رایزن فرهنگی ایران در ژاپن: باید بپذیریم فرهنگ پایه و ابزار گذر از شرایط سخت است/ ایران و ژاپن واژه مقاومت را خوب می‌شناسند
رایزن فرهنگی ایران در ژاپن اعتقاد دارد که باید از بستر ظرفیت‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی در ژاپن استفاده کنیم و صنایع و محصولات فرهنگی‌مان را صادر کنیم. متأسفانه سرگردانی عجیبی در حوزه صادرات فرهنگی در کشور به دلیل نداشتن متولی واحد و یک‌دست وجود دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ششمین جشنواره فیلم ایران در توکیو (ژاپن) کار خود را آغاز کرد. فیلم «معجزه بناسان» به کارگردانی حبیب احمدزاده و بازی پرویز پرستویی به عنوان فیلم نخست در سالن سینمایی لیبراهال اکران شد. این فیلم مشترک ایران و ژاپن با هدف ترویج صلح تهیه شده و استقبال خوبی از این فیلم در ژاپن شده و در روزهای آتی قرار است 7 فیلم دیگر از سینمای ایران در این کشور روی پرده برود.
به همین مناسبت گفت‌وگویی با علی سعادت‌آذر؛ رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در توکیو - ژاپن داشتیم که در جریان این گفت‌وگو به مشترکات فرهنگی ایران و ژاپن و همچنین اقداماتی که در جهت ایجاد تعامل و ارتباط بیشتر برای همکاری‌های مشترک سینمایی و دیگر بخش‌های فرهنگی انجام شده توضیحاتی داد. او سینما را فرصتی برای توسعه تعاملات فرهنگی برشمرد و جشنواره فیلم ایرانی را فرصتی برای تبادل افکار در حوزه‌های فرهنگی و هنری دانست.
سعادت آذر جشنواره فرهنگی ایران در توکیو را شخصیت مستقلی عنوان کرد که در کنار آثار مربوط به سردشت و هیروشیما، فیلم‌های دیگری با موضوعات مختلف اجتماعی، عاشقانه، طنز و درام به روی صحنه خواهد آمد و در سال‌های آینده نیز این امر توسعه پیدا خواهد کرد. او همچنین اعتقاد دارد که ایران و ژاپن اشتراکات و جذابیت‌های فرهنگی بسیاری دارند اما روابط فرهنگی دو کشور و تبادل حوزه‌های سینمایی هنوز به بالندگی و شکوفایی موردنظر نرسیده است.
او می‌گوید که رایزنی فرهنگی در تلاش است با تنوع‌سازی و انتخاب فیلم‌های گوناگون به همکاری بیشتر نهادهای دو کشور بپردازد.
مشروح این مصاحبه را در ادامه بخوانید:
تسنیم: بگذارید از هفته فیلم‌های ایرانی در ژاپن شروع کنیم. قرار است چه اتفاقاتی بیفتد؛ جزئیاتی بفرمایید.
همانطور که می‌دانید ششمین هفته فیلم ایرانی در ژاپن با حضور 8 فیلم ایرانی از روزهای دهم تا سیزدهم آگوست سال 2023 برابر با بیستم تا بیست و سوم مردادماه سال 1402 در حال برگزاری است. در این فستیوال 8 فیلم ایرانی به نمایش درخواهد آمد و تلاش ما این بوده که در این دوره بتوانیم با استفاده از ذائقه‌سنجی که از مخاطبین ژاپنی داریم فیلم‌ها را به گونه‌ای انتخحاب کنیم هم تنوع فیلم برایشان وجود داشته باشد و هم بتوانیم در واقع نیازمندی فیلم مخاطبین خودمان را تأمین کنیم.
