عدم مخالفت ژاپنی‌ها با بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی صحت ندارد/ گفتگوی تسنیم با سفیر ژاپن -۲
سفیر ژاپن در بخش دوم گفت‌وگوی خود از بحث موزه صلح و فاجعه قربانیان حملات شیمیایی و یادی از مادر شهید ژاپنی به موضوع خروج آمریکا از برجام و جنگ روسیه و اکراین رسید و به سؤالاتی در این باره پاسخ داد.
به‌گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دو کشور ایران و ژاپن از گذشته‌های دور روابط منسجم و دوستانه‌ای داشتند و این ارتباط با رنگ و بوی فرهنگ همواره در سطوح قابل اتکائی قرار داشته و دارد که بسیاری از کارشناسان و مورخان این روند را مدیون جاده ابریشم و شکل‌گیری خرده‌فرهنگ‌های مختلف میان دو کشور به واسطه داد و ستدهای اقتصادی می‌دانند.
این در حالی است که برخی بر این باورند تقارن برخی رویدادها در دو کشور همچون انقلاب می‌جی، انقلاب مشروطه و ملی شدن صنعت نفت نقاط عطفی در تحکیم بیشتر روابط میان ایران و ژاپن هستند و در حال حاضر نیز همین پیشینه به تقویت روابط دیپلماتیک دو کشور کمک شایانی کرده و در دوره فعلی که موضوع دیپلماسی فرهنگی ایران از سوی دولت سیزدهم پررنگ‌تر پیگیری می‌شود جای تردید نیست که این پیشینه می‌تواند نه تنها در ارائه تصویر دقیق‌تری از واقعیت ایران به جهان خارج از مرزهای کشورمان کمک کند بلکه عاملی است در ایجاد جایگاه منطقی برای ایران در سرزمین‌های شرقی آن هم در زمانی که پروژه ایران‌هراسی از سوی دشمنان ما در اقصی‌نقاط دهکده جهانی دنبال می‌شود.
آیکاوا کازوتوشی از سال 2020 سفیر فوق‌العاده و تام الاختیار ژاپن در ایران بود. او پیش از اینکه به ایران بیاید به عنوان معاون سفیر در سفارت ژاپن در واشنگتن دی‌سی حضور داشته و همچنین یکی از سیاست‌مداران برجسته ژاپنی محسوب می‌شود که در حوزه مسائل هسته‌ای نیز سابقه کاری برجسته‌ای دارد. او مدیر کل امور خلع سلاح و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بوده و سابقه کاری قابل توجهی در مقر سازمان ملل و شورای امنیت داشته است. البته حضور او در ایران و شناخت او درباره ایران به دوره اخیر فعالیت او در جایگاه سفیر محدود نمی‌شود و او در سال 2008 نیز به عنوان وزیر مختار سفارت ژاپن در تهران حضور داشته است.
پیشینه فرهنگی و تمدنی ایران را به خوبی می‌شناسد و تسلط قابل توجهی بر مناسبات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و تاریخ معاصر ایران دارد. از این جهت گفت‌وگو با او می‌تواند یک گفت وگوی چند جانبه و در زمینه‌های متنوع باشد. سابقه سفیر ژاپن و همچنین اتحاد میان این کشور با ایالات متحده آمریکا ایجاب می‌کند که دیدگاه‌های او درباره برنامه هسته‌ای ایران، مذاکرات ایران با 5+1، همکاری با آژانس انرژی اتمی و همچنین مسائل حوزه تحریم هم در کانون توجه قرار گیرد.
بخش دوم نظرات کازوتوشی از مناسباتی که در منطقه آسیای شرقی و جنوب شرقی و دریای چین جنوبی در جریان است تا مراودات دوجانبه ایران-ژاپن در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را در ادامه می‌خوانید:
* فراتر از این برنامه‌های رسمی که با حمایت و برنامه‌ریزی مستقیم سفارت ژاپن و دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اعم از وزارت خارجه، سفارت‌خانه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رایزنی‌های فرهنگی ما برگزار می‌شود، شاهد برگزاری سبک دیگری از برنامه‌ها و رویدادهای فرهنگی با محوریت ژاپن و ایران هستیم که بعضاً پیام‌های جهانی هم با خود به همراه دارد. یکی از این اتفاقات فعالیت‌های موزه صلح ایران و ژاپن است. مردم کشور ما قربانی سلاح‌های شیمیایی هستند و مردم شما قربانی استفاده آمریکا از بمب اتم. امروز در گوشه و کنار دنیا شاهد جنگ‌افروزی برخی دولت‌ها هستیم و این دست فعالیت‌های فرهنگی مدام بر اهمیت صلح تأکید دارد و بر رفع تزاحمات از طریق گفت‌وگو تکیه دارد. رویکردی که برخاسته از فرهنگ ملت‌های دو کشور هم هست. بخش بزرگی از این فعالیت‌ها در ایران به همت عزیزان موزه صلح و بر اساس انگیزه‌های هنرمند وارسته و نویسنده ارجمند جناب حبیب احمدزاده پیش برده شده است. اخیراً هم اکران مستند «معجزه بناسان» ساخته ایشان را در موزه صلح شاهد بودیم. با توجه به اینکه هر دو کشور قربانی سلاح‌های کشتار جمعی هستند و فعالیت‌های گسترده‌ای جهت روشنگری در زمینه مشکلات و اثرات مخرب جنگ در جامعه جهانی داشته و دارند، آیا فکر نمی‌کنید در چند سال اخیر این فعالیت‌ها در مقایسه با گذشته قدری کم فروغ شده؟ آیا برای خروج آن از حالت عمدتاً دو جانبه و توسعه این فعالیت‌ها به صورت مشترک به دیگر کشورهای دنیا برنامه‌ای دارید؟
فکر می‌کنم نام فیلم «معجزه بناسان» آوردید. این یکی از مصادیق کارهایی است که مورد حمایت سفارت ژاپن قرار دارد و همین نشست‌های صلح‌طلبانه و اتفاقاتی از این دست ادامه دارد و کاهشی اتفاق نیفتاده است. جالب است بدانید سفارت ژاپن با کارگردان این فیلم آقای حبیب احمدزاده ارتباط دارد و اکران خصوصی این فیلم را با میهمانان ژاپنی و ایرانی داشتیم.
