گلایه از بلاتکلیفی ۷ ماهه دهها هزار تن چای وارداتی

به گزارش خبرگزاری تسنیم، «اکبر رحیمی» مدیر عامل شرکت کشت و صنعت چای دبش بعد از مطرح شدن ابهاماتی درخصوص بیش‌اظهاری، قاچاق کالا و خروج ارز از طریق واردات چای نکاتی را مطرح کرده که بررسی آن خالی از لطف نیست. در ادامه گفتگوی تسنیم با مدیر عامل این شرکت قابل مشاهده است.

تسنیم: به عنوان سؤال نخست، در خصوص وضعیت عملکرد شرکت کشت و صنعت دبش، برنامه‌های توسعه‌ای و سهم خود از بازار توضیحاتی را ارائه کنید.

رحیمی: حدود سه نسل در حوزه چای کشور فعال بوده‌ایم و شغل ما شغل خانوادگی و موروثی است. شاید بتوان گفت ما بزرگترین کارخانه فرآوری و بسته‌بندی چای در قاره آسیا را در شهرک صنعتی اشتهارد داریم. کار ما واردات چای از کشورهای چای‌خیز به کشور است. کشت فراسرزمینی در این کشورها انجام می‌دهیم و عموماً باغ‌ها را به صورت قرارداد سلف در اختیار می‌گیریم؛ کشت می‌کنیم و سپس چای را به کشور وارد می‌کنیم. پس از فرآوری در کشور، چای را در مدل‌ها و وزن‌های مختلف بسته‌بندی می‌کنیم.

تسنیم: کشت فراسرزمینی در کدام کشورها انجام می‌شود؟

عموماً کشت فراسرزمینی را در آفریقا انجام می‌دهیم که زمین‌های حاصلخیز، بارندگی، خاک مرغوب و کارگر ارزان دارد. حجم کاری که در این شرکت انجام می‌شود با شرکت‌های دیگر حوزه چای و حتی مواد غذایی قابل مقایسه نیست.

شرکت‌های مواد غذایی عموماً محصولات متنوعی در سبد محصولات خود دارند اما به طور تخصصی در حوزه چای کار می‌کنیم و فعالیت خود را به صورت صنعتی از سال 1376 آغاز کردیم. در ابتدا کار با دو سوله کوچک آغاز شد و سپس توسعه پیدا کرد و امروز به 10 هکتار سالن تولید رسیده‌ایم.

در مرحله عرضه، اگر کسی به غیر از شعب از طریق اینترنت نیز سفارش بدهد ما کار ارسال را انجام خواهیم داد و تنها هزینه چای را دریافت می‌کنیم. موضوع مهمی که در این کارخانه رخ داده است موضوعات توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری ریالی است. ما شرکت را به عنوان یک شهر چایی تأسیس کردیم. به این معنا که صفر تا صد زیرساختی که برای رساندن چای به دست مردم نیاز است در خود کارخانه قرار دارد.

کشت فراسرزمینی، حمل و نقل، شبکه توزیع مویرگی و موارد دیگر، همه دیده شده است. کارخانه سیستم چاپ مجهزی دارد که همه موارد چاپ مورد نیاز شرکت را انجام می‌دهد. راه‌اندازی این بخش زمان و هزینه زیادی داشته است. در حوزه چاپ علاوه بر مشتریان داخلی، حتی مشتریانی از کشورهای همسایه نیز داریم.

تسنیم: وضعیت بدهی مالیاتی، بیمه‌ای، هم اکنون در چه حالتی است؟

شرکت، شرکت خوشنامی در حوزه بانکی و ریالی است و تمرکز خود را بر تولید گذاشته است. به عنوان یک شاهد مثال، مجموعه ما یکی از بزرگترین مؤدیان در حوزه مالیاتی استان البرز محسوب می‌شود. تمام ماشین‌آلات شرکت از کشورهای اروپایی خریداری شده است. در کارخانه دبش چیزی به عنوان تحریم وجود ندارد چرا که معتقد هستیم بهترین محصولات باید در اختیار مردم قرار بگیرد.

به طور مثال اگر چای کیسه‌ای ما را مقایسه کنید مشاهده می‌کنید که شاید در دنیا بهتر از محصولی که ما ارائه می‌کنیم وجود ندارد. در این چای هیچ‌گونه چسب و منگنه استفاده نشده و براساس آخرین تکنولوژی تهیه شده است.

