چرا خبری از قدیمی‌های حوزه کودک و نوجوان نیست؛ ماجرای امضای انیمیشن‌های ایرانی چیست؟
تهیه‌کننده قدیمی سینما و تلویزیون در حوزه کودک نکته‌ای را در رابطه با اینکه چطور کارها به نوستالژی تبدیل می‌شوند و قدر ژنرال‌های این حوزه را بدانیم، مطرح کرد. لیوانی هم به توسعه و پیشرفت‌های پویانمایی در ایران و خارج از کشور اشاره کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در جدیدترین قسمت از برنامه تلویزیونی «جام‌جم» دوباره پرونده کودک و نوجوان باز شد اما این بار درباره سیاستگذاری تولیدات این حوزه بیشتر بحث شد. در این قسمت وحید نیکخواه آزاد که به سازنده «گلنار» معروف است با محمدرحیم لیوانی رئیس مرکز پویانمایی صبا به عنوان میهمان حضور داشتند. احمد موسوی صمدی به عنوان میزبان برنامه سؤالات را از نیکخواه آزاد آغاز کرد که از تهیه‌کنندگان و کارگردانان شناخته شده حوزه کودک و نوجوان به شمار می‌رود؛ آغاز کرد.
نیکخواه آزاد در پاسخ به این سؤال که نسل طلایی در حوزه کودک و نوجوان بوده و بسیاری از نوستالژی‌ها حاصل تلاش آنهاست و شما بخشی از آن طلایه‌داران به شمار می‌روید؛ مهمترین عامل عدم تولیدات موفق چیست، تصریح کرد: خیلی عوامل متعددی وجود دارد که چندین ساعت لازم است درباره‌اش صحبت کنیم؛ به نظرم هرچیزی را باید در زمان خودش دید. یادم می‌آید سیدمحمد بهشتی که از مدیران تأثیرگذار حوزه سینما به حساب می‌آید؛ می‌گفت ما یک مغازه چند دهانه داشتیم که هیچ رقیبی هم نداشتیم و جولان می‌دادیم. اما آرام آرام وقتی ویدئو، ماهواره، دی‌وی‌دی و حتی بعدها فضای‌مجازی آمد و گسترش پیدا کرد این دهنه‌ها گرفته شد. الان فقط یک زیر پله برای مانده است. به نظر می‌رسد که مقدار زیادی از این دوره طلایی به خاطر آن بی‌رقیب بودن است.
وی خاطرنشان کرد: همه این‌ها دلیل نمی‌شود به دوران طلایی نزدیک نشویم؛ اتفاقاً ما باید دوران طلایی جدیدی را بسازیم و بحث را به این سمت ببریم. در واقع موانع دوباره ایجاد کردن این دوران طلایی با رونق و موفق را برطرف کنیم. دوستی به من می‌گفت که ما خاطره‌بازی می‌کنیم و به نوستالژی رجوع می‌کنیم؛ این نشان می‌دهد که در الان خودمان خوش نیستیم. به همین خاطر می‌گویم من ترجیحم است الان چه وضعیتی دارد و چه وضعی باید داشته باشد.
لیوانی در ادامه این میزگرد تلویزیونی این نکته را مطرح کرد: آقای نیکخواه نظر منصفانه پاسخ دادند که عوامل بیرونی آن زمان به خاطر نبود رقیب‌های قدرتمند و عدم حضور فضای‌مجازی، فضا برای دیده شدن وجود داشت و بیننده هم به همین خاطر انتخاب‌های بیشتری داشت. فکر می‌کنم اگر منصفانه نگاه کنیم کارهای خوبی در این دوران شده است. در این سال‌ها هم آثار شایسته و خوبی ساخته شد که شاید در این شلوغی فضای‌مجازی و بسترهای مختلف پخش، خوب دیده نشد. یک مقدار هم همگام با زمان شاید پیش نرفته یعنی همان‌قدر که زمانه پیشرفت کرده و فناوری ایجاد شده می‌بایست همزمان و همگام با آن روش‌های تولید و انتشار هم درواقع به‌روز می‌شد که نشده است.