از سوی دیگر اگر به موزه صلح تهران بروید، بدون تردید یاد خاطراتی از خانم بابایی خواهید افتاد. در ژاپن تعداد زیادی به شخصیت ایشان پرداختند. دستاورد‌هایی که از فعالیت‌های فرهنگی مرحومه بابایی در این موزه و همچنین فعالیت‌های تبادلی میان بازماندگان بمب اتمی هیروشیما و قربانیان سلاح‌های شیمیایی ایران صورت داده بودند، وجود دارد. جالب است بدانید در دهمین جشن فیلم ما هم یکی از آثار ایشان خواهد بود.
متأسفانه ایشان فوت شدند، اما ما باید یاد ایشان را زنده نگه داریم و این راه را ادامه خواهیم داد. سفارت ژاپن این ارتباط را با موزه صلح تهران تقویت بیشتری خواهد کرد و امیدوارم این موزه نیز ارتباط با موزه هیروشیما به صورت پیوسته ادامه دهد.
* بله خدا ایشان را رحمت کند. اگر مبنای سخن را بر این بگذاریم که بخواهیم فراتر از یک اکران محدود، برای تعالی این فرهنگ و نگرش که آزادی را برای ملت‌های دنیا می‌خواهد گام برداریم، چه باید کرد؟ ایران و ژاپن می‌توانند پیام‌آوران صلح برای جامعه بین‌المللی باشند. شما از نشر آثار متعدد و متنوع ادبی و پژوهشی در حوزه تاریخ دفاع مقدس ایران، مقاومت ایرانی‌ها در برابر جنگ تحمیلی صدام، ادبیات ضد جنگ و مدافع صلح ایران اطلاع دارید. دکترین ما به ویژه بعد از انقلاب اسلامی ایران این چنین بوده که ضمن تأکید بر جنگ‌گریزی، محکوم کردن تولید و اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی و صدور فتوای حرام دانستن تولید و به کارگیری این دست سلاح‌ها، همواره بر دفاع از ملت‌های مظلوم دنیا در برابر دولت‌های زورگو و جریانات تروریستی هم تأکید داشته است. شما حضور مستشاران ایرانی در دفاع از مردم عراق و سوریه را مشاهده کردید. شما حمایت‌های ایران از مردم مظلوم یمن در برابر یورش نظامی دول عربی را شاهد بودید. حتماً بر این امر آگاهید که حمایت ایران از مردم مظلوم فلسطین که سرزمین‌شان به وسیله یک جریان خارجی تصرف و اشغال شده است، در تمام این سال‌ها هزینه‌هایی برای ایران به همراه داشته اما ایران از این حمایت دست نکشیده و بی تفاوت نبوده است. اما انصافاً آنچه رسانه‌های غربی از ایران برای مردم دنیا می‌سازند، واقعی است؟ آیا ژاپن حاضر به فعالیت جدی‌تر درباره کاهش این تنش‌ها و تزاحمات جهانی هست؟ به هر شکلی به عموم این وقایع نگریسته شود، مشخص است که یک پایه این درگیری‌ها عمدتاً به ایالات متحده امریکا و انگلستان و دول تمامیت‌خواه غربی ختم شده است. کشور ژاپن که متحد این دولت‌ها شناخته می‌شود برای کنترل متحدان خود چه گام‌هایی می‌تواند بردارد؟ شما که ایران را از نزدیک می‌شناسید، برساخته‌های سینمایی هالیوود و رسانه‌های امریکایی و غربی را هم درباره ایران دیدید. این روایت‌های رسانه‌ای را چقدر منطبق با حقیقت فرهنگ ایران می‌دانید؟ پرونده سازی‌های کاذب و امنیتی دولت‌های غربی علیه ایران برای اعمال فشار با ابزار جنگ، ترور، تحریم اقتصادی و ... را شما از نزدیک مشاهده کرده‌اید. نظر شما درباره راهبرد «ایران‌هراسی» دولت‌های غربی چیست؟
مردم ژاپن برای تاریخ و فرهنگ ایران احترام قائل هستند و آن را تحسین می‌کنند و احساسات صمیمانه‌ای در مورد ایران دارند. بر این اساس، ژاپن از پایان جنگ جهانی دوم به طور پیوسته مسیر یک ملت صلح آمیز را دنبال کرده و به صلح و شکوفایی در منطقه آسیا-اقیانوسیه و جامعه بین‌المللی کمک نموده و برای حفظ و تقویت نظم آزاد و باز بین‌المللی مبتنی بر حاکمیت قانون تلاش می‌کند. ژاپن همچنین دیپلماسی "باریک‌بینانه‌ای" را با همه کشورها توسعه داده است و با احترام به تفاوت کشورها، موضوعات مشترک را از همین منظر مورد بحث قرار می‌دهد و حمایتی را ارائه می‌دهد که واقعاً مورد نیاز طرف مقابل است.
