طرح ایروان برای منطقه قفقاز؛ پاشینیان با روسیه کنار می‌آید؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، سفر نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان به تفلیس پایتخت گرجستان برای شرکت در همایش بین المللی جاده ابریشم، نشان دهنده تمایل گرجستان برای کنشگری در تحولات منطقه بود. چرا که با وساطت و میانجیگری ایراکلی گاریباشویلی نخست وزیر گرجستان، نیکول پاشینیان و علی اسدوف نخست وزیر آذربایجان، به مدت چند ساعت با هم گفتگو کردند.

اگر چه جزئیات مذاکرات فاش نشده، اما پاشینیان روز پنجشنبه در سخنرانی خود، به این موضوع اشاره کرده و گفته بود: «امیدواریم در ماه‌ های آینده به یک توافق صلح با جمهوری آذربایجان دست پیدا کنیم و روابط دیپلماتیک با این کشور برقرار شود. همچنین امیدواریم مرزهای خود را با ترکیه، متحد نزدیک باکو، به روی شهروندان کشورهای ثالث باز کنیم».

همچنین علی اسدوف نخست وزیر آذربایجان نیز در این مجمع گفت که باکو از سال 2020 متعهد به تلاش برای رسیدن به صلح و احیای ارتباطات حمل و نقل با ارمنستان بوده است. با این حال، پیشرفت در این مسیر، به تمایل ایروان برای اقدام عملی بستگی دارد. الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان نیز قبلاً  گفته بود که تا پایان سال جاری میلادی، پیمان صلح با ایروان امضا خواهد شد.

سخنان طرفین نشان دهنده احتمال هموار شدن مسیر دیپلماتیک برای حل بخش مهمی از مشکلات باکو – ایروان است. اما مساله اینجاست که اظهارات و مواضع تند دولت پاشینیان و رسانه های نزدیک به او در مورد روسیه، واکنش تند مقامات کرملین را به بار آورده است. به همین دلیل، حالا همه کنجکاوند که بدانند، آیا در صورت عدم موافقت و تعامل روسیه، باز هم ثبات بر قفقاز سایه می افکند یا نه؟

تنش رسانه ای بین ارمنستان و روسیه

مدت هاست که مسکو خود را ضامن امنیت ارمنستان در قفقاز جنوبی می داند، منطقه ای که با خطوط لوله نفت و گاز تلاقی دارد. حضور نظامی روسیه در ارمنستان، شامل حفظ یک قرارگاه نظامی بزرگ است که در دو نقطه اسکان یافته و همچنین یک پایگاه هوایی است. اما حالا روابط مسکو – ایروان تعریفی ندارد. پس از تحویل یک یادداشت اعتراضی تند به سفیر روسیه در ایروان، وزارت امور خارجه روسیه نیز متقابلاً روز چهارشنبه کاردار ارمنستان را احضار کرد تا تبلیغات ضد روسی منتشر شده توسط رسانه های تحت کنترل دولت ارمنستان را محکوم کند.

ماریا زاخارووا، سخنگوی این وزارتخانه، روز پنجشنبه در یک نشست خبری در مسکو، تلویزیون دولتی ارمنستان و سایر رسانه های تحت کنترل دولت انجام پاشینیان را به سیاه نمایی و تبلیغات ضد روسیه متهم کرد.

در شرایطی که ایروان، رفته رفته به آنکارا و باکو نزدیک شده، از مسکو فاصله می گیرد. همین چند روز پیش بود که پاشینیان بار دیگر اتهامات خود را مبنی بر اینکه روسیه نتوانست از ارامنه قره باغ در برابر پاکسازی قومی آذربایجان محافظت کند، تکرار کرد. پاشینیان همچنین  به این مساله اشاره کرد که مسکو حاضر نیست به تعهدات امنیتی خود در قبال ارمنستان احترام بگذارد.

وال استریت ژورنال بنزین بر آتش ریخت

مقامات کرملین معتقدند که مصاحبه روز چهارشنبه وال استریت ژورنال با پاشینیان، دربرگیرنده سخنان و مواضعی است که به شدت به روابط مسکو – ایروان لطمه می زند.