وی افزود: برخی اوقات می‌گویند کار نشده من فکر می‌کنم به خصوص از منظر رسانه ملی در تمامی دوران اتفاقات خوبی افتاده است. در هر دوره‌ای به هر حال برنامه‌های شاخص وجود داشته و هنوز هم وجود دارد. به خصوص استمراری که در تلویزیون با برنامه‌های مربوط به خردسال، کودک و نوجوان وجود داشته است. البته منکر این هم نیستیم به خصوص در دوره‌ای که آقای نیکخواه و دوستانش در شبکه دو و برنامه‌های عروسکی بی‌نظیری که ساخته شده ماندگار و نوستالژی‌اند اما مأموریت‌ها تغییر کرد و در واقع ادامه پیدا نکردند. اما این اتفاق چون در پویانمایی رخ نداد و منقطع نشد؛ اما با همه این اوصاف حمایت‌های تلویزیون در این راستا مهم بوده که این گونه‌های کودک به کار خودشان ادامه دادند. چون در خارج از سازمان صداوسیما حوزه کودک و نوجوان کمتر متولی خاصی دارد.
نیکخواه آزاد در ادامه درباره نقطه بحرانی حوزه تولید محتوای کودک و نوجوان گفت: اگر پویانمایی توفیقی دارد به خاطر این است که آن مأموریت صبا عوض نشده و استمرار داشته است. من از جایی لطمه خوردیم که با نقص روانی در مدیریت‌مان مواجه شدیم. به تعبیری « هر که آمد عمارتی نو ساخت» یعنی در واقع مثل نارنجکی که منفجر می‌شود و ترکش‌های آن همه جا پخش می‌شود. این ترکش‌ها آسیب می‌زنند. کسانی که قبل از این بودند الان کجا هستند؟ من اصلاً اعتقاد ندارم قدیمی‌ها باشند تا به رحمت خدا بروند؛ اما بالأخره کسی در ارتش ژنرال است مراتب را گذرانده است. باید نیروی جوان بیاید زیر نظر این ژنرال کار کند.
وی با اشاره به ارائه طرح «خونه مادربزرگه» و ساخته شدن آن در شبکه دو، افزود: یادم می‌آید در شبکه دو مدیر گروه کودک و نوجوان بودم در باز شد مرضیه برومند با احمد بهبهانی آمدند. قبلاً که در شبکه یک حضور داشتم مدرسه موش‌ها را ساختیم. آنها به ما گفتند چه کار کنیم ما گفتیم شما بگویید. رفتند و هفته آینده با طرح «خونه مادربزرگه» آمدند و آن اتفاق خوب افتاد. علت اینکه این دو بزرگوار آمدند اینجا با من یک تجربه کاری داشتند. این مدیریت که منقطع می‌شود این انقطاع در فرآیند تولید هم اثرگذار است.
لیوانی در پاسخ به سؤال مجری درباره موضوع اضافه شدن ساختار پویانمایی به وزارت ارشاد ناظر بر عبارت «هرکه آمد عمارتی نو ساخت»، خاطرنشان کرد: یادم می‌آید دیداری که انیمیشن‌سازان با مقام معظم رهبری داشتند؛ ایشان فرمودند اگر ساختارهایی وجود دارد پیشنهاد بدهید اصلاح شود و از این ساختارهای موجود خیلی راضی هستید ساختار جدید ایجاد کنید. به نظرمن انیمیشن نیاز به حمایت دارد و راهش را پیدا کرده است. ساختاری که صداوسیما دارد با بدنه انیمیشن انجام می‌دهد کاملاً ساختار برون سپاری است. یک فریم انیمیشن در درون صداوسیما نمی‌سازیم و بیش از 50 شرکت خصوصی در این سال‌هاست این راه را رفتند و کاملاً راه کار کردن با صداوسیما را پیدا کردند. این بخش خصوصی ریشه پیدا کرده و فقط نیاز به حمایت دولت دارد.