تسنیم: چه میزان اشتغال از قِبَل سرمایه‌گذاری‌ها ایجاد شده؟ چه میزان از بازار چای در اختیار شما قرار گرفته است؟

رحیمی: شرکت با 6 هزار نفر نیروی رسمی کار می‌کند که شامل مهندسین، کارگران و کشاورزانی می‌شود که در شمال به طور قراردادی برای ما کار می‌کنند. کارخانه دبش تنها رویکرد وارداتی ندارد و در شمال کشور (گیلان) تولید چای داریم که در بسته‌بندی‌های جداگانه به فروش می‌رسد.

در زمینه تولید چای کیسه‌ای توانایی تولید سالیانه 3 میلیارد نخ را داریم. این آمار جزو بالاترین نرخ‌های تولید در جهان است. ما با تمام ظرفیت و به صورت 24 ساعته در حال تولید هستیم. در خصوص چای‌های دم‌کردنی، تا ماهانه 10 هزار تن توانایی فرآوری و بسته‌بندی داریم. این رقم تا ماهیانه 15 هزار تن قابل محاسبه است.

همه چای‌ها با بهترین کیفیت و با قیمت‌های اقتصادی در حال فروش است. چای در سبد خانوارها قرار دارد و به دلیل کیفیت و قیمت، استقبال خوبی از محصولات شده است. در سال گذشته بالغ بر 50 تا 55 درصد واردات چای کشور را ما انجام دادیم.

اخیراً ابهاماتی درباره واردات بیش از نیاز کشور مطرح شده بود. سرانه مصرف و میزان واردات چای کشور چقدر است؟

رحیمی: البته این موضوع بسیار مهم است که مصرف سرانه چای در کشور، بالغ بر 3 کیلوگرم برای هر نفر در سال است. بنابراین عدد مصرف چای در سال با احتساب مهاجرین به حدود 300 هزار تن می‌رسد. متأسفانه به این عدد پرداخته نشده است و عدد پایین‌تر اعلام می‌شود چرا که تاکنون زیرساخت‌های تولید در کشور کافی نبوده است. براساس قاعده، چای باید به صورت فله وارد کشور شود اما در سوپرمارکت‌ها متأسفانه چای‌هایی با بسته‌بندی خارجی وجود دارد.

در تمام استان‌های مرزی، عموماً مشاهده می‌کنید که مردم از چای‌هایی که به طور غیر رسمی وارد کشور می‌شود استفاده می‌کنند. در استان سیستان و بلوچستان و تمام استان‌های حاشیه مرزی از چای غیر رسمی استفاده می‌کنند چرا که سرمایه‌گذاری کافی در این حوزه انجام نشده است. اگر این اتفاق رخ دهد مردم ترجیح می‌دهند از چای تولید داخل که بر آن نظارت‌های بهداشتی و... صورت گرفته استفاده کنند.

سال 1371 آخرین سالی بود که دولت خود واردات چای را انجام داد و پس از آن کار را به بخش خصوصی واگذار کرد. به این دلیل که بخش خصوصی زیرساخت مناسب نداشت ما بازارها را از دست دادیم. براساس آمار گمرک در سال 1371، وارداتی حدود 94 هزار تن داشتیم و جمعیت در آن بازه زمانی از نصف امروز نیز کمتر بود.

تولیدکنندگان باید تلاش بیشتری کنند تا توان تولید را افزایش دهیم. اقلیم شمال کشور توان تولید این میزان چای را ندارد و ما ناچار به واردات هستیم. چه بهتر که این واردات بیاید داخل ایران فرآوری و بسته‌بندی شود تا کارگر ایرانی و مهندس ایرانی بر روی آن کار کنند. یک نکته هم که البته فراموش شد و شاید مناسب باشد به آن بپردازم این است که هم اکنون 50 شعبه در سراسر کشور فعال هستند که کار آنها صرفاً پخش چای دبش است.

تسنیم: اخیراً دبیر ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی در برنامه صف اول عنوان نمودند شرکت شما چای نامرغوب داخلی را صادر و همان چای نامرغوب و یا خاک چای را با تغییر بسته‌بندی تحت عنوان چای مرغوب خارجی وارد کشور نموده و از این طریق بیش از دو میلیارد یورو ارز کشور خارج شده است.

