ضرورت تصویری‌کردن وقایع مهم تاریخ و راه سختی که پیشِ‌روی "تنهاتر از مسیح" است + فیلم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایش «تنهاتر از مسیح» این شب‌ها در بوستان ولایت در تهران در دو سانس روی صحنه می‌رود و حال‌وهوای متفاوتی را برای تماشاگرانش به‌ارمغان می‌آورد، نمایشی که چهارمین فصل خود را پشت‌سر می‌گذارد و به‌دلیل همین موضوع انتظارات از آن بالاتر رفته است.

اگر بخواهیم از نظر سوژه، «تنهاتر از مسیح» را مورد بررسی قرار بدهیم باید اشاره کرد که فصل چهارم این نمایش با عنوان «راه سرخ» سراغ اتفاقات مهم تاریخ اسلام از عید غدیر تا واقعه کربلا رفته است، اتفاقات مهمی که آرام آرام مردم کوفه را به سمت و سویی برد تا به‌روی نوه حضرت پیامبر گرامی اسلام(ص) شمشیر بکشند و او را به شهادت برسانند. مروری بر همه این اتفاقات و بیان آنها بدون شک هم مهم است و هم کمک می‌کند تا درس‌های بزرگ قیام حضرت سیدالشهدا(ع) واضح‌تر برای مردم بیان شود.

از این نظر می‌توان گفت که فصل چهارم «تنهاتر از مسیح» در زیرلایه خود تلاش دارد همه انحرافاتی را که جامعه اسلامی بعد از رحلت پیامبر اسلام درگیرش شد، روایت کند و از این رهگذر اتفاقات مهم تاریخ اسلام را در قالب هنر تئاتر به منصه ظهور بکشاند.

این نمایش میدانی اگرچه بازه زمانی نسبتاً بزرگی را برای روایت انتخاب کرده است اما از آنجا که هدف اصلی خود را رسیدن به واقعه کربلا و روز عاشورا معین کرده است، تا حدودی تکلیفش را می‌داند؛ سراغ اتفاقاتی می‌رود که رنگ‌وبویی از آن در ماجرای کربلا دیده می‌شود یا زمینه را برای وقوع آن واقعه مهیا می‌کند، بنابراین می‌توان گفت یکی از نقاط قوت این نمایش همین موضوع است، نمایش بنا ندارد مخاطب را سردرگم کند و راه خود را برای رسیدن به نقطه اوج به‌خوبی بلد است.

موضوع مهمی که این نمایش و کارهای میدانی شبیه به این نمایش را مهم و ارزشمند می‌کند، تصویری کردن شنیده‌ها از تاریخ اسلام به‌ویژه واقعه کربلا است. مخاطبان این نمایش، قطعاً شنیده‌های زیادی از تاریخ اسلام به‌ویژه اتفاقات مهم آن نظیر غدیر خم، سقیفه، شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها، شهادت امام حسن علیه السلام و واقعه کربلا دارند، اما بسیاری از این اطلاعات در حد مطالبی است که در سخنرانی‌ها و منبرها، مقاتل‌خوانی‌ها و مجالس روضه به سمع آنان رسیده و نمایشی عینی از این موضوعات نداشته‌اند.

البته باید دقت داشت که تصویری کردن این اتفاقات تاریخی و نمایش آنها در قالب یک نمایش هنری به این سادگی‌ها هم نیست و ظرافت‌های خاص خود را می‌طلبد، برای مثال، نمایش بسیاری از اتفاقات تاریخی به‌صورت موبه‌مو امکان‌پذیر نیست، چرا که ممکن است یک اشتباه کوچک در بیان تصویری، اصل آن واقعه تاریخی را تحت تأثیر قرار بدهد، به‌عبارت دیگر، در چنین نمایش‌هایی رعایت شأن معصوم(ع) و توجه به همه ریز جزئیات از مهم‌ترین موضوعات است.

اگر بخواهیم نگاهی از این دریچه به «تنهاتر از مسیح» داشته باشیم باید اشاره کنم که اولاً تیم تولید تلاش کرده است با تحقیق و پژوهش دقیق درباره همه اتفاقات، روایت صحیحی از موضوعات را به مخاطب نشان بدهد، از سویی دیگر سراغ روایت‌هایی رفته است که پیشتر در دیگر آثار نمایشی بیان شده است و حساسیت مخاطب را به‌همراه ندارد، چنین رویکردی اگرچه درست و منطقی است، اما برای نمایشی که چهارمین فصل خود را تجربه می‌کند شاید یک نقطه‌ضعف به‌شمار برود چرا که فیلم‌نامه‌نویسان آن باید با مطالعه دقیق منابع تاریخی به‌گونه‌ای وارد ماجراهای تاریخ اسلام شوند که مخاطب حرف تکراری نشنود.