او به زیرساخت‌هایی اشاره کرد که در حوزه انیمیشن وجود ندارند و دولت باید در این راستا تولیدکنندگان را یاری دهد؛ در ادامه تصریح کرد: پیشنهادات‌مان را دادیم؛ دولت باید در این راستا کمک کند در حوزه زیرساخت‌ها، تجهیزاتی نو فراهم کند که واقعاً به لحاظ سوبسیدهای وارداتی و تجهیزاتی بی‌بهره‌اند. در حوزه واردات تجهیزاتی زیرساختی و مخابراتی خیلی می‌تواند کمک بزرگی باشد یک شبکه ابری برای حوزه پویانمایی ایجاد شود. یکی از اتفاقات خوشایند در این عرصه استعدادهای عجیب و غریبی‌اند که در استان‌ها وجود دارند؛ جوانانی که 18 تا 27 ساله‌اند و آنها را که در سفرهای استانی می‌بینیم انگشت به دهان می‌مانیم. از طرفی هم احساس می‌کنیم چقدر در فراهم کردن زیرساخت و ارائه به نسل جدید کم‌کاری کرده‌ایم.
رئیس مرکز صبا تأکید کرد: خوشبختانه نسل جوان به این دانش مسلط است و فاصله تکنیکی ما با انیمیشن دنیا کیلومتری نیست. البته باید در عرصه داستان‌پردازی و روایتگری کار کنیم اما از لحاظ تکنیکی خیلی در شرایط خوبی هستیم و فاصله کمی داریم. اما آن‌چیزی که باید اصلاح شود اصلاح فرآیندهاست. شرکت‌های خصوصی راهش را پیدا کرده‌اند و خودشان را به روز می‌کنند. «بچه زرنگ» و «پسر دلفینی» و این انیمیشن‌ها جزو همین محصولات‌اند.
نیکخواه آزاد در پاسخ به سؤالی درباره بحث قهرمان‌سازی و اینکه چقدر صداوسیما در این راستا موفق عمل کرده است، گفت: شاید من فرد مناسبی نباشم برای اینکه بتوانم اظهارنظر دقیقی داشته باشم چراکه خیلی از نزدیک دنبال نمی‌کنم. قهرمان یعنی چه؟ یعنی یک شخصیتی که ما نگران آن می‌شویم به خطر می افتد و دنبال می‌کنیم و این بر موانع غلبه می‌کند و پیروز می‌شود. در بحث قهرمان بچه‌ها در سنین کوچک یک موجود خیالی دارند که با او زندگی می‌کنند. این‌ها کاملاً واقعی می‌پندارند و این آرام آرام بالا می‌آید و این قهرمان‌ها جای آن را می‌گیرند. فکر می‌کنم تأثیری که این قهرمان‌ها می‌گذارند تا آخر عمرشان یادشان نمی‌رود.
وی افزود: من صددرصد با برنامه‌هایی از جنس عمو و خاله موافق نیستم. اما داستان عمو پورنگ جداست- چون آن یک جُنگ است و قواعد خودش را دارد. در جُنگ برنامه‌ساز دنبال این نیست که خیلی پیام مستقیم بدهد و لحظات شادی را می‌آفریند. به نظرمن ما هرچه قدر راجع به این قهرمان کار کنیم کم‌کار کرده‌ایم و نیاز به ساخت گونه‌ای دیگر از برنامه و اثر نمایشی نیست.
لیوانی در پاسخ به سؤالی درباره اینکه آیا مرکز صبا در مجامع بین‌المللی توفیقی داشته همچون انیمیشن‌هایی که این اتفاق برایشان می‌افتد، افزود: باید ببینیم آیا مأموریتش این بود یا درواقع تمرکزش در حوزه دیگری بوده است. به هر حال شما می‌بینید که تولید پویانمایی در کشور سابقه 28 ساله دارد که روی ساخت مجموعه و سریال برای خردسالان، کودکان و نوجوانان تمرکز دارد. سابقه تولید پرحجم پویانمایی در کشور نداشتیم که این محصول جمهوری اسلامی د رواقع نیرو تربیت کرد یک دوره آزمون‌وخطا پشت‌سر گذاشت تا به اینجا رسید. الان می‌توانیم در واقع مجموعه‌های چند قسمتی تولید کنیم.