وال استریت ژورنال، تلاش کرد پاشینیان را تحریک کند و اتفاقات قره باغ کوهستانی را به عنوان مقدمه ای برای حمله گسترده به خاک ارمنستان قلمداد کند. اما پاشینیان هوشمندانه گفت: «من موضوع پاکسازی قومی و عملیات نظامی علیه قره باغ کوهستانی را از مسئله تجاوز احتمالی آذربایجان به ارمنستان جدا می کنم. البته من نمی گویم که بین این موضوعات همبستگی وجود ندارد، ولی موضوعات جداگانه ای هستند. بر اساس توافقات ما، اولین اصل این است که ارمنستان و آذربایجان متقابلاً تمامیت ارضی یکدیگر را به رسمیت می شناسند. اصل دوم این است که روند تحدید حدود و مسائل مرزی بین ارمنستان و آذربایجان باید بر اساس اعلامیه آلما آتا در سال 1991 انجام شود. منظور این است که نقشه های ایالتی موجود در آن زمان بر اساس تحدید مرزها گرفته شود. اصل سوم این است که گشایش ارتباطات در منطقه از جمله گشایش جاده و راه ‌آهن برای تجارت متقابل و بین‌ المللی، باید بر اساس اصول حاکمیت، صلاحیت و برابری متقابل کشورهای اروپایی صورت گیرد. یک توافق اولیه وجود دارد که در پایان اکتبر یک نشست سه جانبه در بروکسل داشته باشیم. امیدوارم در آن جلسه این توافقات مورد تاکید قرار گیرد و این بدان معناست که حدود 70 درصد از توافقات لازم برای یک معاهده صلح حاصل شده است».

وال استریت ژورنال در پرسشی تحریک گرانه از نخست وزیر ارمنستان پرسید: در سخنرانی خود در پارلمان اروپا، اشاره کردید که از رفتار برخی از متحدان خود ناامید هستید. آیا می‌توانید دقیق بگویید، متحدان رسمی شما به‌ ویژه روسیه، باید چه کار متفاوتی انجام می ‌دادند و انتظارات شما از شرکای غربی چیست؟

پاشینیان باز هم روند محتاطانه ای در پیش گرفته و گفت: «این نخستین بار نیست که در این مورد صحبت می کنیم. معاهده امنیت جمعی و منشور سازمان پیمان امنیت جمعی به وضوح اقداماتی را که باید در صورت وقوع تجاوز علیه یک کشور عضو انجام شود، بیان کرده است. اما متاسفانه آن چه را که باید انجام دهند، اتفاق نیفتاد و چنین رویکردی، هم برای دولت و هم برای عموم مردم ارمنستان ناامید کننده است. همچنین با روسیه در زمینه امنیت یک توافق دوجانبه داریم و اقداماتی که باید بر اساس آن توافقنامه صورت می گرفت، انجام داده نشد. این رویکرد روسیه، سوالات بسیار جدی را در بین دولت و افکار عمومی ما ایجاد کرد. در مورد روابط با شرکای دیگر، صادقانه بگویم، این شرایط و این رفتارها، ما را به تصمیمی رساند که باید روابط خود را در بخش امنیتی متنوع کنیم و ما در حال تلاش برای انجام آن هستیم».

نخست وزیر ارمنستان در ادامه و در مورد حضور نظامی روسیه در کشورش گفته است: «من قبلاً هم گفته ام که متأسفانه ما در حاشیه مواردی که شرح دادم، مزایایی از این حضور ندیده ایم».

وال استریت ژورنال می پرسد: آیا این بدان معناست که شما قصد دارید اعلام کنید که روسیه پایگاه های نظامی خود را از ارمنستان خارج کند؟ پاشینیان چنین پاسخ می دهد: «ما در مورد چنین مساله ای صحبت نمی کنیم. ما اکنون بیشتر بر روی بحث در مورد موضوعات دیگر متمرکز شده‌ایم، سعی می‌کنیم بفهمیم علت چنین وضعیتی چیست و البته فکر می‌کنم این دستور کار مذاکرات کاری بین ارمنستان، روسیه و سازمان پیمان امنیت جمعی باشد».