منطقه خاورمیانه در طول تاریخ محل وقوع درگیری‌ها و رویارویی‌های مختلف بوده و همچنان با عوامل و چالش‌های بی ثبات کننده بسیاری مواجه است. در سال‌های اخیر، ژاپن در تلاش بوده تا روابط خود را با کشورهای منطقه خاورمیانه در زمینه‌های گسترده‌ای از جمله همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و تبادلات فرهنگی و انسانی تقویت کند. همانطور که در ابتکار و سفر نخست وزیر مرحوم آبه به ایران در سال 2019 به عنوان اولین سفر نخست وزیر ژاپن پس از انقلاب به ایران و دیدار وی با رهبر معظم انقلاب آقای خامنه‌ای مشاهده شد، ژاپن در تلاش برای کاهش تنش است و فعالانه تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای کاهش تنش و تثبیت وضعیت خاورمیانه ادامه داده است.
ژاپن متحد آمریکاست و از سوی دیگر مدت‌هاست با ایران نیز روابط خوبی دارد. در ماه فوریه سال گذشته، وزیر امور خارجه وقت ژاپن آقای هایاشی با وزیر امور خارجه ایران آقای امیر عبداللهیان و نخست وزیر آقای کیشیدا با رئیس‌جمهور آقای رئیسی گفت‌وگوی تلفنی داشتند. در سپتامبر سال گذشته، اولین دیدار رو در روی نخست‌وزیر کیشیدا با رئیس‌جمهور رئیسی، در سفر وی به نیویورک (ایالات متحده آمریکا) انجام شد و در ماه آوریل سال جاری، سومین گفت‌وگوی تلفنی وزرای خارجه ژاپن و ایران و همچنین نشست معاونین وزرا برگزار شد (لازم به یادآوری است که در ماه سپتامبر سال جاری نیز نشست رو در روی دیگر سران دو کشور در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد و در ماه اکتبر اولین گفت‌وگوی تلفنی وزیر امور خارجه جدید ژاپن خانم کامیکاوا و وزیر امور خارجه ایران آقای امیر عبداللهیان برگزار شد). ما از هر فرصتی برای گفت‌وگو با ایران برای کاهش تنش‌ها و تثبیت اوضاع در خاورمیانه استفاده کرده‌ایم.
* ما هر ساله در ایران یاد قربانیان حملات شیمیایی صدام به مردم ایران که با سلاح‌های کشتار جمعی غربی انجام شد را گرامی می‌داریم و این روند را درباره قربانیان حمله اتمی هیروشیما و ناگاساکی هم دنبال می‌کنیم. گمانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه جریاناتی در ژاپن مخالفت چندانی با بمباران اتمی این دو شهر نداشتند. آیا چنین چیزی واقعیت دارد؟ ژاپنی‌ها درباره این جنایت و کشتار مردمان بی‌گناه توسط آمریکایی‌ها چه کارهایی انجام دادند؟ چرا آمریکایی‌ها درباره استفاده از بمب‌های ناپالم در ویتنام، بمب‌های فسفری در فلوجه عراق و ... پاسخگو نیستند؟ علاقمندم نظرات شما را در این باره بدانم. این‌ها جزو مسائلی که فعالان موزه‌های صلح همواره درباره آنان با پرسش افکار عمومی مواجه می‌شوند.
بمب‌های اتمی که در اوت 1945 بر روی هیروشیما و ناگاساکی انداخته شد، فاجعه انسانی بی‌سابقه‌ای را برای کشور ما رقم زد. هر ساله در ژاپن، در 6 اوت، روز بمباران اتمی هیروشیما، و در 9 اوت، روز بمباران اتمی ناگاساکی، مراسم یادبود صلح به ترتیب در هیروشیما و ناگاساکی با حضور نخست وزیر و وزرای مربوطه برگزار می‌شود. در مراسم امسال، نخست وزیر کیشیدا اظهار داشت که فاجعه‌های هیروشیما و ناگاساکی هرگز نباید تکرار شود و متعهد شد که برای تحقق "جهانی بدون سلاح هسته‌ای" تلاش کند، و این اصلاً درست نیست که بگوییم مخالفت شدیدی با این بمباران اتمی در ژاپن وجود نداشت.