در این راستا با برخی از مراکز تولید و توزیع فیلم و دانشگاه توکیو جلسات مختلفی را داشتیم با علاقه‌مندان به فیلم ایران و منتقدین فیلم ایرانی که در ژاپن زندگی می‌کنند صحبت کردیم. نظرات اساتید برجسته‌ای که در حوزه فیلم اینجا زندگی می‌کنند و یا در ایران فعالیت پررنگی دارند، گرفتیم تا فیلم‌هایی که در ژاپن اکران می‌کنیم توانسته باشد جایی میان مخاطب ژاپنی باز کند و به قولی به ذائقه مخاطبین‌مان پاسخ داده باشیم. خوشبختانه این هدف میسر شد و امروز خدا را شاکریم با این 8 فیلم ششمین هفته فیلم ایران در ژاپن با استقبال خوبی از سویِ مخاطبین در حال برگزاری است.
تسنیم: فیلم‌ها چگونه انتخاب شده‌اند و نام فیلم‌ها را بفرمایید. در واقع استراتژی انتخاب آثار بر چه اساسی بوده است؟
فیلم‌هایی که به صحنه خواهند رفت که در روز نخست معجزه بناسان فیلمی از حبیب احمدزاده بود که پرویز پرستویی هنرمند خوب کشورمان هم با تماشاگران در سالن لیبراهال، فیلم را مشاهده کرد. همچنین در روزهای آتی فیلم «بادیگارد»، «موقعیت مهدی»، «برگ جان»، «درخت گردو»، «یدو»، «سرخپوست» و فیلم «تختی» به نمایش درخواهند آمد. بازیگران، هنرمندان و کارگردانان بسیار شریفی زحمت کشیدند به جشنواره فیلم ایران در ژاپن آمدند. محسن شریفیان نوازنده خوب کشورمان در این جشنواره ساعاتی برای علاقه‌مندان به موسیقی سنتی، می‌نوازد. اجراها و گفت‌وگوهای مستقلی در بخش‌های آکادمیک و هنرهای موسیقی کشور ژاپن خواهند داشت.
مالک سراج بازیگر، پرویز پرستویی، مهدی جعفری کارگردان، محمدحسین مهدویان کارگردان، حبیب احمدزاده و هادی حجازی‌فر به عنوان کارگردان و بازیگر موفق سینمای ایران وارد توکیو شدند. دوستان عزیزمان سه روز در فستیوال هیروشیما و بعد از آن در آغاز جشنواره هفته فیلم ایران در توکیو به ما ملحق خواهند شد. در یکی از مهمترین سالن‌های شهر توکیو این فستیوال برگزار می‌شود؛ تلاش کرده‌ایم از اتحادیه‌های فیلم ژاپن، گروه‌ها و بخش‌های خصوصی دعوت به مشارکت کنیم. چرا که معتقدیم این جشنواره بایستی به موفقیت فیلم ایران و آشنایی بخش‌های خصوصی و مذاکره آنها با بخش سینمایی ایران و خرید فیلم‌های‌مان کمک کند و همچنین به موفقیت فیلم ایران و آشنایی بخش‌های خصوصی این کشور بینجامد که فیلم‌های ایرانی در شبکه‌ها و پلتفرم‌های جدید کشور ژاپن به نمایش درآیند.
تقریباً 6 ماهی است این برنامه را شروع کردیم و مذاکراتی با بخش‌های خصوصی داشتیم، توانستیم مشارکت آنها را در جشنواره فیلم توکیو جلب کنیم. امیدواریم که این گامی باشد برای فروش فیلم‌های ایرانی در ژاپن که واقعاً مشترکات فرهنگی زیادی دو کشور با یکدیگر دارند؛ این مشترکات واقعاً غیرقابل اغماض است و باید کمک کنیم این مشترکات فرهنگی تبدیل به ایده‌ها و پروژه‌های بزرگ فرهنگی به ویژه در حوزه فیلم شود.
در حاشیه برگزاری فیلم در سالن لیبراهال نمایشگاهی از آثار صنایع‌دستی و فرهنگی ایران از جمله فرش و سایر صنایع که مورد علاقه ژاپنی‌هاست به نمایش گذاشته شده است. گنجایش این سالن 300 نفر است و امیدواریم بخش خصوصی برای اولین بار وارد مشارکت پخش فیلم شود و به گونه‌ای تمایل پیدا کند که رایت فیلم‌ها را خریداری و موضوعات همکاری‌های مشترک سینمایی با همدیگر محقق شود.
