جواد لاریجانی: یادگار علمی شهید شهریاری به بهره‌برداری می‌رسد/ اولین کشور جهان اسلام هستیم که رصدخانه داریم
محمدجواد لاریجانی در نشست ایران فضایی گفت: شتابگر خطی که یادگار شهید شهریاری است، تمام شده و در حال انتقال به قزوین است.
محمدجواد لاریجانی رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در آئین رونمایی از سرویس اخبار حوزه فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، گفت: خدا را شکر می‌کنم که در این جمع هستم، البته برادران ما در خبرگزاری تسنیم می‌دانند سال‌هاست که این دوستان را از رویش‌های خوب رسانه انقلاب می‌دانم؛ بچه‌های حرفه‌ای، خودجوش و با توفیقات بسیار بالا.
"مرکز علم نجوم دنیا بودن"، برازنده ایران است
وی ادامه داد: علایق ما در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی به‌سمت احیای علم نجوم است. مرحوم علامه حسن‌زاده آملی یکی از دروسی که به طلبه‌ها یاد می‌داد، علم نجوم قدیم و کتاب بطلمیوس بود؛ البته اکنون علم نجوم بسیار مدرن شده است؛ با این حال دغدغه‌های بطلمیوس با دغدغه‌های امروزیان فرق چندان زیادی ندارد. فناوری فضایی بدون مکانیک سماوی و اطلاعات دقیق نجومی نمی‌تواند پیشرفت بکند ما در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی به‌دنبال احیای علم نجوم در کشور هستیم، چرا که معتقدم به ما ایرانیان می‌آید که مرکز علم نجوم در دنیا باشیم، برای مثال قسمتی از کتاب بطلمیوس با تقریر مرحوم خواجه نصیر در قرون وسطا به غرب رفته است و زمانی که متن اصلی به‌زبان یونانی را پیدا کردند متوجه شدند ایرانیان مطالب زیادی به آن اضافه کرده‌اند؛ مثلاً بطلمیوس حدود 1300 ستاره شناسایی کرده بود و ایرانیان 400 ستاره دیگر به آن اضافه کرده بودند، همچنین محاسبه فاصله ماه تا زمین که در آن زمان اصلاً کار ساده‌ای نبوده توسط ایرانیان به‌کمک کسوف کامل انجام شده است.
لاریجانی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی از 20 سال قبل روی این قضیه در دو مسیر برنامه‌ریزی کردیم؛ اولی توجه به پژوهشکده نجوم است که شامل نجوم رصدی و کیهان‌شناسی است، در این بخش دانشجویان زیادی را در مقطع دکترا و پسادکترا تربیت کردیم و تجربیات فراوانی کسب شد؛ مسئله دیگر تأسیس رصدخانه است. دقت داشته باشید که اگر رصدخانه نداشته باشیم همیشه دست‌دوم هستیم و رصدخانه باید ما را به تجربیات دست‌اول در حوزه نجوم برساند.
وی تأکید کرد: فراموش نکنید رصدخانه پروژه بسیار عظیمی بود و ساخت آن نزدیک به 20 سال زمان برد، حتی برای جانمایی آن که نزدیک به 4 سال طول کشید، 80 نقطه کشور را در طول سال مانیتور کردیم و مشخصاتی را که برای یک رصدخانه مدرن لازم بود، اندازه‌گیری کردیم تا بهترین مکان در جنوب کاشان انتخاب شد که بهترین مکان هم بود.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با تأکید بر اینکه "دانشمندان نجوم ما جوایز ارزشمندی را در سطح دنیا کسب کرده‌اند و تجربه کارکردن با مهم‌ترین تلسکوپ‌های دنیا را داشته‌اند"، گفت: برای اینکه مزه بعضی از اموری که دنبالشان هستیم برای شما نمایان شود، مواردی را بیان می‌کنم. یکی از کارهای مهم ما مطالعه در منظومه شمسی و سیارات اگزوپلنت‌ها است؛ این سیارات دورِ ستاره‌هایی هستند که خورشید نیست، اما نکته مهم آن این است که هم از نظر سایز کوچکترند و هم از نظر نور، نور کمتری دارند؛ بنابراین تشخیص آنها از دور سخت است.