ژاپن به عنوان تنها کشوری که تا به حال در طول جنگ آسیب بمباران اتمی دیده است، در موقعیتی قرار دارد که تلاش‌های بین‌المللی را برای تحقق جهانی بدون سلاح هسته‌ای رهبری کند. ژاپن همچنین به رژیم بین المللی منع اشاعه برای حفظ صلح و امنیت جامعه بین‌المللی اهمیت می‌دهد. به منظور ترویج خلع سلاح هسته‌ای در فضای وخیم امنیتی بین‌المللی اخیر، لازم است که غیرانسانی بودن سلاح های هسته‌ای همانطور که در بالا ذکر شد، درنظر گرفته شود. همچنین نیاز است با توجه به دیدگاه امنیتی و با همکاری کشورهای دارای سلاح هسته‌ای، تلاش‌های واقع بینانه و عملی بطور پیگیرانه‌ای ترویج شوند.
در همین راستا، در اجلاس سران گروه 7 در هیروشیما که در ماه می سال جاری به ریاست ژاپن برگزار شد، ژاپن به همراه کشورهای دارای سلاح هسته‌ای از جمله ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه، بیانیه «چشم‌انداز هیروشیمای رهبران گروه 7 برای خلع سلاح هسته‌ای» را صادر کردند. در چشم‌انداز هیروشیما آمده است که «رهبران گروه 7، در اولین سند رهبران گروه 7 با تمرکز ویژه بر خلع سلاح هسته‌ای، تعهد خود به دستیابی به جهانی بدون از سلاح‌های هسته‌ای با امنیت کامل برای همه را مجدداً تأیید می‌کنند». ما به کار برای ایجاد پل‌هایی بین کشورهای دارای سلاح هسته‌ای و کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای ادامه خواهیم داد و همزمان تلاش‌های خود را بر ابتکارات واقع‌بینانه و عملی که شامل مشارکت کشورهای دارای سلاح هسته‌ای می‌شود مانند حفظ و تقویت رژیم NPT استوار خواهیم کرد.
* بحث ما به مرور رنگ سیاسی گرفت؛ لذا فکر می‌کنم، نیازی به مقدمه‌چینی برای سؤال دیگری که می‌خواهم بپرسم، وجود ندارد. بهتر از ما از ابعاد و جزئیات ماجرای برجام و مذاکرات ادواری ایران و 5+1 اطلاع دارید. از آنجایی که حضرتعالی سال‌های سال در سفارت ژاپن در واشنگتن حضور داشتید، مشی دولتمردان امریکایی را هم به خوبی می‌شناسید. در عین حال سابقه قابل توجهی در زمینه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در کارنامه کاری شما وجود دارد و نشان می‌دهد باورهای ارزشمندی درباره این موضوع دارید. درباره برجام شاهد بودیم در حالی که ایران به تمامی تعهدات خود همچون کاهش سطح غنی‌سازی، تعطیلی رآکتور آب سنگین اراک، انتقال مازاد نیاز مواد غنی شده به کشور ثالث و ... عمل کرد اما در مقابل در سال 1397 شاهد خروج یک جانبه و غیرمتعهدانه ایالات متحده امریکا از برجام بودیم و بعد از آن هم علی رغم انتظار مقامات ایرانی برای بازگشت امریکا به توافق و توصیه سایر طرف‌های گفت‌وگو، حتی اروپایی‌ها به امریکا برای عمل به تعهدات، مشاهده شد که نه تنها به تعهدات عمل نکردند بلکه دور تازه بهانه‌‌تراشی‌ها برای وضع تحریم‌های جدید را آغاز کردند. به صورت کلی ارزیابی شما درباره این اتفاق و روندی که پیش آمد، چیست؟ آینده را چطور می‌بینید و فکر می‌کنید نحوه درست یک تفاهم عاقلانه چه می‌تواند باشد؟
اگرچه خروج دولت ایالات متحده از توافق هسته‌ای مایه تأسف بود، ژاپن به طور مداوم از توافق هسته‌ای که به تقویت رژیم بین‌المللی منع اشاعه کمک می‌کند، حمایت کرده است. احیای توافق هسته‌ای برای ایران به منظور تحقق پتانسیل بالای این کشور و احیای روابط اقتصادی دوجانبه بین ایران و کشورهای غربی از جمله ایالات متحده ضروری است. ژاپن به عنوان کشوری که هم با ایران و هم با ایالات متحده روابط دوستانه دارد، پیوسته از توافق هسته‌ای حمایت کرده و آماده است تا فعالانه در جهت احیای آن مشارکت کند. ژاپن روابط دوستانه سنتی خود را با ایران در عین متحد ماندن با آمریکا حفظ کرده و توسعه داده است. بنابراین با بهره‌گیری از این موقعیت همکاری نزدیک با هر دو کشور را برای حل این موضوع از گذشته حفظ کرده و در آینده نیز این همکاری را ادامه خواهد داد.