پس از روشن شدن موضوع عنوان شده که حاضر به بازگرداندن 800 میلیون یورو از ارزهای خارج شده از کشور هستند که در این خصوص هم تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است؟

البته ایشان به موضوع واردات چای سنواتی تولید داخل که در سالهای قبل به قیمت بسیار ناچیز برای تولید و مصارفی مثل کمپوست جهت تهیه رنگ فروخته شده اشاره کرده‌اند. توضیح دهید که دقیقاً چه رخ داده؛ آیا توافقی برای بازگرداندن ارز در قالب کالا داشته‌اید؟ ماجرای چای سنواتی چیست؟ آیا شما مشتری و خریدار چای سنواتی بوده‌اید؟

رحیمی: خروج ارز به این معنا است که ما ارز را از مسیرهای غیر قانونی تأمین می‌کنیم اما وقتی بنده می‌روم ثبت سفارش انجام می‌دهم تا به طور مثال یک میزان مشخص نخ مورد نیاز واحد تولیدی را وارد کنم، خروج ارز از کشور نیست. 30 تا 35 سال است که واردات چای و تجهیزات مرتبط با آن انجام می‌شود و هر سال نیز به همین میزان واردات صورت گرفته است.

آن هم برای تولیدکننده‌ای که ظرفیت تولید به اندازه وارداتی که انجام می‌دهد را دارد. بنابراین به چنین اتفاقی نمی‌توان خروج ارز گفت. به عبارت ساده‌تر وقتی ثبت سفارش انجام شده، ارز دریافت شده باشد اما واردات صورت نگرفته باشد، می‌توان به آن خروج ارز از کشور گفت.

نکته مهمی که در ادامه توضیح بیشتری در این خصوص خواهم داد این است که اصولاً موضوع خروج ارز یا بیش‌اظهاری واردات در مورد کالاهای اساسی مشمول ارز ترجیحی رخ می‌دهد. چای از سال 98 مشمول ارز نیمایی است و در آن مقطع اختلاف آن با بازار آزاد محدود بود. بر این اساس با توجه به موضوعاتی از جمله حقوق و عوارض گمرکی، مالیات ارزش افزوده و... عملاً بیش‌اظهاری در مورد کالایی مثل چای نمی‌تواند منطقی باشد چراکه هزینه زیادی به صاحب کالا وارد می‌کند.

سؤال دیگری که وجود دارد این است که آیا تمام واردات شرکت چای بوده است؟ خیر. صحبت‌هایی که مطرح شده است غیر کارشناسی است. پیش از این اظهارات نیز ما با دفتر رئیس جمهور مکاتبه داشتیم و درخواست صحبت داشتیم اما چنین امکانی داده نشد.

در چنین شرایطی اطلاعات به طور مهندسی شده و گزینشی ارائه می‌شود و یک عدد کوچک را بزرگنمایی می‌کنند. به نظر می‌رسد هدف از چنین اقدامی کمک به قاچاق است. نکته دیگر این است که می‌خواهند به طور مداوم خوراک رسانه‌ای ایجاد کنند تا خودی نشان بدهند.

حتی یک بار مشکل را به شرکت ابلاغ نکردند/ کدام آزمایش 7 ماه به طول می‌انجامد؟

رحیمی: در مورد مسئله بعدی، کشور ما گمرک دارد و هر کالایی که وارد می‌شود، آزمایشات کنترل کیفیت در خصوص آن انجام می‌شود. همین امروز 30 هزار تن چای در گمرکات کشور است. از اول سال تا به امروز، کلاً محموله چای ما را در گمرک شهید رجایی متوقف کرده‌اند. به چه دلیلی؟ به چه اتهامی؟

می‌گویند شما چای بی‌کیفیت وارد کشور کردید. آیا به منِ صاحب کالا اعلام کرده‌اند که به علت چه مشکلی در چای وارداتی، محموله‌ها را حدود 7 ماه متوقف کرده‌اند؟ یک خط به طور اسمی، رسمی و... به ما چیزی اعلام نکرده‌اند. مگر آزمایش چای‌ها چقدر زمان می‌برد که 7 ماه است نتیجه آن اعلام نشده است؟ چرا اجازه نمی‌دهند در نمونه‌برداری‌ها به عنوان صاحب کالا شرکت کنیم؟

تا امروز نه به من و نه به مسئولین فنی شرکت ابلاغی در خصوص اینکه محصول شما کیفیت دارد و ندارد ارائه نشده است. جالب است که محموله‌ها بعضاً مجوز سازمان غذا و دارو و سازمان استاندارد نیز دریافت کرده است. حتی حقوق و عوارض گمرکی را نیز پرداخت کردیم.