تسنیم: چه اشتراک‌های فرهنگی میان ایران و ژاپن وجود دارد؟
ایران و ژاپن اشتراکات فرهنگی بسیاری دارند؛ اگرچه دو کشور به لحاظ جغرافیایی و ژئوپلتیکی دور از یکدیگر هستند؛ اما هر دو در جهان شرق زندگی می‌کنند و تابع سنت‌های شرقی‌اند. هر دو کشور و ملت به سنت‌ها، آیین ها، فرهنگ، تمدن و عوامل ذهنی بسیار مهمی پایبندند. ایران و ژاپن هر دو کشوری‌اند که روزهای سختی را گذرانده‌اند و هر دو آسیب دیده از بی‌عدالتی در دنیا، جنگ، بمباران‌های شیمیایی و سلاح‌های هسته‌ای‌اند.
مردم ایران و ژاپن به خوبی همدیگر را به لحاظ رنج‌هایی که کشیدند و تاب‌آوری تاریخی که در گذشته هر دو وجود داشته که امروز برای آنها یک نتیجه خیلی خوب و برون‌رفت اجتماعی به حساب می‌آید، همدیگر را می‌شناسند. این‌ها مهمترین مؤلفه‌های فرهنگی دو کشور است.
اگرچه ما به لحاظ زبانی و آداب رسوم، اختلافات بسیار زیادی داریم اما از یک ذهنیت تاریخی و یک ادبیات کلان مشترک در حوزه فرهنگی بهره‌مند هستیم که خودش می‌تواند به ما کمک کند. کشور ژاپن به لحاظ زیست سیاسی در اردوگاه غرب است اما به لحاظ زیست فرهنگی، بازیگری در شرق با آیین‌های شرقی، سنت، خانواده، پدر و مادر و رویکردهای اصیل اجتماعی و فرهنگی شناخته می‌شود.
متأسفانه به این رویکردها در ایران توجه نشده و ژاپن را بیشتر در فاز سیاسی مطالعه می‌کنند؛ دوستان و تصمیم‌گیرندگان سیاسی خیلی واقف نیستند چه ظرفیت و گنج نهفته‌ای در ژاپن وجود دارد و روابط ملت‌های دو کشور چقدر به هم احترام قائل‌اند و همدیگر را می‌شناسند. ژاپنی‌ها از تمدن باشکوه، وضعیت شعر و ادبیات غنی، فرهیختگان، دانشمندان، فیلسوفان و بزرگان اجتماعی و فرهنگی ایران مطلع‌اند و مردم ایران را خوب می‌شناسند.
با اطمینان بسیار بالا می‌گویم ژاپنی‌ها، ایران را به خاطر خوش سلیقه‌گی، مردم خوش‌برخورد و صبر و تحمل و با هنرهای فراوان می‌شناسند. به آشپزی ایرانی خیلی علاقه‌مندند و هرکجا از غذاهای ایرانی صحبت می‌شود علاقه‌مندانه موضوع را دنبال می‌کنند؛ این‌ها ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی مشترک بین ماست. از این پتانسیل غنی برای بهبود روابط فرهنگی ایران و ژاپن در درجه اول و سپس توسعه و بسط این روابط فرهنگی به جایگاه سیاسی و اشتراکاتی در حوزه روابط بین‌الملل و از این طریق به طور کلی ترمیم وضعیت سیاسی و اقتصادی موجود که وضعیت خوبی نیست، اقدام کنیم.
تسنیم: فرهنگ کهن در دو کشور چقدر امتیاز است برای گسترش دیپلماسی فرهنگی؟
سالانه عده کثیری از ژاپنی‌ها وارد کشور می‌شدند، اما متأسفانه خبر دارید اتفاقاتی باعث شد این عدد گسترده کاهش پیدا کند. همان ایران‌هراسی که در دنیا در جریان است و برخی سیاست‌هایی که امکان دارد برون‌رفت خوبی نداشته باشد. ما باید در راستای ترمیم وضعیت اجتماعی کشور قدم برداریم. اینکه ثابت کنیم به ژاپنی‌ها، ایران کشور امنی است و امکاناتی دارد و فضای پروپاگاندایی که علیه ما هست، از این طریق خنثی کنیم.
