رابطه انگیزه‌های اقتصادی با اهداف سیاسی حضور روسیه در اوکراین و کنشگری در سوریه
تاکنون بیشتر تحلیل‌ها و دیدگاه‌ها بر انگیزه های سیاسی مسکو درباره حضور در اوکراین و یا کنشگری مسکو در سوریه پرداخته است. در صورتی که نباید تاثیرات بالقوه انگیزه و منافع اقتصادی را نادیده گرفت.
به گزارش گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در این نوشتار به بررسی انگیزه های روسیه برای حضور در کشورهای اوکراین و کنشگری این کشور در سوریه با رویکردی نه تنها سیاسی بلکه با رویکردی اقتصادی پرداخته شده است. همچنین سعی شده است با بررسی برجسته بودن انگیزه های اقتصادی روسیه در سوریه و اوکراین به بررسی چگونگی تعامل این انگیزه ها با اهداف سیاسی روسیه، پرداخته شود.
ابتدا باید به این موضوع پرداخت که حضور مسکو در کشورهای مذکور دربردارنده اهداف اقتصادی کوتاه مدت و یا اهدافی با رویکرد بلند مدت است. لازم به ذکر است نباید اهداف سیاسی حضور مسکو را از اهداف اقتصادی بلند مدت جدا و قابل تفکیک دانست که این موضوع در اکثر تحلیل‌ها نادیده گرفته شده است. هر چند شکل و نحوه حضور روسیه در اوکراین با آنچه که منجر به ورود میدانی در سوریه شد، محل بحث این نوشتار نیست.
برای روشن کردن رابطه بین عوامل سیاسی و منافع اقتصادی بلندمدت، عوامل و محرک های اصلی که منجر به حضور نظامی مسکو در این کشورها شده است به یک منطق اقتصادی مرتبط است که درک دقیق‌تر از تعامل بین انگیزه‌های سیاسی و اهداف بلندمدت اقتصادی روسیه ارائه می‌کند.
مطالب بیان شده در صدد بیان منطق دوگانه تبعیت و تقلید از سیاست ایالات متحده آمریکا از حضور در کشورهای منطقه در پی کسب منافع اقتصادی و حضور در کشورهای نفت خیزی است که به منافع ملی ایالات متحده آمریکا خدمت می کند. منطق دوگانه ای که روسیه نیز با حضور در کشورهایی که منافع اقتصادی مسکو را تامین می‌کند در پی کسب منافع حداکثری و برجسته ساختن حضور خود در این کشورها است.
منافع اقتصادی مسکو در سوریه:
انرژی جهانی از عوامل اصلی مداخله روسیه در سوریه است و نفوذ و نظارت روسیه بر تامین انرژی اتحادیه اروپا را فراهم کرده و موقعیت روسیه را به عنوان تامین کننده انرژی مسلط که شبکه های توزیع را نیز کنترل می کند، تسهیل می کند. بنابراین، در چارچوب سوریه، مداخله روسیه برای منافع بلندمدت سیاسی و تجاری که ممکن است شامل پروژه‌های خط لوله آتی باشد، مفید است.
حضور نظامی روسیه در سوریه علاوه بر اهداف سیاسی، پیوندی بین سیاست خارجی روسیه و برداشت از عملکرد اقتصادی داخلی را بیشتر برجسته کرده است.
علیرغم مسائل اقتصادی داخلی روسیه، چیزی که تا حد زیادی از این مجموعه ادبیات غایب است، قدردانی از انگیزه های اقتصادی احتمالی است که زمینه ساز تصمیم روسیه برای حضور نظامی در سوریه است.
اهمیت تأسیسات دریایی طرطوس در سوریه، در حالی که تنها بندر دسترسی روسیه به خارج از مرزهای فدراسیون روسیه است، در مفید بودن آن برای تدارکات نیرو نهفته است، اما به تنهایی دلیل کافی برای حضور نظامی نیست. برخی از تحلیل‌ها هم منافع نفت و گاز را عوامل اصلی حضور در میدان سوریه برای دیگر کشورها می‌دانند. اهمیت زیرساخت‌های مربوط به گاز طبیعی و گاز در سوریه، به‌ویژه ساخت برنامه‌ریزی‌شده برای یک خط لوله گاز 10 میلیارد دلاری که از ایران، عراق و سوریه عبور می‌کند از جمله این اهداف بلند مدت است.
در صورت ساخت، این خط لوله (که معمولاً به آن خط لوله اسلامی گفته می شود) از بندر عسلویه ایران در نزدیکی میدان گازی پارس جنوبی در خلیج فارس می رود، سپس از عراق عبور می کند و از طریق استان های (شرق به غرب) دیرالزور از سوریه عبور می کند.
