پدیده ثروتمندان یک شبه و اقتصاد پنهانی در ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، همزمان با تداوم بحران اقتصادی در ترکیه، نگاه بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان این کشور، به موضوع مالیات معطوف شده است. چرا که مالیات، اصلی ترین منبع درآمد دولت ترکیه است و بر اساس یک سنت قدیمی، هر ساله لیست مویدان بزرگ مالیاتی منتشر می شود تا همه بدانند که آنان با پرداخت مبالغ کلان مالیاتی، در توسعه اقتصادی کشور و افزایش میزان تولید، خدمات و اشتغال، نقش به سزایی ایفا کرده اند.

اما امسال اتفاق عجیبی افتاد و تعداد قابل توجهی از مالیات دهندگان کلان، اجازه ندادند اسامی آنها منتشر شود.

علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی گفته است: «از میان یکصد فرد ثروتمند کشور ما که بیشترین مالیات را به خزانه دولت ریخته اند، 76 نفرشان اجازه ندادند اسامی شان منتشر شود. این اتفاق بسیاری مهمی است و باید ابعاد چنین موضوعی را به درستی تحلیل کنیم. چرا کسی که در مسیر اقتصادی حلال و درست فعالیت می کند، لازم می داند میزان مالیات پرداختی خود را پنهان کند؟»

سوال باباجان از چنان اهمیتی برخوردار است که عباس بیلگیلی از حقوقدانان ترکیه، به بررسی آن پرداخته و در یک یادداشت تحلیلی، به بررسی این موضوع پرداخته که آیا می توان پنهان سازی ثروت و مالیات را امری عادی تلقی کرد؟ او از دیدگاه جامعه شناس مشهور آلمانی ماکس وبر و همچنین از دیدگاه صبری اولگنر جامعه شناس متوفی ترکیه به بررسی ابعاد این ماجرا پرداخته است.

با آن که 41 سال از وفات اولگنر سپری شده، هنوز هم دیدگاه های او در مورد دلایل انحلال امپراتوری عثمانی و آسیب شناسی اقتصادی و جامعه شناسی ترکیه مورد توجه صاحب نظران است.

دوران انحلال عثمانی در ترکیه، هنوز هم ادامه دارد

ماکس وبر می گوید: نیروی محرکه سرمایه داری، اخلاق پروتستانی یا معترضانه است. او در اثر معروف خود با عنوان اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، از این دیدگاه دفاع می کند که مفاهیمی مانند حرفه، تجارت، تولید و کسب درآمد، عقلانیت اقتصادی و نحوه استفاده از پول به دست آمده در رشد کسب و کارها، با اخلاق عجین شد.

به گفته وبر، کار، سود، هنر و صنعتگری، در حالی که پست و کثیف به نظر می رسید، با نوآوری پروتستانی، به فضایل مورد احترام همگان تبدیل شد، اما در هر حال، با سرمایه داری ماجراجو و عقل ستیز مخالف است و سرمایه نباید به سمت احساسات فئودالی و نوعی تجمل گرایی برود.

در ترکیه نیز، استاد صبری اولنگر از «دوره زوال» و دلایل انحلال عثمانی یاد می کند و معتقد است که مفهوم جدید «دوره فروپاشی» در ترکیه باید به درستی تعریف شود.

او می گوید: آن دلایلی که برای فروپاشی عثمانی بیان شده، نباید از همان منطقی پیروی کند که در مورد دیگر امپراتوری های جهان، تبعیت می کند. از دید استاد اولنگر، دوران فروپاشی در عثمانی، بیش از هر چجیزی دلایل اقتصادی – اخلاقی داشته و از قرن پانزدهم و شانزدهم میلادی آغاز شده و حتی تا روزگار امروز ادامه دارد.

به عبارت دیگر «دوران انحلال» همچنان ادامه دارد و ما در ترکیه، هنوز هم در حال زوال و انحلال هستیم.مفهوم «کار کردن» در غرب جایگاه قابل احترامی پیدا کرد، ولی در امپراتوری عثمانی، تجار و بازرگانان و حتی پیشه گران را اراذل و اوباش می دانستند و آنان را تحقیر می کردند!

در نتیجه راه های عادی و انسانی کسب ثروت و درآمد مسدود شد و ثروت اندوزی مبتنی بر نفوذ در دستگاه امپراتوری رواج یافت و افراد، توانستند با اتصال به کانون قدرت، سودهای غیرعادی به دست آورند.

ماکس وبر، این روش ثروت اندوزی را «درآمد غیرمنطقی» می‌نامد. در همین حال، دانشمند بزرگ اسلامی یعنی ابن خلدون، معتقد است که اگر راه امرار معاش با کار طبیعی و تجارت، پیشه وری و کشاورزی برای افراد مسدود شود، افراد سراغ راه های غیرعادی می روند.