همچنین در روابط بین‌الملل کنونی علاوه بر برجام، مسائل دیگری مانند مساله اوکراین و وضعیت منطقه وجود دارند. شخصاً اعتقاد دارم مسائلی غیر از برجام، اوضاع پیرامون برجام را پیچیده‌تر کرده‌اند. امور بین‌الملل مانند یک پرونده قضایی داخلی در کشور نیست و نمی‌توان تشخیص داد که چه کسی مشکلات را ایجاد کرده است، بنابراین اگر روی حل تک تک مسائل برجام تمرکز کنیم، یکی از مهمترین بخش‌ها را رعایت مفاد توافقنامه مشترک بین آژانس و ایران می‌دانم.
* در ابتدای مصاحبه اشاره‌ای به سفر مرحوم شینزو آبه به ایران با هدف میانجی‌گری میان ایران و آمریکا داشتید. وقتی آمریکایی‌ها خودخواهانه، یکجانبه و غیرمسئولانه از توافق هسته‌ای خارج شدند، طرف ایرانی چطور می‌تواند به ادامه گفت‌وگو با آن‌ها اعتماد داشته باشد؟ براساس عملکرد طرفین، آیا به ایران برای بدبین بودن و تردید داشتن نسبت به راست‌کرداری ایالات متحده حق می‌دهید؟ خود شما بفرمائید، وقتی دولت آمریکا حاضر نیست به توافقات پیشین عمل کند تا لااقل عمل به همان توافقات مبنایی برای احیای حسن نظر تلقی شود، ایران در برابر این میانجیگیری چطور باید پاسخ بدهد؟ قطعاً مقامات و مردم ایران قدردان حسن نیت آقای آبه هستند و از قضا ماجرای ترور ایشان هم با تأثر افکار عمومی در ایران همراه شد، اما خود شما واکنش اذهان عمومی و رسانه‌های ایرانی به سفر ایشان را به خاطر دارید. تلقی مردم این است که تا کجا قرار است به صورت یکجانبه این فقط ایرانی‌ها باشند که به توافقات عمل کنند؟ شما مشاهده می‌کنید که ایران در حوزه تأمین انرژی برق و گرمایش در فصول سرما و گرما در چند سال اخیر چالش‌هایی دارد و ناگزیر باید برای تأمین انرژی به سمت ساخت نیروگاه و استفاده از انرژی هسته‌ای حرکت کند. به ویژه اینکه با توجه به محدودیت منابع فسیلی الزاماتی جدی پیش روی ایران قرار دارد. آیا می‌توان در برابر تأمین نیازهای زیست مردم ایران بی‌تفاوت بود و همچنان معطل تعیین تکلیف از طرف امریکاییها باقی ماند؟ دولت ایران به هر حال موظف است ابتدائیات زندگی مردم را تأمین کند.
به جز برجام، مسائل بسیار دیگری نیز بین ایران و آمریکا وجود دارد. متأسفانه اعتماد بین دو کشور بسیار کم است. کاری که ایران می‌تواند برای بهبود این وضعیت انجام دهد این است که مشکلات را یکی یکی حل کند تا بی‌اعتمادی بین دو کشور کاهش یابد. یک مثال عینی می‌تواند اجرای پیوسته توافق با آژانس در مورد تحقیقات و بازرسی‌ها باشد.
ژاپن کشوری است که هم با ایران و هم با ایالات متحده روابط دوستانه دارد و آماده است از موضع حمایت مستمر از توافق هسته‌ای، فعالانه در جهت احیای آن سهم داشته باشد.
* اگر موافق باشید چند سؤال هم درباره رویدادهای بین‌المللی بپرسیم. یکی از مهمترین و برجسته‌ترین رویدادهایی که در پیش چشم مردم دنیا قرار دارد بحث درگیری روسیه و اوکراین است. همانطور که مستحضرید اندیشمندان برجسته‌ای همچون کسینجر و مرشایمر معتقد بودند که ماجراجویی‌های ایالات متحده آمریکا و ناتو محرک اصلی این اقدام روسیه در قبال اروپا بوده است. البته روسیه دلیل اصلی را اجرای عملیات ویژه علیه جریانات نئونازیست آزوف و صیانت از روس‌تباران منطقه دونباس در برابر نسل‌کشی‌های نژادپرستانه این جریانات عنوان می‌کند. تحلیل شما چیست و دلیل اصلی را چه می‌دانید؟ نکته دیگر در این باره این است که اصلی‌ترین بازنده طولانی شدن این وضعیت، اروپا است و برخی معتقدند ادامه این روند چندان به ضرر ایالات متحده امریکا هم نیست چرا که آمریکا امروز منبع اصلی تأمین نیازهای اروپا شده و این احتیاج کنونی اروپا برای تأمین امنیت، مواد غذایی، انرژی و ... موجب ترمیم گسست روابط آن‌ها با امریکا در دوران پساترامپ هم شده است و امریکا به نوعی برای هشدار دادن به اروپا درباره میل به چین و روسیه این رویه را نامناسب نمی‌داند. علاقمندم تحلیل شما را در این باره بشنوم.