او با اشاره به روشهای جدید برای مطالعه اجرام آسمانی گفت: این روش از فروعات دوره نسبیت عام است و خَمِش نور را در پلان جرم‌هایی بزرگ به ما می‌دهد. در کشورمان متخصصانی داریم که در این حوزه، بسیار پیشرفته کار می‌کنند؛ این ظرفیت مهم، این امکان را به ما می‌دهد که بتوانیم روی اگزوپلنت‌ها مطالعات زیادی انجام بدهیم. موضوع دیگر تشکیل ستاره‌هاست که از محیط‌های پیرامونی، غبارها و ابرها تشکیل می‌شوند. دقت داشته باشید مطالعات ما برای فهم ماده بسیار مهم و پراهمیت است چرا که قوانین فیزیک ما را دقیق می‌کند؛ در حقیقت این مطالعات فقط برای فضا نیست، بلکه برای تمام موادی است که زیر دستمان وجود دارد. موضوع دیگر تشکیل کهکشان‌ها است. شما با ماده سیاه و دارک انرژی آشنایی دارید. کهکشان‌های نوری نزدیک، مثلاً تا 30 میلیون سال نوری یک جور تشکیل شده‌اند و کهکشان‌های دیگر به‌شیوه دیگری به وجود آمده‌اند؛ ما با امکانات خود می‌توانیم مؤلفه‌های جرمی مربوط به کهکشان‌های نزدیک یعنی تا 30 میلیون سال نوری را اندازه‌گیری کنیم که موضوع بسیار مهمی است. در مورد ماده سیاه نکات شیرینی وجود دارد؛ مثلاً چیزی حدود 85 درصد از جهان مادی توسط همین‌ها تشکیل شده است و دلیل اینکه آن را دارک یا سیاه می‌کند این است که با میدان‌های الکترومغناطیسی تعامل نمی‌کند.
لاریجانی اضافه کرد: در مورد دارک انرژی نیز باید بگویم مطابق تصور اولیه دنیا در حال اکسپنشن (گسترش) است؛ در این فرایند شتاب باید کم بشود در حالی که در خیلی از جاها می‌بینیم شتاب در حال افزایش است؛ بنابراین باید یک انرژی وارد کار شده باشد که اسم آن را دارک انرژی گذاشته‌اند. همان‌‌طور که می‌دانید عمر دنیا 13.7 میلیارد سال نوری تخمین زده شده است؛ ما با تلسکوپ‌های خود تا نصف عمر دنیا یعنی تا 7 میلیارد سال نوری را می‌توانیم ببینیم که اتفاق بسیار خوبی است.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی درباره رصدخانه ملی ایران گفت: ایران دارای رصدخانه بسیار مدرنی است و اولین کشور جهان اسلام هستیم که چنین رصدخانه‌ای را داریم؛ فرآیند ساخت رصدخانه را با ترکیه آغاز کردیم؛ آنها امکاناتی داشتند، مثلاً عضو اتحادیه اروپا بودند و پول داشتند و به همین دلیل با یک شرکت بلژیکی قرارداد بستند، اما ما خوشبختانه این‌گونه پول نداشتیم و بخش عمده رصدخانه را خودمان ساختیم. در این سیر بابرکت، کلی مطلب یاد گرفتیم اکنون نتیجه آن شده است که تلسکوپ‌های ما در حال نورگیری است اما تلسکوپ‌های آنها تا نورگیری فاصله زیادی دارد البته ما ابراز علاقه کرده‌ایم که کمکشان کنیم تا تلسکوپ آنها نیز راه بیفتد.
شتابگر خطی؛ یادگار شهید شهریاری در حال انتقال به قزوین است
لاریجانی گفت: علاوه بر این، رصدخانه ما بخش‌هایی از فضا را که بقیه کشورها نمی‌توانند رصد کنند، رصد می‌کند و همین موضوع ایران را تبدیل به عنصر مهمی در پروژه رصد جهانی فضا کرده است، البته رصدخانه یک بخش زنده است و باید روی آن کار کرد و پیشرفت کرد.
وی در بخش پایانی صحبت‌های خود ضمن تشکر از پیگیری‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی در این پروژه علمی گفت: از مقام معظم رهبری تشکر می‌کنم که موتور پروژه رصدخانه و پروژه شتابگر ملی بودند؛ پروژه شتابگر ملی چند برابر رصدخانه از نظر حجم، دارای کاربرد و اهمیت است؛ این پروژه اکنون در قزوین در حال ساخته شدن است و مقام معظم رهبری ضمن اعطای کمک‌های مالی به این پروژه مرتباً روند آن را پیگیری می‌کنند، دولت‌ها نیز کارهای خوبی انجام دادند و در همین جا باید از دولت آقای رئیسی تشکر کنم؛ در سفر اخیر ایشان به قزوین اتفاقات خوبی صورت گرفت، البته آن پروژه پیچیده است و این گونه نیست که خیلی سریع به نتیجه برسد، اما امیدوارم سال آینده یک استفاده اولیه از این شتابگر انجام بدهیم؛ شتابگر خطی که یادگار شهید شهریاری است، تمام شده و در حال انتقال به قزوین است و استفاده اولیه مربوط به همین شتابگر است.
انتهای پیام/+