وی ادامه داد: نیاز شبکه‌های صداوسیما خیلی فراتر از آن چیزی است که تولید می‌شود بنابراین وقتی بازار داخلی با این خلأ مواجه است که ما در سال نمی‌توانیم نیاز بازار داخلی را برطرف کنیم قاعدتاً تولید برای خارج از کشور خیلی منطقی نیست. یعنی ما تولید برای تمرکز برای خارج از کشور مستقیماً نداشتیم اگر بر این تمرکز کنیم حتماً موفقیت‌آمیز خواهیم بود. اما ما توفیقات خوبی در عرصه بین‌الملل هم داشتیم از انیمیشن پهلوانان گرفته که این اتفاق برای آن افتاد تا شکرستان که چند کشور آن را خریداری کردند. اگر روزی بتوانیم نیاز داخلی را تأمین کنیم و تمرکز کنیم روی فضای بین‌الملل حتماً موفق خواهیم شد.
لیوانی با اشاره به امضای انیمیشن ایرانی در کشورهای خارجی، خاطرنشان کرد: ما سعی کردیم پویانمایی‌ای تولید کنیم که اگر در هر جای دنیا نمایش داده شود و اگر تیتراژ نداشته باشه بتوانند تشخیص بدهند این منشأ ایران است و نیاز به درج امضا نداشته باشد؛ البته بسیار سخت و پیچیده است و ما ادعایی نداریم. قاعده و قراری با دوستان گذاشتیم این هویت ایرانی در درون این تولیدات ما مستتر باشد و انتهای آن ساخت ایران نوشته شده باشد. ژاپن در یک سطحی به این رسید که در پویانمایی واقعاً یک امضا دارد.
وی افزود: امضای انیمیشن‌های ما فرهنگ ما است؛ آن‌چیزی که در واقع می‌توانیم بگوییم هویت ایران و فرهنگ و جغرافیای ما به شمار می‌رود؛ در واقع هویت دینی، انقلابی و استکبارستیزی ما است. دفاع‌مقدس هویت ما است؛ مگر می‌توانیم بگوییم قهرمانان دفاع‌مقدس هویت ما نیستند. آن‌چیزی که از هویت مان داریم مطرح می‌کنیم در واقع هویت ملی، هویت فرهنگی، هویت دینی و از این دست اعتقادات و باورهای وقاعی است. شما شکرستان را ببینید شکرستان یک تولیدی است بدون اینکه نگاه کنید به تیتراژش هم ارتباطات آدم ها با هم و بحث محوریت خانوااده و بحث ارتباطات انسان ها با هم.
لیوانی همچنین به بحث تجاری‌سازی پویانمایی هم اشاره کرد که ورود کرده است؛ او در این باره گفت: تولیدات جانبی در دوره‌ای برای کاراکترهای شکرستان انجام شد و نتوانست این اتفاق خوب دیده شود. اما در این زمینه طرح جامع خوبی انجام شده و به رئیس سازمان صداوسیما هم ارائه شده و تأییدات اولیه را گرفته است. در حوزه‌های چاپ و نشر، عروسک و بازی‌سازی کارهای خوبی قرار است انجام شود و ادعای من است تنها حوزه‌ای که می‌تواند به لحاظ اقتصادی روی پای خودش باشد پویانمایی است.
نیکخواه در پاسخ به سؤالی درباره اینکه چرا شما و خانم برومند و امثالهم در تلویزیون کار نمی‌کنید، گفت: این سوال از من شد و جواب آن را مسئولین تلویزیون بدهند. من سال 1388 یک سریال 40 قسمتی نوشتم با موضوع وقایع 1357 که مدعی آن هستم یکی از جذاب‌ترین سریال‌ها به لحاظ مضمونی و جذابیت است. دائماً این فیلمنامه را از این شبکه به آن شبکه و نهایتاً سیمافیلم و سیما بردم و اتفاقی برای آن نیفتاد. اخیراً یک دوستی به آقای جلیلی گفته که امیدوارم اتفاق بیفتد.
وی افزود: زمان آقای دارابی به قرارداد رسیدیم. موقعی که آقای سرافراز رئیس اسبق صداوسیما بودند رفتیم 50 میلیون بابت نگارش فیلمنامه را که وعده‌اش را داده بودند بگیریم مدیریت جدید گفتند این فیلم را نمی‌خواهیم. ما نباید به این سؤال جواب بدهیم بلکه تلویزیون باید بگوید ما چرا نیستیم.
انتهای پیام/