کمک کنیم به ایراندوستان ژاپنی وارد ایران شوند که عدد آنها کم است. البته گلایه‌ای به دوستان در حوزه توریسی و گردشگری وجود دارد که زیرساخت‌ها هنوز وجود ندارد. اگرچه بناهای تاریخی خوبی داریم در کنار آن زیرساخت‌های لازم را نداریم؛ در حوزه هتل‌داری خوب وارد نشدیم و نتوانستیم معرفی خوبی داشته باشیم. هنوز به دنبال اتفاقات خوبی در حوزه محتوا در گردشگری و هتل‌داری هستیم. در یک‌سالی که بنده اینجا حضور داشتم تلاش کردم جلسات مختلفی با گروه‌های گردشگری برگزار کنم این موضوع را خدمت ژاپنی‌ها بگویم. به قول دوستان تصمیم‌گیر فرهنگی در کشور، موضوع را تبیین کنم. شرایط غیرواقعی که در شبکه‌های اجاتماعی و رسانه‌های معاند تصویر می‌شود را تبدیل به تصویر واقعی کنم. مذاکراتی با دوستان در میراث فرهنگی داشتم امیدوارم به نتیجه برسد.
تسنیم: با توجه به تجربه جنگ در هر دو کشور در زمینه فرهنگ مقاومت آیا امکان همکاری داریم یا مثلا موزه انقلاب اسلامی ایران با موزه‌های این کشور؟
هر دو کشور از یک ستم تاریخی و فشار بی‌محابا از طرف دشمنان جان سالم به در بردند و شکوفا شدند. همچون ققنوسی سربرآوردند و سربلند شدند و یک میراث هویتی و اصیل مشترکی برای دو کشور است و تاب‌آوری غیرقابل وصفی که نشان می‌دهد هر دو کشور ایران و ژاپن یک واژه را خیلی خوب می‌شناسند و آن مقاومت است؛ آن سرافرازی بعد از مقاومت و ایثار و گذشت، این دیالوگ، دیالوگ بسیار مهم در روابط بین دو کشور است و هنوز به آن خوب نپرداختیم. هنوز هیروشیما و سردشت به عنوان یک نماد و الگوی رفتاری فرهنگی در دنیا تبدیل نشده و نیاز داریم نهادها در هر دو کشور حمایت کنند و این موضوع بسط و گسترش پیدا کند؛ هرچند گام‌های خوبی دارد برداشته می‌شود.
تسنیم: تولید مشترکی در زمینه سینما و سریال داشتیم یا برنامه‌ای در این زمینه وجود دارد؟
در حوزه‌های دیگر هنری همچون انیمشن‌سازی و ساخت فیلم مشترک کارهایی را انجام دهیم به ویژه در حوزه انیمیشن. حتماً می‌دانید ژاپن یکی از ابرقدرت‌ها در حوزه انیمیشن است؛ با بخش‌های خصوصی در این زمینه مذاکراتی داشتیم. بنده خدمتگزار فرهنگ کشورم در ژاپن هستم، هدف اولیه‌ام این است که این ادبیات علمی بسیار پیشرفته در کشور ژاپن به خوبی را به کشورمان معرفی کنم. با چند شرکت صحبت کردیم در آینده کارگاه‌های خوب آموزشی را خواهیم داشت، اساتیدی از ایران به ژاپن اعزام کردیم و مؤسسات جهش در تولید فیلم‌های مانگا و انیمیشن ایجاد کنیم و از دستاوردهای این‌ها در حوزه فناوری استفاده کنیم.