من در موقعیتی نیستم که پاسخ دهم چرا یا به چه منظوری روسیه به اوکراین حمله کرد. اما به هر دلیلی که بوده، ببینید تجاوز روسیه به اوکراین اساس نظم بین‌المللی را که جامعه بین‌المللی در یک دوره طولانی روی تلاش و فداکاری زیاد ایجاد کرده است، تهدید می‌کند. هیچ کشور یا منطقه‌ای در جهان نمی‌تواند این موضوع را به عنوان "مشکل دیگری" نادیده بگیرد.
ژاپن با عزم قوی مبنی بر اینکه تغییرات یکجانبه در وضعیت موجود با زور در هیچ کجای جهان، چه در اروپا و چه در شرق آسیا، نباید تحمل شود، قاطعانه از روسیه خواسته است که فوراً تجاوزات خود را متوقف کند و نیروهای خود را به روسیه بازگرداند. ژاپن همچنین برای اعمال تحریم‌های شدید علیه روسیه و حمایت قوی از اوکراین با جامعه بین المللی، از جمله گروه هفت، همکاری نزدیکی داشته است.
کمبود و قیمت بالای مواد غذایی و انرژی ناشی از تجاوز روسیه به اوکراین بر فعالیت‌های اقتصادی جهانی تأثیر عمیق می‌گذارد و ژاپن فکر نمی‌کند جنگ طولانی مدت به نفع هیچ کشوری باشد.
در این بین، در زمینه غذا، ژاپن نه تنها از طریق سازمان‌های بین‌المللی مانند «برنامه جهانی غذا، WFP» و «سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، فائو»، بلکه کمک‌های دوجانبه و سازمان‌های غیردولتی ژاپن، برای اهدای مواد غذایی و تقویت ظرفیت تولید به کشورهایی که با کمبود غذا مواجه هستند، کمک کرده است.
همچنین، به عنوان کمک بشردوستانه به کشورهایی در خاورمیانه و آفریقا کمک‌های غذایی اضطراری ارائه کرده است. از طریق چنین تلاش‌هایی، ژاپن برای رفع ناامنی غذایی در سراسر جهان و جلوگیری از استفاده از غذا برای اهداف سیاسی کوشش کرده است. ژاپن برای ایجاد ثبات در بازار انرژی با سازمان‌های بین المللی جهت آزادسازی ذخایر نفت همکاری کرده است. در عین حال، ژاپن از انتقال انرژی واقع بینانه، از جمله تنوع بخشیدن به منابع تامین نفت خام و گاز طبیعی، و استفاده از هیدروژن، آمونیاک، انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای حمایت کرده و برای پیشبرد آن تلاش می‌کند.
* راه پایان جنگ در اوکراین را چه می‌دانید؟ نیکی هیلی در جایی گفته بود، با شکست کی‌یف در این درگیری، جنگ جهانی سوم آغاز می‌شود. نظر شما در این باره چیست؟ آیا این نشانه‌ای از یک جنگ نیابتی است و نشان می‌دهد امریکاییها همچنان از درگیری در اوکراین نفع می‌برند؟
تجاوز روسیه به اوکراین چیزی جز نقض حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین نیست، و اساس نظم بین‌المللی را که جامعه بین‌المللی طی یک دوره طولانی تلاش و فداکاری ایجاد کرده است، تهدید می‌کند. این روسیه است که به دنبال سود بردن از تغییرات یکجانبه در وضعیت موجود به زور است و چنین اقداماتی مطلقاً غیرقابل قبول است. ما می‌دانیم که دولت ایران در خصوص احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی و امتناع از به رسمیت شناختن تغییرات یکجانبه وضع موجود به زور، همین موضع را اتخاذ کرده است.
ما از روسیه قاطعانه درخواست می‌کنیم که تجاوزات ادامه دار خود را متوقف کند و بلافاصله، به طور کامل و بدون قید و شرط نیروها و تجهیزات نظامی خود را از کل سرزمین اوکراین که توسط جامعه بین المللی به رسمیت شناخته شده خارج کند. روسیه این جنگ را آغاز کرده و می‌تواند به این جنگ پایان دهد. ما تاکید می‌کنیم که صلح عادلانه بدون خروج کامل و بی‌قید و شرط نیروها و تجهیزات نظامی روسیه محقق نمی‌شود.
ما قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد با عنوان «اصول منشور سازمان ملل متحد مبنی بر صلح جامع، عادلانه و پایدار در اوکراین» را که در فوریه سال جاری با حمایت گسترده جامعه بین‌المللی تصویب شد، یادآوری می‌کنیم و به طور پیوسته به تلاش برای دستیابی به صلحی جامع، عادلانه و پایدار در اوکراین ادامه می‌دهیم.