مگر می‌شود که 7 ماه جواب یک آزمایش به طول بیانجامد؟ و بدون اینکه به ما موضوع ابلاغ شده باشد بر روی آنتن زنده از آن صحبت می‌شود. در چنین شرایطی هزینه سنگین دموراژ به ما تحمیل می‌شود. سود این دموراژ را لاین‌های کانتینر خارجی می‌برند. بار ما هنوز مانده و نتیجه مشخص نیست، و چای نیز در حال نزدیک شدن به شرایط مشابهی است که برای محصولات غذایی در گمرکات رخ داد و معاون اول رئیس جمهور در سفر خود نمونه‌ای از آن را مشاهده کرد. چرا چنین کارشکنی‌ای در حال انجام است؟

تسنیم: اخیراً این ابهام مطرح شده است که براساس اظهارنامه‌های وارداتی شرکت، ارزش کالای وارداتی 8 یورو ثبت شده است. این در حالی است که ارزش جهانی چای هندی متعارف به طور مثال 4 یورو است. در نتیجه گفته شده که مجموعه شما بیش‌اظهاری 100 درصدی داشته است. البته این موضوع مربوط به اظهارنامه‌های سال 1399 بوده است و تجمیع واردات انجام شده گمانه‌زنی‌هایی را در خصوص بیش‌اظهاری واردات ایجاد کرده است.

رحیمی: امروز اگر شما بخواهید چای ایرانی را از شمال کشور تهیه کنید، کمتر از کیلویی 150 تا 160 هزار تومان به شما نخواهند داد. این رقم چیزی حدود 3 دلار است. بنابراین آیا غیر منطقی است که قیمت چای خارجی 8 یورو باشد؟ مگر گفته نمی‌شود که کیفیت این چای از چای 8 یورویی کمتر است؟ شما چای با این کیفیت را کمتر از 8 یورو تأمین کنید و ما از شما می‌خریم.

موضوع گران‌نمایی زمانی رخ می‌دهد که ارز با نرخ ترجیحی خریداری شده باشد. شما امروز چای را که ارز آن را با نرخ بالا خریداری کرده‌اید به کشور وارد می‌کنید و حقوق ورودی، ارزش افزوده و هزینه‌های دیگر نیز براساس همان نرخ محاسبه می‌شود.

رحیمی: در خصوص صادرات کمپوست چای و واردات آن به عنوان چای با کیفیت نیز باید گفت که کل صادرات سال گذشته 21 هزار تن و واردات 100 هزار تن بوده است. یعنی می‌شود این چای رفته باشد و برگشته باشد؟ چای از ایران خارج شده و به یک کشور دیگر وارد شده، باید اظهارنامه ورود آن چای به کشور ثبت شده باشد.

سپس می‌گویند این چای با چای دیگر در یک کشور چای‌خیز ترکیب شده و مجدد به کشور وارد شده است. اگر چنین فرآیندی رخ داده باشد قابل رصد است. ضمن اینکه کدام کشور چای‌خیز به شما اجازه می‌دهد که چای را از ایران به آنجا ببرید و ترکیب کنید بدون اینکه در دفاتر ثبت شود؟ برای چنین کاری کل یک کشور دیگر را باید بسیج کنید.

رحیمی: موضوع بعدی این است که چای وارد کشور شده است. در اظهارنامه به گمرک اعلام شده که کالا وارد کشور شده و باید بررسی شود. طبق قانون، جهاد کشاورزی، سازمان استاندارد و سازمان غذا و دارو نمونه‌برداری و آزمایش انجام می‌دهند. اگر کالا مشکلی داشته باشد مجوز ترخیص نمی‌دهند.

اگر کالا آمد و مجوز ترخیص داده شد و هیچ‌کدام از آزمایشات مشکلی نداشت آیا باز هم امکان فرافکنی وجود دارد؟ ممکن است بگویند شیطنت انجام شده است. من در چند اظهارنامه شیطنت کردم؟ کالای من در گمرک است و می‌توان از آن آزمایش گرفت. می‌توانند نمونه‌برداری در حضور ما و نماینده دادستان انجام دهند تا امکان مهندسی نمونه وجود نداشته باشد و سپس نتیجه را اعلام کنند. چرا چنین اجازه‌ای داده نمی‌شود؟

رحیمی: گفته شد که شرکت ما رفته است و چای سنواتی خریده است. در اینجا باید گفت که چای سنواتی در اختیار دولت است و اگر ما چنین کاری کردیم، یک فاکتور بیاورید. در موردی بانک ملی ورود کرد و پول را به چای‌کاران داد و چای را از آنها دریافت کرد. این چای در انبار سازمان چای نگهداری شد.