شهرهای دیرالزور، حمص و طرطوس قبل از اینکه گاز از طریق لبنان و همچنین بانیاس سوریه به بازار منتقل شود، این خط لوله را به مرکز مونتاژ و تولید تبدیل می‌کنند. توافقنامه‌ای بین دولت های سوریه، ایران و عراق برای ساخت خط لوله در ژوئیه 2011، اندکی پس از شروع جنگ داخلی سوریه امضا شده است. این خط لوله از میدان شمالی قطر از طریق خاک سوریه به ترکیه برای صادرات بیشتر به اتحادیه اروپا خواهد رفت.
این روایت خط لوله گاز بیشتر بر ترجیح روسیه برای خط لوله اسلامی در مقایسه با پروژه پیشنهادی قطر متمرکز است. این خط لوله می تواند روسیه را در کنترل صادرات گاز به اروپا از منطقه، جایی که روسیه تامین کننده اصلی سوخت جامد، نفت خام و گاز طبیعی به بازارهای پرسود اتحادیه اروپا است، کمک کند.
سوریه، تولیدکننده بزرگ جهانی نفت و گاز نیست، اما از نظر استراتژیک برای عرضه‌های آتی به بازارهای اتحادیه اروپا، که بازار اصلی صادرات انرژی روسیه برای آینده قابل پیش‌بینی باقی خواهد ماند، اهمیت راهبردی دارد.
منافع اقتصادی مسکو در اوکراین:
از طرفی منافع اقتصادی روسیه در اوکراین را می توان در استفاده روسیه از ضد تحریم ها و استراتژی های جایگزینی واردات در پی بحران اوکراین که منجر به "امنیت سازی" کلی سیاست اقتصادی در روسیه شده است، بیان کرد.
دو سال پس از جنگ روسیه و اوکراین، روسیه همچنان با تعداد بی سابقه ای از تحریم های اقتصادی مواجه است. مسکو برای دور زدن محدودیت های صادراتی نفت خود به طور فزاینده ای دست به دامن ناوگانی از کشتی هایی با عنوان ناوگان ارواح شده است.
تانکرهایی که در جریان صادرات نفت تحریم شده روسیه، از خود رد و نشانی برجا نگذاشته و فاقد مالکیت شفاف هستند. این تانکرها بدون داشتن بیمه نامه های الزامی، تردد داشته و علیرغم تحریم های غرب همچنان اجازه فروش نفت جهانی روسیه را دارند. این موضوع از جمله نگرانی های غرب در شکست ناپذیر بودن اقتصاد روسیه در بحران اوکراین و نقش و جایگاه اقتصادی روسیه است.
به طور کلی، شاید مهمترین انگیزه فعالیت مسکو در سوریه، پتانسیل استفاده از بحران به عنوان ابزاری برای تحت فشار قرار دادن غرب برای پذیرش الحاق کریمه و حذف تحریم های اقتصادی روسیه باشد.
مسکو با مداخله قاطعانه در منطقه، نقش رهبری در بحران ها را به عهده گرفته و به جهان نشان داد که بیش از ایالات متحده و دیگر قدرت های غربی مایل است تا آنچه را برای حل مشکل لازم است انجام دهد. روسیه با حضور نظامی گسترده خود در سوریه تضمین می کند که هرگونه راه حل دیپلماتیک و نظامی احتمالی باید با همکاری مسکو انجام شود و غرب را مجبور به همکاری با رژیم پوتین کند.
روسیه با استفاده از نقش کلیدی خود در منطقه به عنوان اهرم فشار، احتمالاً به دنبال ایجاد اختلال و شاید حتی حذف تحریم های غرب علیه اقتصاد خود خواهد بود.
از بسیاری جهات، فعالیت های روسیه در اوکراین و سوریه عوامل محرک مشابهی دارند. همانطور که مداخله در اوکراین تا حد زیادی ناشی از ترس از تجاوز سیاسی غرب به حوزه نفوذ مسکو بود، حضور روسیه در سوریه نیز به دلیل نیاز به حفاظت از یک دولت متحد کلیدی در سوریه بوده است.
حفظ دارایی‌های کلیدی دریایی نیز یک نیاز حیاتی برای روسیه است، زیرا تضمین امنیت پایگاه‌های سواستوپل و تارسوس برای حفظ قابلیت‌های پیش‌بینی قدرت خود در خاورمیانه و مدیترانه ضروری است.
در مجموع، استراتژی جهانی روسیه بر روی مقابله تهاجمی با تهدیدات علیه کشورهای حائل سیاسی روسیه در اوکراین و سوریه متمرکز است.
نویسنده: معصومه محمدی، کارشناس مسائل اورآسیا
انتهای پیام/
