ماموریت دشوار هاکان فیدان از نظر سردبیر "میدل ایست آی"

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، توجه به عملکرد هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، از موضوعات جالب توجه بسیاری از رسانه های این کشور است. چرا که برای اولین بار در تاریخ جمهوری ترکیه، رئیس سرویس اطلاعاتی این کشور، به عنوان وزیر امور خارجه منصوب شد.

در عین حال، برخی از تحلیلگران خارجی نیز علاقه مند هستند تا در مورد فیدان قلم زنی کنند و به این موضوع بپردازند که اساساً اردوغان، از این اقدام چه هدفی داشته و چرا دستگاه دیپلماسی را به یک چهره امنیتی سپرده است.

دیوید هرست، سردبیر میدل ایست آی انگلیس، یکی از این تحلیلگران است. او به تازگی مطلبی در مورد هاکان فیدان نوشته که به شکل گسترده مورد توجه رسانه های ترکیه نیز قرار گرفته است.

آیا فیدان یک شاهین است؟

دیوید هرست در مقاله خود به این موضوع پرداخته که انتصاب هاکان فیدان، مهمترین انتصاب در کابینه اردوغان بوده و می توان آن را مهمترین تصمیم برای حفظ قدرت در سومین و آخرین دوره ریاست جمهوری اردوغان دانست.

او می گوید: فیدان در 13 سال گذشته میت را ترمیم کرده و آن را به یک سرویس اطلاعاتی در حال تکامل و سازگاری با تهدیدات جدید تبدیل کرده است. به همین خاطر، طبیعی بود که ارتقا یابد.

هرست در ادامه نوشته است:«به عنوان یک قانون بدیهی در سراسر جهان، وظیفه اداره یک سازمان اطلاعات ملی، به چهره هایی داده می شود که به خاطر سوابق نظامی گری و امنیتی، آنها را شاهین می نامند. چنین پست های حساسی در خاورمیانه نیز تنها به افراد بسیار نزدیک یا خانواده و فرزند سپرده می شود. اما هاکان فیدان نه یک شاهین است، نه نزدیک به خانواده رئیس جمهور. او یک دانش آموخته علوم سیاسی است که زیر نظر نورمن استون مورخ و آکادمیک اسکاتلندی آموزش دیده است. اگرچه او مدتی در ارتش خدمت کرده، ولی یک شاهین نظامی نیست. او یک روشنفکر است نه یک قلدر. او بیش از چند رئیس جمهور اخیر ایالات متحده کتاب می خواند! انگلیسی او روان است و چنان مطالعات گسترده ای دارد که می تواند هم در مورد چشم اندازهای ضعیف استقلال اسکاتلند بحث کند، هم درباره الهیات اسلامی.»

انتصاب فیدان به عنوان رئیس سرویس اطلاعاتی در سال 2010 با سوء ظن بسیاری از سوی نهادهای امنیتی ترکیه روبرو شد. چرا که هم بسیار جوان بود و هم این که از چهره های حرفه ای و سرشناس دنیای اطلاعات و امنیت نبود. حتی ایهود باراک، وزیر جنگ وقت رژیم صهیونیستی، فیدان را به عنوان دوست ایران، در مظان اتهام قرار داد.

به قول سردبیر میدل ایست آی، سرویس طالاعاتی میت، یک عمر در داخل کار کرده بود و به عنوان مثال، مستشار یا رئیس سرویس، اسامی معشوقه های هر وزیر و نماینده مجلس را می دانست، اما نمی دانست چه کسی رئیس اطلاعات ارتش سوریه است! فیدان، قبل از آن که رئیس شود، مشاور نهاد نخست وزیری بود و در کشور نروژ با سران پ.ک.ک مذاکره کرد. اما فایل صوتی این مذاکره، توسط شاگردان فتح الله گولن افشا و منتشر شد و فیدان را در شرایط سخت قرار دادند.

گولنی ها در بخش های بزرگی از دولت ترکیه نفوذ کرده بودند. آنها دانشگاه های خود و شبکه ای از مدارس خصوصی را در اختیار داشتند و به دنبال آن بودند که ریاست سرویس اطلاعاتی میت را نیز در دست بگیرند. به همین خاطر، شاگردان گولن همواره به دنبال حذف فیدان بودند. در جریان کودتای نافرجام سال 2016 نیز دفتر او در مقر قدیمی میت در آنکارا اولین دفتر دولتی بود که با استفاده از بالگرد نظامی، بمباران شد و برای چند ساعت، همه فکر می کردند فیدان مرده است.

فیدان همیشه شیفته رابطه دنیای اطلاعات و امنیت و سیاست خارجی بوده و کالبدشکافی این رابطه، موضوع پایان نامه کارشناسی ارشد او بود.

این کتاب که در سال 1999 تکمیل شد، امروز تا حدودی طعنه آمیز خوانده می شود، زیرا فیدان از سیا و MI6 به عنوان مدل هایی نام می برد که اطلاعات ترکیه باید حول آن ها جهت گیری کند. اما آن ستایش ها، متعلق به زمانی بود که قدرت آمریکا در اوج خود بود و به عنوان برنده جنگ سرد و رهبر بلامنازع نظامی و اقتصادی جهان شناخته می شد. اما طولی نکشید که موسسات و نهادهای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس، در افغانستان، عراق، یمن، سوریه و لیبی و اکنون در اوکراین، عملاً ناتوان عمل کردند.