این چای را چه کسی آمد و خرید؟ خود دولت باید بگوید. گفته شد که این چای کمپوست است و در همانجا چای را به کمپوست تبدیل کردند. این محموله باید برای مصارفی مانند رنگ مو، کود و... مورد استفاده قرار بگیرد. خود دولت می‌داند که چه کسی این کالا را خریده است. حتی اگر کسی بخواهد این کار را انجام دهد باید هزینه حمل و نقل، گمرکی و مالیات ارزش افزوده را پرداخت کند. بنابراین نمی‌توانید چنین کاری انجام دهید مگر اینکه ارز ترجیحی دریافت کرده باشید.

رحیمی: در کشور ما واردات چای براساس نرخ  ارزش در سامانه TSC گمرک ایران انجام می‌شود. امروز اگر بخواهید یک کیلو گندم وارد کشور کنید بر اساس قیمت جهانی قیمت را یک دلار در نظر می‌گیرند و انعطاف 10 درصدی برای آن در نظر می‌گیرند. در حوزه چای نیز همین است و وارد حوزه کارشناسی نمی‌شوند و نرخ جهانی را در نظر می‌گیرند.

چای کلکته در سامانه 5.5 دلار، چای ارتدوکس 5.30 دلار و چای خرد (برای چای کیسه‌ای) 3.5 دلار ثبت شده است. بنابراین وقتی در گمرک شما اعلام می‌کنید که چای را از هندوستان آورده‌اید می‌توانید قیمت را نهایت 10 درصد بالاتر یا پایین‌تر از نرخ اعلام شده در سامانه که به طور مثال 5.5 دلار است اعلام کنید.

رحیمی: نکته دیگر این است که گواهی و فاکتورهای ما نشان می‌دهد که چای را ما به چه قیمتی خریده‌ایم. حراجی کلکته قیمت مشخصی دارد. شما از 4 دلار می‌توانید چای پیدا کنید تا 100 دلار. پس به چه دلیل می‌گویید چای 3 دلار است. فرض محال اینکه من رفته‌ام و چای را با قیمت 3 دلار خریده‌ام؛ می‌آورم روی میز گمرک می‌گذارم؛ آیا گمرک 3 دلار را از من قبول می‌کند؟ می‌گوید شما کم‌اظهاری کردید.

تسنیم: لطفاً برای نمونه یکی از کوتاژ‌های گمرکی مربوط به سال 1399 که در آن ارزش چای وارداتی حدود 16 یورو ذکر شده است را بررسی کنید. مفاد این اظهارنامه نشان می‌دهد که یک مدل چای با ارزش بسیار بالا به گمرک اظهار شده است و همین موضوع گمانه‌زنی‌های منفی و جهت‌دار در خصوص خروج ارز از کشور را ایجاد کرده است؛ توضیح شما در این مورد چیست؟

رحیمی: البته چای 16 یورویی یکی از خاص‌ترین چای‌ها محسوب می‌شود. این چای در بسته‌بندی‌های قوطی فلزی با سایر چای‌ها ترکیب می‌شود. این چای محصول هندوستان در باغستان‌های آن در ارتفاعات بلند از سطح دریا قرار دارد که رنگ کم اما گیرایی زیادی دارد. این نوع چای هم در سامانه ارزش گمرک تعریف شده و تحت عنوان چای دارجلینگ ارزش‌گذاری آن مشخص است اما چای متعارف در بازار نیست و کمتر به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همان‌طور که اشاره کردیم بیش‌اظهاری و مسئله خروج ارز عمدتاً در مورد ارز ترجیحی (ارز 4200 تومانی) و در حوزه کالاهایی مانند نهاده‌های دامی و گندم رخ می‌دهد و در مورد کالاهایی که از ارز نیمایی استفاده می‌کنند، با توجه به موضوعاتی از جمله حقوق ورودی و عوارض گمرکی، ارزش افزوده و... عملاً بیش‌اظهاری و تلاش برای خروج ارز از این مسیر منجر به هزینه‌های بیشتر برای صاحب کالا می‌شود و منطقی ندارد.

انتهای پیام/؛