اما خبرنگار رسانه غربی همچنان به دنبال تحریک است و چنین سوالی طرح می کند: مقامات بلندپایه روسیه، از جمله مدودف، از الفاظ بسیار توهین آمیزی علیه شما استفاده کرده و خواستار کودتا علیه شما یا عزل شما از قدرت شده اند. پاسخ شما چیست و به نظر شما دلایل این کمپین که علیه شما در روسیه شکل گرفته چه چیزی می تواند باشد؟

نیکول پاشینیان می گوید: «من مستقیماً به آن اظهارات پاسخ ندادم و قرار نیست علاوه بر آنچه قبلاً گفته ام، علناً پاسخ دیگری بدهم. اما بدیهی است که چنین رویکردی ناقض بسیاری از قوانین است که از دخالت نکردن در امور داخلی و ضرورت مراعات آداب دیپلماتیک صحبت می کند».

پاشینیان در ادامه درباره تلاش ارمنستان برای یافتن شرکای امنیتی دیگر گفته است: «باید سعی کنیم محیط خود را تا حد ممکن از نظر امنیتی قابل مدیریت و پیش بینی کنیم. وقتی می گوییم تنظیم روابط امنیتی مان، منظورمان این نیست که برویم و از جاهای دیگر اسلحه بیاوریم و به سمت کشورهای همسایه خود شلیک کنیم. در همان حوزه امنیتی، ما همچنین باید با همسایگان خود روابط برقرار کنیم تا بتوانیم روابط امنیتی درستی را پیش ببریم».

وال استریت ژورنال از نخست وزیر ارمنستان در مورد وضعیت نخجوان نیز سوال کرده و می پرسد: ارمنستان و آذربایجان می توانند به تنهایی و بدون دخالت روسیه با این موضوع کنار بیایند؟ پاسخ نیکول پاشینیان چنین است: «می خواهم تأکید کنم که هیچ دستور کار جداگانه ای در مورد ارتباط آذربایجان و نخجوان وجود ندارد. هیچ جا نوشته نشده که هیچ ارگانی از فدراسیون روسیه باید بر هر قلمرو جمهوری ارمنستان کنترل داشته باشد. در هیچ کجا نوشته نشده که جمهوری ارمنستان با هرگونه محدودیت در حق حاکمیت خود موافقت می کند. هرگز صحبتی مبنی بر محدود کردن هیچ حق حاکمیتی جمهوری ارمنستان نشده و نمی توان چنین صحبتی کرد».

طرح پاشینیان در مورد کریدورها

پاشینیان درباره نخجوان و بحث کریدورها گفته است: «آیا مناطق غربی آذربایجان باید با نخجوان از از طریق خاک ارمنستان ارتباط حمل و نقل داشته باشند؟ بله حتماً. آیا جمهوری ارمنستان می تواند از همین مسیرها برای مثال برای ایجاد ارتباط ریلی بین بخش های مختلف خود استفاده کند؟ بله البته که می تواند. در این صورت آیا آذربایجان می تواند از مسیرهای حمل و نقل ارمنستان برای تجارت بین المللی استفاده کند؟ بله حتماً. آیا ارمنستان باید فرصت استفاده از جاده های آذربایجان برای تجارت بین المللی را داشته باشد؟ بله حتماً چنین است. آیا شرکت کنندگان در تجارت بین المللی باید فرصت تجارت با ترکیه، ایران و گرجستان را از طریق خاک ارمنستان به عنوان یک مسیر تجارت جهانی در اختیار داشته باشند؟ بله حتماً. ما این پیشنهاد را ارائه می دهیم، ما برای این راه حل آماده ایم و این پیشنهاد را تقاطع صلح می نامیم».

سخنان نخست وزیر ارمنستان نشان دهنده این است که او، با وجود برخی رویکردهای غربی خود، عملاً در محیط عینی و واقعی سیاست، قدرت و نفوذ روسیه را لحاظ کرده و از درِ مصلحت و دوراندیشی وارد می شود. حال باید دید در نشست آتی مقامات ارمنستان و جمهوری آذربایجان در بروکسل، تا چه اندازه زمینه تعامل و توافق نهایی ایجاد خواهد شد.

انتهای پیام/