* همانطور که مستحضرید، پس از سال 2021 میلادی که پیمان امنیتی اوکس AUKUS میان سه کشور آنگلوساکسون منعقد شد، موجی از التهاب وارد مناسبات بین دولی برخی کشورهای آسیای شرقی و جنوب شرقی شد. گمانه‌هایی مبنی بر پیوستن ژاپن به این پیمان هم شنیده می‌شد. تلقی‌ها از این پیمان به مثابه تشکیل یک ناتوی شرقی، علیه چین و به منظور مهار قدرت نظامی آن است. این پیمان در کنار نشست‌های کواد یا چهارجانبه ژاپن، هند، استرالیا و امریکا با این تحلیل روبرو شده است که فضای چین ستیزی در شرق آسیا در حال شدت گرفتن است. نوع نشست‌ها و توافقات این بلوک از کشورها بر افزایش نگرانی‌ها در خصوص شروع یک مسابقه تسلیحاتی جدید در جنوب شرق آسیا صحه می‌گذارد. افزایش بودجه دفاعی ژاپن، تقویت توان موشکی با خرید موشک‌های تاماهاک از امریکا، گمانه‌های پیوستن به ناتو، هر چند که نخست وزیر کشیدا رد کردند و موارد مشابه دیگر در کنار اخباری که درباره شدت یافتن تزاحمات درباره تایوان و چالش‌ها در دریای چین جنوبی شنیده می‌شود، لااقل در موقعیت کنونی نشانه‌هایی از در جریان بودنِ یک «جنگ سرد» در این منطقه دارد. تجربه اوکراین و اروپا پیش روی ماست. آیا ممکن است شاهد شرایط مشابهی در منطقه شما باشیم؟ برخی معتقدند ممکن است با افزایش تحریکات ایالات متحده امریکا درگیری مشابهی در تایوان رخ بدهد و بعد با کناره‌گیری آن درگیری‌های نیابتی در بخش دیگری از جغرافیای جهان به منظور مهار چین پی گرفته شود. تحلیل شما از این وقایع چیست؟ موضع ژاپن که از تشکیل این پیمان‌های امنیتی اوکس و چهارجانبه حمایت می‌کند، چطور توجیه می‌شود؟ واکنش چین به این وقایع را چطور ارزیابی می‌کنید؟ ادامه این روند از ناحیه اوکس و کواد، آیا ممکن است منجر به واکنش جدی چین به مانند آنچه میان روسیه و اوکراین اتفاق افتاد، ختم شود؟ آیا ممکن است تایوان به سرنوشت اوکراین مبتلا شود؟
در شرق آسیا، حتی قبل از جنگ در اوکراین، توسعه سریع تسلیحات و موشک‌های هسته‌ای توسط کره شمالی و تلاش‌های مداوم چین برای تغییر یکجانبه وضعیت موجود با استفاده از زور در دریای چین شرقی و دریای چین جنوبی، شرایط بسیار دشواری را از نظر امنیت ایجاد کرده است.
در این بستر، ژاپن، تحت ایده " اقیانوس هند و آرام آزاد و باز (FOIP) "، در اشکال مختلف با کشورهای گوناگونی که افکار مشابهی دارند، به منظور تحقق صلح و شکوفایی منطقه همکاری می‌کند. به عنوان بخشی از این تلاش‌ها، ژاپن، استرالیا، هند و ایالات متحده، که شرکای منطقه‌ای هستند و ارزش‌های اساسی یکسانی دارند، در بحث‌های گسترده‌ای شرکت می‌کنند و همکاری کاربردی را برای تحقق اقیانوس هند و آرام آزاد و باز پیش می‌برند. تا به امروز این چهار کشور برای تحقق اقیانوس هند و آرام آزاد و باز همکاری کاربردی در زمینه‌های مختلف شامل زیرساخت‌های باکیفیت، امنیت دریایی، مبارزه با تروریسم، امنیت سایبری، و کمک‌های بشردوستانه و امدادرسانی به بلایا را پیش برده‌اند. این چهار کشور متعهد به ادامه تلاش‌ها برای گسترش هماهنگی با طیفی از شرکا و ایجاد همکاری‌های مشخص برای تحقق یک اقیانوس هند و آرام آزاد و باز می باشند.
درباره تایوان، چین ضمن حفظ سیاست وحدت مسالمت آمیز خود، امکان استفاده از نیروی نظامی را رد نکرده است. در واقع، این کشور فعالیت‌های نظامی خود را در حریم دریایی و هوایی اطراف تایوان افزایش داده است و نگرانی‌ها در مورد صلح و ثبات تنگه تایوان نه تنها در منطقه، بلکه در کل جامعه بین‌المللی به سرعت در حال افزایش است. اقدامات خارجی و روند نظامی کنونی چین بزرگترین چالش استراتژیک برای تضمین صلح و ثبات در منطقه و جامعه بین المللی و تقویت نظم بین المللی مبتنی بر حاکمیت قانون است. ما معتقدیم که نسبت به این موضوع باید از طریق همکاری با متحدان و کشورهای همفکر اقدام شود.