در سال 1999، همه چیز رو به راه بود. در آن زمان، آمریکا واقعاً فکر می کرد که می تواند کشورها را به میل خود هدایت کند و آنها را تغییر دهد. اما چیزی که فیدان را در مورد سرویس ‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس کنجکاو کرد، نحوه سازماندهی و جایگاه آنها به عنوان نهاد تصمیم ساز بود.

این موضوع، همواره برای ترکیه، یک نگرانی بسیار جدی بوده و این کشور، همیشه در مسیر نهادسازی، ناتوان و گرفتار بوده است. چنین شد که فیدان، تلاش کرد تا میت را بازسازی کند و آن را حرفه ای و قابل اعتماد بود نشان دهد. او نهاد به ظاهر خیریه موسوم به «آژانس کمک رسانی ترکیه» (TIKA) را نیز به شکل جدید سازماندهی کرد و از تیکا به عنوان ابزاری برای گسترش نفوذ ترکیه در بالکان استفاده کرد. درست  در زمانی که دیگ جنگ قومی هنوز داغ بود.

فیدان در 13 سال گذشته MIT را از هر نظر بازسازی کرده است. او سرویس میت، را به عنوان سازمانی برای مقابله با تهدیدات جدید به صحنه آورد و دو بخش مهم تجزیه و تحلیل استراتژیک و بخش جنگ سایبری را تقویت کرد.

هاکان فیدان تلاش کرد، میت را به یک سازمان غیرسیاسی و غیر حزبی تبدیل کند اما کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق وعده داده بود که اگر رئیس جمهور شود، این نهاد اطلاعاتی را به پروفسور امید اوزداغ رهبر راست گرای حزب ظفر می سپارد.

رابطه فیدان با اردوغان نزدیک است، اما با این حال، او یک سیاستمدار نیست. زمانی که مانند احمد داود اوغلو، نخست وزیر سابق و خیلی های دیگر به صف مخالفین اردوغان پیوستند، هاکان فیدان، وفادارانه کنار اردوغان ماند.

سخت ترین ماموریت هاکان فیدان چیست؟

از دید دیود هرست سردبیر میدل ایست آی، سخت ترین ماموریت هاکان فیدان، پیش روی او قرار گرفته است. چرا که نظم قدیم جهانی در حال خاتمه یافتن است و نظم جدید تا ایستگاه شکل گیری، فاصله زیادی دارد.

در چنین شرایطی، هاکان فیدان که قبلاً هم پرونده های پیچیده در دست او بوده و همواره درگیری های ترکیه را مدیریت کرده، خود را نگهبان نظم جدید می داند.

او همان چهره ای است که پیروزی آذربایجان را در آخرین نبرد در برابر ارمنستان تضمین کرد و در لیبی هم، در برابر واگنر و حفتر جنگید و برای توافق غلات بین اوکراین و روسیه و مبادله زندانیان، مذاکره کرد.

سرویس اطلاعات ترکیه حامی اصلی گروه های تندرو و جنگ طلب در شمال سوریه و فیدان شخصیت اصلی مدیریت و هماهنگی آنها بود. اما حالا وارد حوزه دیگری شده و در دوران تصدی خود به عنوان وزیر، به یک متخصص در حوزه سیاست خلیج فارس تبدیل شده است. او اولین کسی بود که تماس با سعودی ها را پذیرفت و از اردوغان درخواست کرد که پیگیری قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی را در کنسولگری عربستان در استانبول را کنار بگذارد. اما قبل از آن نیز، اولین کسی بود که فایل های صوتی ضبط شده از صحنه قتل را در اختیار جینا هاسپل رئیس وقت سازمان سیا گذاشت.

هرست در ادامه می نویسد: «اکنون، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان و محمد بن زاید، رئیس امارات با هم اختلاف دارند. اما هر دو آنها روابط گرم و رو به رشدی با ترکیه دارند. پس از بازنشستگی فیدان، همه اینها یک سخنرانی جالب در علوم سیاسی خواهد بود.

عنوان سخنرانی می تواند این باشد: چگونه با دو مردی که تمام تلاش خود را برای کشتن من انجام دادند دوست شدم! سخت ترین کار فیدان پیش روی اوست. نظم قدیم می رود اما ظاهراً ناتو هنوز هم متوجه این واقعیت نشده است.

مدیریت دیپلماسی در شرایط نوین، نیاز به درایت، هوش و توانایی گوش دادن و ارزیابی اطلاعات دارد. چنین وضعیتی، مستلزم آن است که فردی در راس کار باشد که برای ایجاد روابط شخصی وقت گذاشته و اکنون ابزاری برای اجرای سیاست خارجی دارد. این نیازمند اطلاعاتی است که بتواند به سیاست خارجی صدا و فرم دهد. وزیر خارجه ترکیه این ویژگی ها را دارد. بنابراین بهتر است همتایانش او و ترکیه را جدی بگیرند.

اگر چه سردبیر میدل ایست آی، عبارات اغراق آمیزی در مورد قابلیت و توانایی های هاکان فیدان به کار برده، اما برخی از ناظران سیاسی ترکیه بر این باورند که فیدان، فقط یک بازوی اجرایی است و از لحاظ نظری، توانایی خاصی ندارد.

انتهای پیام/