حتماً در لابه‌لای اسناد تاریخی موضوعات جدیدی وجود دارد که تاکنون کمتر مورد اشاره قرار گرفته و یا در نمایش‌های دیگر بیان نشده است، تنهاتر از مسیح باید سراغ این‌گونه روایت‌ها برود.

موضوع دیگر، میدانی بودن این نمایش و اجرای در صحنه، نفس به نفس با مخاطب است، این شیوه از اجرا اگرچه سختی‌های خاص خود را دارد اما جذابیت‌های خاصی را برای مخاطب به‌همراه دارد، در چنین نمایشی جلوه‌های ویژه حرف اول را می‌زند و اگر نمایشی بتواند در این بخش موفق عمل کند می‌تواند نظر مخاطبش را به خود جلب کند و آنها را تا پایان نمایش نگه دارد.

تنهاتر از مسیح مانند نمایش‌های دیگری که در همین حال‌وهوا اجرا می‌شود تلاش کرده است با استفاده از تکنیک‌هایی مثل وارد کردن دود به صحنه یا پخش کردن عطر در فضا، حال‌وهوای معنوی به این نمایش ببخشد. موسیقی و نور نیز مانند نمایش‌های قبلی به کمک تیم جلوه‌های ویژه آمده است.

یاسر یارمحمدی طراح جلوه‌های ویژه میدانی نمایش «تنهاتر از مسیح» در گفت‌وگویی که با تسنیم دارد، درباره وجود این المان‌ها نکات مهمی را به زبان می‌آورد. دود در نمایش میدانی «تنهاتر از مسیح» دو تأثیر مهم دارد؛ یک تأثیر آن برای دیده شدن نور و رنگ آن است. تأثیر دوم نیز نسبت به موقعیت احساسی صحنه و دیالوگ‌هایی است که دود می‌تواند نقش اثرگذاری ایفا کند، به‌عنوان مثال در صحنه شهادت حضرت امام حسین(ع) از لحاظ دید احساسی دود می‌تواند برای مخاطب بسیار متفاوت باشد، یا در صحنه خرابه‌های شام دود این قابلیت را دارد که میزان حزن و اندوه را بالاتر ببرد، برای همین، وجود دود برای آنکه بتواند تأثیر روحی به‌روی بیننده بگذارد بسیار حائز اهمیت است، اما به‌شرط آنکه درست، به‌اندازه و به‌موقع مورد استفاده قرار گیرد.

یارمحمدی به استفاده از عطر در برخی از صحنه‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: نمی‌دانم تا چه‌میزان بیننده متوجه عطری می‌شود که در برخی از صحنه‌ها همراه با دود پخش می‌شود؛ اما ما این کار را متناسب با صحنه انجام می‌دهیم، به‌نظر من این عطرها می‌تواند به‌صورت ناخودآگاه تأثیر خوبی به‌روی بیننده بگذارد، البته این موضوع عنوان نمی‌شود تا اگر تأثیر هم می‌گذارد یک تأثیر پنهان باشد، حتی خیلی از عوامل پشت‌صحنه نیز این موضوع را نمی‌دانند، اما نسبت به صحنه‌ها متوجه می‌شوند که بوی خاصی به مشام‌شان می‌خورد، به‌نظر من اگر اعلام شود باعث خواهد شد تماشاگر دائم منتظر باشد ببیند چه‌بویی قرار است منعکس شود، اما وقتی ندانند به‌صورت ناخودآگاه در درون‌شان تأثیر حسی خواهد گذاشت.

با این حال باید اشاره کرد که این نمایش در عرصه جلوه‌های ویژه اگرچه موفق عمل کرده، اما خلاقیت بدیعی را رو نکرده است؛ تکنیک‌های مورد استفاده در جلوه‌های ویژه این نمایش باعث شده است مخاطب تا آخرین لحظه آن را ببیند، اما حتماً می‌شد تکنیک‌های جدیدتری استفاده کرد تا تصاویر جدیدی به چشمان مخاطب هدیه کرد.

نمایش "تنهاتر از مسیح" فصل چهارم خود را پشت‌سر می‌گذارد و در همین عمر 4ساله توانسته است جایی بین نمایش‌های آیینی برای خود باز کند، اما نباید فراموش کرد که انتظارات از این تیم به‌واسطه تجربه‌ای که پشت‌سر گذاشته‌اند، بالاست، تماشاگران دوست دارند در هر فصل اتفاقات جدیدتری را ببینند؛ هم از نظر سوژه و محتوا و هم از نظر خلاقیت در تکنیک نمایش میدانی.

انتهای پیام/+