همچنین، ژاپن از این واقعیت استقبال می کند که چارچوب‌های مختلف، از جمله «آکوس» ، در حال پیشبرد تلاش‌ها در زمینه‌های مختلف مانند تغییرات آب و هوا هستند. تا به حال از ژاپن برای شرکت در آکوس دعوتی به عمل نیامده است
* عصر جدید عصر ژئواکونومی دانسته می‌شود. حتی اندیشمندان واقع‌گرای آمریکایی مانند رابرت بلک‌ویل و جنیفر هریس کتابی با عنوان «جنگی دیگر» War by other mean دارند که به این موضوع با ادبیات و از زاویه‌ای کاملاً امنیتی نگریسته است. بدین صورت که ظرفیت‌های جغرافیایی، فاکتورهای اقتصادی و اقتصاد سیاسی به شدت بر مناسبات قدرت کشورها و فراتر از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی اثرگذار است. ابتکار پهنه‌راه belt&road چین از یک سو با استقبال کشورهای زیادی روبرو شده و از سوی دیگر تهدیدی جدی برای کشورهای رقیب معرفی شده است. رقابت‌ها بر سر تنگه‌ها، آب‌راه‌ها و گذرگاه‌های بزرگ ترانزیتی جهان شدت یافته است. به موازات این ابتکار، از طرح جاده ابریشم امریکایی نیز رونمایی شده و شرکای ایالات متحده به دنبال تقویت بلوک خود در برابر چین هستند. به نحوی می‌توان گفت اتمسفر جهانی براساس رقابت تجاری چین و آمریکا در حال چیده شدن و صف‌آرایی است و برخی معتقدند فراتر از این، یک نظم چند قطبیِ جدیدِ جهانی در حال شکل‌گیری است. نظر شما درباره این نگرش و این گزاره‌ها چیست؟ آیا این دست رقابت‌ها به میدان سخت نیز کشیده می‌شود؟ سلطه آمریکا بر بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و به کار گیری ابزارهای اقتصادی به مثابه یک ابزار کنترلی و جنگی همچون تعریف تهدیدات اقتصادی متکی بر چرخه دلار مانند پایه‌ریزی نظام تحریم‌ها یا چیزی که ریچارد نفیو از آن در کتاب «هنر تحریم‌ها» رونمایی کرده است از یک سو و شکل‌گیری گروه بریکس، تلاش برای حذف دلار از مناسبات تجاری کشورها، تکشیل اتحادهای اقتصادی منطقه‌ای از سوی دیگر، نشانگر نوع جدیدی از تقابل‌های جهانی است. ژاپن با توجه به نزدیکی جغرافیایی‌اش به چین در این رقابت‌های تجاری چطور عمل خواهد کرد؟ اگر دامنه مسائل وارد مناسباتی فراتر از رقابت‌های اقتصادی شود، به نظر شما ایالات متحده آمریکا و انگلستان همچنان پر شور در برابر چین صف‌آرایی خواهند کرد؟ یا باز هم پس از درگیر کردن نیابتی برخی کشورها، خود از میدان اصلی کنار مانده و صرفاً به دمیدن در آتش درگیری‌ها و مشغول نگه داشتن طرفین خواهند پرداخت؟ در این وادی، ژاپن تا کجا همراه امریکا خواهد بود؟
در جامعه بین‌المللِ امروز، با تشدید رقابت بین کشورها در عرصه‌های سیاسی و نظامی، روندهای حمایت‌گرایانه در اقتصاد آشکارتر شده است. در قبال این بستر، ژاپن به نظم اقتصادی آزاد و منصفانه مبتنی بر قوانین اهمیت می‌دهد و در راستای موافقت‌نامه‌های مشارکت اقتصادی که از طریق کاهش یا حذف تعرفه‌ها و موانع تجارتِ خدمات و ایجاد قوانین تجارت و سرمایه‌گذاری از حیات بازارهای رو به رشد خارج از کشور سود می‌برند، تلاش می‌کند.
توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای که در ژانویه 2022 شکل گرفت، دارای 15 کشور شرکت کننده از جمله چین است و کل تولید ناخالص داخلی و تجارت کشورهای شرکت کننده در این توافقنامه حدود 30 درصد از کل جهان را تشکیل می‌دهد. ژاپن در تلاش است تا از اجرای کامل این توافقنامه با همکاری کشورهای ذیربط اطمینان حاصل کند تا فعالیت‌های اقتصادی آزاد و منصفانه مبتنی بر قوانین در منطقه ریشه دواند.
علاوه بر این، ژاپن از ایالات متحده که از شراکت ترنس-پسیفیک (TPP) خارج شده است، خواسته است تا به توافق شراکت جامع و پیشروی ترنس-پاسیفیک(CPTPP) بازگردد و در تلاش است تا از طریق کمیته مشورتی سیاستِ اقتصادیِ ژاپن و ایالات متحده، همکاری در موضوعات مشترک بین هر دو کشور، مانند امنیت اقتصادی و حفظ و تقویت نظم اقتصادی مبتنی بر قوانین را تقویت کند.
علاوه بر این، ژاپن معتقد است که ثبات در روابط بین ایالات متحده و چین، نه فقط در زمینه اقتصادی، برای جامعه بین المللی بسیار مهم است و ژاپن، بر پایه اعتماد محکم بین خود و متحدش، ایالات متحده، ضمن همکاری متنوع با این کشور، چین را به انجام مسئولیت های خود به عنوان یک قدرت بزرگ مطابق با قوانین جامعه بین المللی تشویق می کند
انتهای پیام/