همچنان که استاد اولگنر جامعه شناس نامدار ترکیه تاکید کرده، هر چه راه های کسب درآمد گسترده تر و بازتر باشد، افراد کمتری به راه های غیرعادی متوسل می شوند و هر چه راه کار و کسب حلال و عادی، باریک تر یا بسته تر باشد، افراد بیشتری به راه های درآمد غیرعادی متوسل می شوند.

اینجاست که در می یابیم حرف علی باباجان چقدر اهمیت دارد. او پرسیده: چرا 76 نفر از یکصد مالیات دهنده بزرگ ترکیه، نمی خواهند اسامی شان افشا شود؟ پاسخ این است: بسیاری از این افراد، دچار ترس و وحشت شده اند و با خود می گویند: «اگر میزان مالیات پرداختی من اعلام شود، با یک ضرب و تقسیم ساده آمار ثروت مرا به دست می آورند و همه به من حمله خواهند کرد».

طبیعتاً این ترس و وحشت، غالباً نزد افرادی است که خیلی «سریع» و «یواشکی» ثروتمند شده اند! کسانی که روابط مستحکمی با دولت و نهاد ریاست جمهوری دارند، کسانی که رانت های عظیم مالی در اختیار دارند، افرادی که به طور همزمان سه چهار حقوق نجومی و رقم بالا دریافت می کنند، نه از راه عادی و طبیعی بلکه از طریق ارتباط با کانال قدرت، به ثروت غیرطبیعی دست یافته اند. بنابراین اینها نمونه هایی است که نشان می دهد ذهنیت و اخلاق دوران فروپاشی ادامه دارد.

مورخین اقتصادی ما می گویند: در همان دورانی که امپراتوری عثمانی، لشکر عظیمی به نام «ینی چری» به وجود آورده بود، خیلی ها اسامی شان در ثبت اعضای لشکر ینی چری بود، اما حتی یک روز به سربازی و جنگ نرفتند! چرا؟ چون می توانستند با اتکا به آن که نامشان در دفتر ینی چری ثبت شده، برای اسب هایشان، علوفه مجانی دریافت کنند!

امروز هم بسیاری از شهرداری های حزبی و سیاسی ما، کارمندانی دارند که حتی یک روز هم سر کار نرفته اند. ولی اسم آنها ثبت شده و سر ماه، حقوق خود را دریافت می کنند! پس اخلاقیات دوران فروپاشی عثمانی که از پانصد ششصد سال پیش آغاز شده، هنوز هم جاری و ساری است!

بگذارید مثال دیگری بیاورم، در دوران عثمانی، بسیاری از دزدان و راهزنانی که به کاروان ها حمله می کردند، مهره های دزدان بزرگی بودند که به نام تاجر و سرمایه دار، می توانستند به سلطان عثمانی سلام دهند و در بار عام و بار خاص با او حرف بزنند!

امروز هم دیلان پولات که به اتهام کلاهبرداری و پولشویی چند میلیارد دلاری زندانی شده، عکس های زیادی با شخص رئیس جمهور اردوغان دارد! بسیاری از سران شبکه های مافیایی مواد مخدر هم با سلیمان سویلو وزیر سابق کشور، دیدار کرده و با او عکس گرفته اند!

از دید استاد اولگنر، صاحبان درآمدها و ثروت های غیرطبیعی به سه گروه تقسیم می شود: 1.کسب درآمد از طریق خشونت و زورگیری. 2.درآمد ناشی از تبعیت و کسب ثروت یواشکی. 3.درآمد ناشی از فریبکاری و دغلبازی.

امروزه در ترکیه هر سه نوع درآمد وجود دارد. هم مافیا و زورگیر داریم و هم جادوگر و فریبکار و کلاهبردار. اما گروهی که با رانت قدرت و برقراری ارتباط با مقامات کشور، درآمد و ثروت یواشکی کسب می کنند، از همه خطرناک تر هستند.

آنان به رانت های اطلاعاتی دسترسی دارند، با مقامات بالا رفیق هستند و از چنان نفوذی برخوردارند که قانون را دور نمی زنند، بلکه قانون را «تغییر می دهند». ما در ترکیه ای زندگی می کنیم که در آن، قانون مناقصات دولتی، ده ها بار تغییر داده شد تا در نهایت، افراد و شرکت هایی برنده شوند که مهره حزب حاکم هستند!

قطعاً تاراج و راهزنی به شیوه سنتی و انسداد راه ها برای سرقت از کاروان ها زمخت ترین شکل ممکن است، در حالی که کسب سود از طریق مناقصه، یک کار بی دردسر است و درآمدهای چند میلیارد دلاری دارد.

انتهای پیام/