تسنیم: جایگاه موسیقی در توسعه فرهنگی میان دو کشور چیست؟
موسیقی بخش دیگر همکاری‌های ماست؛ موسیقی که از جان سنت و از جان مقاومت مردم و از رفتار و فرهنگ اصیل هر دو کشور برآمده است؛ اگرچه با ادبیات مختلف نواخته می‌شود اما بر جان ملت‌های دو کشور می‌نشیند. هم ایرانی موسیقی ژاپنی را دوست دارد و هم ژاپنی‌ها شیفته موسیقی ما هستند. باید کمک کنیم جشنواره‌های موسیقی برگزار شود. امیدوارم در سالی که قرار داریم هفته فرهنگی ایران در ژاپن را بتوانیم با غنای موسیقی سنتی کشورمان در ژاپن برگزار کنیم. همچنین رفته رفته فضای عمیقی در فرهنگ دو کشور ایجاد کنیم.
تسنیم: هفته فیلم ایران در ژاپن چقدر سابقه دارد و نتایجی که به دست می‌آید چیست؟
تشکر از دولت و مردم ژاپن؛ ما در فعالیت‌های فرهنگی در ژاپن مانعی نداریم و شاید یکی از کشورهای مساعد برای برگزاری هفته‌های فرهنگی و فعالیت‌های فرهنگی در کشور ژاپن هست؛ یعنی کمترین مانع فرهنگی را داریم. اگرچه برای برگزاری فعالیت‌های فرهنگی در ژاپن به دلیل گران بودن و پرهزینه بودن و اقتصاد پرهزینه‌ای که در ژاپن وجود دارد مانع جدّی برای افزایش فعالیت‌های فرهنگی ما خواهد بود. اما مانع اساسی که مانع گفتمانی باشد وجود ندارد.
کشور ژاپن در اردوگاه غرب است و آمریکا شریک بزرگ سیاسی این کشور هست انتظار می‌رود موانعی این چنینی بر سر فعالیت‌های فرهنگی قرار بگیرد اما خوشبختانه ژاپن بازیگری هوشمند در نظام بین‌الملل هست. آنچه به نظر می‌رسد دوستان در حوزه دیپلماسی به آن توجه کنند ژاپن به عنوان یک الگوی واسط در رفتار ایران بسیار بازیگر مهمی است و کشور با اهمیتی است؛ اقتصاد و صنایع خوبی دارد، بنابراین صنعت، اقتصاد و سیاست ژاپن می‌تواند در کنار اشتراکات فرهنگی بین دو کشور ما را تبدیل به یک شریک خوب برای کشور ژاپن در نظام بین‌الملل کند.
این نکته را نبایستی دوستان ما در حوزه دیپلماسی فراموش کنند، ژاپن کشور با اهمیتی در بلوک غرب است که برای ما مانع‌تراشی آنچنانی انجام نداده و رویکردهای مثبتی در حوزه‌های سیاسی وجود دارد. باید بپذیریم فرهنگ، پایه و ابزار گذر از وضعیت سخت و شرایط سخت است. ما از گذر فرهنگی و کنار مقولات فرهنگی باید به اهداف‌مان در نظام بین‌الملل، تصویرسازی و بازی‌سازی و ایفای نقش مؤثر در نظام بین‌الملل بپردازیم و این نکته حتماً مورد توجه دوستان باشد.
تسنیم: همانطور که می‌دانیم ژاپنی‌ها کاملاً سنتی و کانون خانواده در این کشور جایگاه ویژه‌ای دارد آیا این روند را می‌توانیم با تولید محصولات فرهنگی از ایران به عنوان فرصتی جهت سرمایه‌گذاری بازارهای فرهنگی خودمان بدانیم؟ اقتصاد فرهنگ میان دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وقتی صحبت از اقتصاد در سطح کلانش و اقتصاد فرهنگ در آن مطرح می‌شود، متأسفانه مانعی تحت عنوان «تحریم» کماکان وجود دارد. با وجود موانع در حوزه صادرات کلان محصولات فرهنگی، اما علاقه‌مندی ژاپنی‌ها به فرهنگ و صنایع‌دستی و فرش ایران غیرقابل‌انکار است و این را باید به عنوان یک نکته کانونی در اقتصاد فرهنگ مورد توجه قرار بدهیم.
