف35 آمریکایی محروم مانده است و در مورد خرید اف16 هم مشکل اساسی دارد.

پیامدهای اقتصادی: عضویت در ناتو دارای مزایای اقتصادی مانند افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، فرصت‌های تجاری و دسترسی به قراردادهای دفاعی است؛ اگر ترکیه از این پیمان خارج شود ممکن است با پیامدهای اقتصادی از جمله کاهش بالقوه سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت مواجه شود، این هم نظری است که شاید تا چند سال قبل صادق بود، اما حالا چند سالی است که غربی‌ها از بازار ترکیه رفته‌اند و این کشور، با بحران اقتصادی عمیق و فراگیر مواجه شده است.

پیامدها برای متحدان ناتو

پیامدهای استراتژیک: خروج ترکیه پیامدهای استراتژیک مهمی برای ناتو خواهد داشت، ترکیه کشوری با موقعیت جغرافیایی خاص و استراتژیک است که بین اروپا و خاورمیانه پل ارتباطی دارد، به همین خاطر، یک شریک حیاتی در اقدامات مداخله‌جویانه ناتو در منطقه با بهانه مبارزه با تروریسم بوده است.

قابلیت‌های نظامی: ترکیه دارای دومین ارتش پرشمار بزرگ میان متحدان ناتوست، لذا از دست دادن چنین ارتش بزرگی، می‌تواند بر توانایی‌ها و آمادگی نظامی کلی ناتو تأثیر بگذارد.

ازبین‌رفتن انسجام ائتلاف: خروج ترکیه می‌تواند انسجام و اتحاد در ناتو را تحت فشار قرار دهد، این امر می‌تواند منجر به اختلاف و اختلاف بین کشورهای عضو شود، زیرا متحدان مختلف ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی در مورد دلایل و پیامدهای خروج ترکیه داشته باشند، صدالبته این نظریه نیز مخالفین جدی دارد، همین حالا هم آمریکا، فرانسه، یونان و قبرس، به‌عنوان شرکای ناتو، با ترکیه اختلاف جدی دارند.

در آستانه برگزاری نشست سران ناتو در لیتوانی، جو بایدن و تیم او، با اطمینان خاطر، از این موضوع خبر داده‌اند که موافقت ترکیه برای تأیید عضویت سوئد در ناتو را کسب خواهند کرد، همین لحن آمریکایی‌ها می‌تواند به‌اندازه کافی، به تقویت این پیش‌فرض کمک کند که اساساً ترکیه با توجه به ماهیت روابط با ناتو و نیز شرایط سیاسی و اقتصادی خود، از شانس چندانی برای حفظ استقلال در تصمیم‌گیری‌های سیاسی برخوردار نیست.

انتهای پیام/+