کشور ژاپن کشور ثروتمندی است و اختلاف پولی ما با ژاپنی‌ها زیاد است. باید از بستر ظرفیت‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی در ژاپن بهره ببریم و صنایع و محصولات فرهنگی خودمان را صادر کنیم. متأسفانه سرگردانی عجیبی در حوزه صادرات محصولات فرهنگی در کشور وجود دارد متولی واحد و یک‌دستی در این زمینه وجود ندارد. همچنین بروکراسی بسیار پیچیده و کُندی در این زمینه وجود دارد.
در سالی که گذشت من دو بازار بزرگ و پرظرفیت را به کشور ایران معرفی کردم. برنامه‌های اقتصاد فرهنگ را به دوستان یادآوری کردم؛ حضور ما در این بازارها می‌تواند حضور مثمرثمر و فزاینده‌ای باشد و ما در این بازارها بی‌نظیریم. ژاپنی‌ها فرق بین فرش ایرانی و افغانستانی و ترکیه و فرش‌های دیگر را می‌دانند و در واقع صنایع ایران را صنایع اصیل می‌دانند. مردم بسیار فهیمی که در حوزه شناخت اصالت دقت دارند.
اما در عین حال یکپارچگی و متولی وجود ندارد و گاهاً با سیاست‌های موازی و پرهزینه، هنوز به یک راهبرد اساسی نرسیده‌اند. اینکه این چنین سرگردان در صادرات محصولات فرهنگی‌ایم باید فکر و تمهیدی در این زمینه اندیشیده شود؛ موضوع بیشتر داخلی است و نه ظرفیت ژاپن و ظرفیت عالی در ژاپن وجود دارد. اما این ظرفیت باید در کشور تقویت شود و در بخش صادرات محصولات فرهنگی و توسعه حضور ما در پلتفرم‌های ژاپنی به عنوان یک بازیگر فروشنده محصولات فرهنگی، حتی محصولاتی که در حوزه‌های فرهنگی مدرن تولید می‌شود، اگر چنین اتفاقی نیفتاده به خاطر ضعف در حوزه داخل است و آن بسترسازی‌ای که باید شکل بگیرد.
ما به عنوان رایزن فرهنگی بایستی بتوانم ترسیم وضعیت کنیم؛ باید رویکردها و سیاست‌های توسعه را کمی تغییر بدهیم و سیاست گسترش و شاید در بخش گمرکات موضوعات را اصلاح کنیم که نیازمند کار کارشناسی دقیق، راهبرد دقیق و تبیین مسئله است. این هنر و گنج نهفته به ژاپن بیاید می‌تواند سهم زیادی در ایران و ژاپن و سهم کالاهای فرهنگی بخش قابل توجهی در اقتصاد ایران و ژاپن را در واقع ترمیم کند.
در حوزه دیپلماسی علمی هم هنوز آن‌چنان که علاقه‌مندی وجود دارد برای اعزام دانشجویان به کشورهای منطقه‌ای و اروپایی و بعضاً کشورهایی در آمریکا ظرفیت خوبی برای حضور نخبگان ایرانی در ژاپن به ویژه در حوزه اعزام نیروی کار می‌توانیم مؤثر باشیم. اگر بتوانیم بخشی از سیاست‌های حوزه جمعیتی و موضوع ایرانیان خارج از کشور را اصلاح کنیم مقداری به مسائل دقیق‌تر و منظم‌تر نگاه کنیم و می‌توانیم جای پای خوبی در حوزه کسب و کار داشته باشیم.
وزارت کار و دوستان در وزارت خارجه در بخش ایرانیان خارج از کشور مخصوصاً تبیین سیاست‌هایی که موضوعات مهاجرتی ربط دارد هدفمند به این موضوع کمک کند و نیروی کار را وارد کنیم و این نیاز و علاقه‌مندی را دارند و بخش‌های گسترده‌ای که در این حوزه کار شود.
انتهای پیام/